Главная
Регистрация

Вход
ՀԱՅԵՐ ՄԻԱՑԵՔ
Приветствую Вас Гость | RSSВоскресенье, 2024-12-22, 15.50.23
[ Новые сообщения · Участники · Правила форума · Поиск · RSS ]
  • Страница 1 из 1
  • 1
Հովհաննես Թումանյան (Հեքիաթներ)
NvardДата: Воскресенье, 2010-11-14, 01.04.20 | Сообщение # 1
Полковник
Группа: Глобал модератор
Сообщений: 333
Статус: Offline
Լինում է, չի լինում մի աղքատ ջաղացպան։

Մի պատռված քուրք հագին, մի ալրոտ փոստալ գլխին՝ ապրելիս է լինում գետի ափին, իր կիսավեր ջաղացում։ Ունենում է մի մոխրոտ բաղարջ ու մի կտոր պանիր։

Մի օր գնում է, որ ջաղացի ջուրը թողնի, գալիս է տեսնում պանիրը չկա:

Մին էլ գնում է ջուրը կապի, գալիս է տեսնում՝ բաղարջը չկա։

Էս ՛ո՞վ կլինի, ո՞վ չի լինի։ Մտածում է, մտածում ու ջաղացի շեմքում թակարդ է լարում։ Առավոտը վեր է կենում, տեսնում մի աղվես է ընկել մեջը։

— Հը՞, գող անիծված, դու ես կերել իմ պանիրն ու բաղարջը, հա՞. կաց՝ հիմի ես քեզ պանիր ցույց տամ։— Ասում է ջաղացպանն ու լինգը վերցնում է, որ աղվեսին սպանի։

Աղվեսը աղաչանք-պաղատանք է անում։ Ինձ մի սպանի,— ասում է,— մի կտոր պանիրն ինչ է, որ դրա համար ինձ սպանում ես։ Կենդանի բաց թող, ես քեզ շատ լավություն կանեմ։

Ջաղացպանն էլ լսում է, կենդանի բաց է թողնում։

Էս աղվեսը գնում է, էդ երկրի թագավորի աղբանոցում ման է գալի ման, մի ոսկի է գտնում։ Վազ է տալիս թագավորի մոտ։

— Թագավորն ապրած կենա, ձեր կոտը մի տվեք։ Չախչախ թագավորը մի քիչ ոսկի ունի, չափենք ետ կբերենք։

— Չախչախ թագավորն ո՞վ է,— զարմացած հարցնում է թագավորը։

— Դու դեռ չես ճանաչում,— պատասխանում է աղվեսը։— Չախչախը մի շատ հարուստ թագավոր է, ես էլ նրա վեզիրն եմ։ Կոտը տուր, տանենք ոսկին չափենք, հետո կճանաչես։

Կոտը առնում է տանում, աղբանոցում գտած ոսկին ամրացնում կոտի ճեղքում, իրիկունը ետ բերում, տալիս։

— Օֆ,— ասում է,— զոռով չափեցինք։

— Միթե ճշմարիտ սրանք կոտով ոսկին են չափել,— մտածում է թագավորը։ Կոտը թափ է տալիս, զրնգալեն մի ոսկի է վեր ընկնում։

Մյուս օրը աղվեսը ետ գալիս է, թե՝ Չախչախ թագավորը մի քիչ ակն ու մարգարիտ ունի, ձեր կոտը տվեք, չափենք կբերենք։

Կոտն առնում է տանում։ Մի մարգարիտ է գտնում, կոխում է կոտի արանքը, էլ ետ իրիկունը ետ թերում։

— Օֆ,— ասում է,— մեռանք մինչև չափեցինք։ Թագավորը կոտը թափ է տալի, մարգարիտը դուրս է թռչում։ Մնում է զարմացած, թե էս Չախչախ թագավորն ինչքան հարուստ պետք է լինի, որ ոսկին, ակն ու մարգարիտը կոտով է չափում։

Անց է կենում մի քանի օր։ Մի օր էս աղվեսը գալիս է թագավորի մոտ խնամախոս, թե՝ Չախչախ թագավորը պետք է ամուսնանա, քու աղջիկն ուզում է։

Թագավորն ուրախանում, աշխարհքով մին է լինում։

— Դե գնացեք, ասում է, շուտ արեք, հարսանիքի պատրաստություն տեսեք։

Թագավորի պալատում իրար են անցնում, հարսանիքի պատրաստություն են տեսնում, իսկ աղվեսը ջաղացն է վազում։

Վազում է ջաղացպանին աչքալուս տալի, թե՝ հապա թագավորի աղջիկը քեզ համար ուզել եմ։ Պատրաստ կաց, որ գնանք հարսանիք անենք։

— Վա՜յ, քու տունը քանդվի, այ աղվես, էդ ի՞նչ ես արել,— ասում է վախեցած ջաղացպանը։— Ես ով, թագավորի աղջիկը ով։ Ոչ ապրուստ ունեմ, ոչ տուն ու տեղ, ոչ մի ձեռք շոր... հիմի ես ի՞նչ անեմ..

— Դու մի վախենա, ես ամեն բան կանեմ, հանգստացնում է աղվեսն ու ետ վազում թագավորի մոտ։

Վազելով ընկնում է պալատը. Հայ-հարա՜յ, Չախչախ թագավորը մեծ Գանգեսով գալիս էր, որ պսակվի։ Ճամփին թշնամի զորքերը հանկարծ վրա տվին, մարդկանց կոտորեցին, ամեն բան տարան։ Ինքը ազատվեց փախավ։ Ձորում մի ջաղաց կա, եկել է մեջը մտել: Ինձ ուղարկեց, որ գամ իմաց անեմ, շոր տանեմ, գա պսակվի շուտով գնա իր թշնամիներից վրեժն առնի։

Թագավորը իսկույն ամեն բան պատրաստում է, տալիս աղվեսին, հետն էլ շատ ձիավորներ է դնում, որ պատվով ու փառքով իր փեսին պալատ բերեն։

Գալիս են հանդեսով ջաղացի դռանը կանգնում։ Ջաղացպանի քուրքը հանում, թագավորի շորերը հագցնում, նստեցնում են նժույգ ձիուն։ Շրջապատված մեծամեծներով, առջևից ձիավորներ, ետևից ձիավորներ, էսպես հանդեսով բերում են թագավորի պալատը։ Իր օրում պալատ չտեսած ջաղացպա՛ն, շշկլված, բերանը բաց մին չորս կողմն է նայում, մին հագի շորերին է նայում, խլշկոտում ու՝ զարմանում։

— Էս ինչու չտեսի նման դես ու դեն է նայում, աղվես ախպեր,— հարցնում է թագավորը։— Կարծես տուն չլինի տեսած, շոր չլինի հագած։

— Չէ, դրանից չի,— պատասխանում է աղվեսը։— Նայում է ու համեմատում իր ունեցածի հետ, թե իր ունեցածը որտե՜ղ, էս որտեղ...

Նստում են ճաշի։ Տեսակ տեսակ կերակուրներ են բերում։ Ջաղացպանը չի իմանում՝ որին ձեռք տա կամ ինչպես ուտի։

— Ինչո՞ւ չի ուտում, աղվես ախպեր,— հարցնում է թագավորը։

— Գալու ժամանակ ճամփին որ կողոպտվեցին, նրա համար միտք է անում։ Չեք կարող երևակայել, տեր թագավոր, թե ինչքան բան տարան և վերջապես ինչ անպատվություն էր էդ մեր թագավորի համար։ Ի՞նչպես հաց ուտի,— պատասխանում է աղվեսը հառաչանքով։

— Բան չկա, դարդ մի անի, սիրելի փեսա, աշխարհք է, էդպես էլ կպատաոփ,— խնդրում է թագավորը։— Այժմ հարսանիք է, ուրախանանք, քեֆ անենք։

Ու քեֆ են անում, ուտում, խմում, ածում, պար գալի, յոթն օր, յոթ գիշեր հարսանիք անում։ Աղվեսն էլ դաոնում է քավոր։

Հարսանիքից հետո թագավորը իր աղջկանը մեծ բաժինք է տալի ու հանդեսով ճամփա դնում Չախչախ թագավորի հետ։

— Կացե՛ք, ես առաջ գնամ տունը պատրաստեմ, դուք իմ ետևից եկեք,— ասում է քավոր աղվեսը ու վազ տալի։

Վազ է տալի վազ, տեսնում է մի դաշտում մեծ նախիր է արածում։

— Էս ո՞ւմ նախիրն է։

Ասում են.

— Շահ-Մարինը։

— Պա, Շահ-Մարի անունը էլ չտաք, որ թագավորը նրա վրա բարկացել է, զորքով իմ ետևից գալիս է. ով նրա անունը տվավ՝ գլուխը կտրել կտա։ Որ հարցնի թե ումն է, ասեք Չախչախ թագավորինը, թե չէ՝ վայն եկել է ձեզ տարել։

Վազ է տալի վազ, տեսնում է ոչխարի հոտը սարերը բռնել է։

— Էս ո՞ւմն է։

— Շահ-Մարինը։

Հովիվներին էլ նույնն է ասում։

Վազ է տալի վազ, տեսնում է ընդարձակ արտեր, հնձվորները միջին հնձում են։

— Էս ո՞ւմ արտերն են։

— Շահ–Մարինը։

Հնձվորներին էլ նույնն է պատվիրում։

Վազ է տալի վազ, տեսնում է անվերջ խոտհարքներ։

— Էս ո՞ւմն են։

— Շահ-Մարինը։

Խոտ հարողներին էլ նույնն է ասում։ Հասնում է Շահ-Մարի պալատին։

— Շահ-Մար, ա Շահ-Մա՜ր,— գոռում է հեռվից վազելով։ Քու տունը չքանդվի, միամիտ նստել ես։ Թագավորը քեզ վրա բարկացել է, մեծ զորքով գալիս է, որ քեզ սպանի, տուն ու տեղդ քանդի, տակն ու վրա անի, ունեցած-չունեցածդ էլ թագավորական գրի։ Մի անգամ քեզ մոտ մի վառիկ եմ կերել, էն աղուհացը չեմ մոռացել։ Վազեցի, եկա, որ քեզ իմացնեմ։ Շուտ արա, գլխիդ ճարը տես, քանի չի եկել։

— Ի՞նչ անեմ, ո՞ւր գնամ,— հարցնում է սարսափած Շահ–Մարը ու տեսնում է, որ ճշմարիտ, հեռվից փոշի բարձրացնելով գալիս է թագավորը։

— Փախի՛, շուտով ձի նստի ու փախի, էս երկրից կորի, էլ ետ չնայես։

Շահ-Մարը իսկույն նստում է իր լավ ձին ու փախչում էդ երկրից։

Աղվեսի ետևից գալիս են հարսանքավորները։ Գալիս են զուռնով, թմբուկով, երգով, զորքով հրացան արձակելով ու աղմուկով։

Գալիս են Չախչախ թագավորն ու իր կինը ոսկեզօծ կառքի մեջ, նրանց առջևից ու ետևից՝ անհամար ձիավորներ։

Հասնում են մի դաշտի։ Տեսնում են մեծ նախիր է արածում։

— Էս ո՞ւմ նախիրն է,— հարցնում են ձիավորները։

— Չախչախ թագավորինը,— պատասխանում են նախրապանները։

Անց են կենում։ Հասնում են սարերին։ Տեսնում են ոչխարի սպիտակ հոտը սարերը բռնել է։

— Էս ո՞ւմն է,— հարցնում են ձիավորները։

— Չախչախ թագավորինը,— պատասխանում են հովիվները։

Անց են կենում։ Հասնում են ընդարձակ արտերի։

— Էս ո՞ւմ արտերն են։

— Չախչախ թագավորինը։

Հասնում են խոտհարքներին։

— Էս ո՞ւմն են։

— Չախչախ թագավորինը։

Ամենքը մնացել են զարմացած, Չախչախ թագավորն ինքն էլ քիչ է մնում խելքը թռցնի։

Էսպեսով Աղվեսի ետևից գալիս են, հասնում Շահ-Մարի պալատներին։

Քավոր աղվեսն էնտեղ արդեն տեր է դառել, կարգադրություններ է անում։ Ընդունում է խնամիներին ու նորից սկսում են քեֆը։

Յոթ օր, յոթ գիշեր էլ էստեղ են քեֆ անում ու խնամիները վերադառնում են իրենց տեղը։

Չախչախ թագավորը, իր կինն ու քավոր Աղվեսը ապրում են Շահ-Մարի պալատներում։

Իսկ թագավորից վախեցած Շահ-մարը մինչև էսօր էլ դեռ գնում է։

 
NvardДата: Воскресенье, 2010-11-14, 01.05.35 | Сообщение # 2
Полковник
Группа: Глобал модератор
Сообщений: 333
Статус: Offline
ЦАРЬ ЧАХЧАХ

Было ли, не было - жил один бедный мельник.

Носил он рваный тулуп, запыленную мукой папаху и жил на берегу реки, в своей старой мельнице. И была у него только завалявшаяся в золе лепешка да кусок сыру.

Пошел однажды этот мельник на мельницу открыть воду, возвращается, видит - нет сыра.

В другой раз пошел он закрыть воду, возвращается, видит - пропала лепешка.

Кто же это украл? Думает он, думает и на пороге мельницы ставит капкан. Утром встает, видит - попала в капкан лиса.

- Ага, проклятая воровка, это ты съела сыр и лепешку, да? Погоди, я тебе сейчас покажу, как воровать сыр! - говорит мельник, берет лом и хочет убить лису.

Лисица просит-умоляет:

- Не убивай меня! Ну что такое кусок сыру? А из-за него ты хочешь убить меня! Отпусти лучше, я тебе много добра сделаю.

Послушался мельник и отпустил лису. Лиса бежит к мусорной яме царя той страны, роется там, роется и находит золотой. Бежит к царю:

- Да продлится жизнь твоя, о царь! Дай мне меру. У царя Чахчаха есть немного золота, смерим - принесем обратно.

- Кто этот Чахчах? - спрашивает в удивлении царь.

- Ты его не знаешь, Чахчах - очень богатый царь, а я его везир (советник. - Ред.). Дай меру, отмерим золото - принесем обратно, тогда и узнаешь.

Берет лиса меру, уносит, сует в щель золотой, что нашла в мусорной яме, и вечером приносит меру обратно.

- Уф, - говорит, - мерили, мерили, насилу отмерили.

“Неужели правда, что они этой мерой золото мерили?” - думает царь.

Встряхивает меру - со звоном выпадает оттуда золотой.

На следующий день лиса снова приходит царю:

- У царя Чахчаха есть немного драгоценных камней и жемчуга. Дайте вашу меру - отмерим принесем обратно.

Берет она меру и уносит. Находит одну жемчужинку, сует ее в щель и вечером снова приносит меру обратно.

- Ох, - говорит, - уморились, пока намерили!

Царь встряхивает меру, выпадает жемчужинка.

Удивляется царь: должно быть, очень богат этот Чахчах - золото, драгоценности и жемчуг мерой мерит.

Проходит несколько дней. И вот является как-то лиса к царю свахой.

- Царь Чахчах, - говорит, - задумал жениться и хочет взять в жены твою дочь.

Царь радуется, не может нарадоваться.

- Ну, идите, - говорит, - торопитесь, готовьтесь к свадьбе!

В царском дворце бегают, суетятся, готовятся к свадьбе, а лиса бежит на мельницу. Прибегает, поздравляет мельника:

- Сосватала тебе царскую дочку! Готовься, поедем свадьбу справлять.

- Вай, пусть рухнет твой дом! Что это ты натворила? - перепугался мельник.

- Мне ли жениться на царской дочке? Ни жилья у меня нет, ни одежды. Что мне теперь делать?

- Ты не бойся, положись во всем на меня, - успокаивает его лиса и бежит обратно к царю. Вбегает во дворец и поднимает шум:

- Царь Чахчах с большой свитой ехал венчаться. По дороге вражеские войска напали на него, всех его людей перебили, все добро унесли. Сам он спасся, бежал. В ущелье мельница есть, там он и укрылся, а меня послал обо всем рассказать вам и одежду принести ему, чтобы он мог приехать, обвенчаться, а потом уж он отомстит врагу.

Царь тут же приказывает принести все, что нужно, отдает лисе, посылает с ней множество всадников, чтобы со всеми почестями доставили будущего зятя во дворец.

Торжественно подъезжают всадники к мельнице и останавливаются около нее.

Снимают с мельника тулуп, одевают в царские одежды, сажают на лихого коня. В окружении знатных людей, со всадниками впереди и позади, торжественно привозят его в царский дворец. А мельник никогда в жизни не видел царских палат.

Смутился, разинул рот, то озирается по сторонам, то рассматривает свою одежду в испуге и удивлении.

- Сестрица-лиса, что это он все оглядывается по сторонам? – спрашивает царь. - Будто и дома никогда не видел, и одежды никогда не носил!

- Нет, не в том дело, - отвечает лиса. - Все это он рассматривает да сравнивает со своим богатством. “Куда тебе, царю, до меня!” - думает.

Садятся за стол. Подают разные блюда. Мельник не знает, за что взяться и как есть.

- Почему он не ест, сестрица-лиса? - снова спрашивает царь.

- Все думает о том, как его ограбили. Ты и представить себе не можешь, о государь, сколько добра унесли! А позор-то какой! До еды ли ему теперь? - отвечает лиса и вздыхает.

- Ничего, не горюй, дорогой зять, на свете всякое бывает, - утешает царь.

- Сейчас свадьба. Давай веселиться, пировать.

И пируют, едят, пьют, играют, танцуют. Семь дней, семь ночей справляют свадьбу. А лиса становится кумой.

После свадьбы царь дает своей дочке богатое приданое и торжественно провожает ее вместе с царем Чахчахом.

- Погодите, я отправлюсь вперед, все приготовлю, а вы поезжайте следом за мной, - говорит кума-лиса и пускается бегом.

Бежит, видит - в поле пасется большое стадо.

- Чье это стадо?

Говорят:

- Шах-Мара.

- Ой, не вздумайте еще кому-нибудь назвать имя Шах-Мара! Царь на него сердит - идет вслед за мной с большим войском. Кто помянет его имя, тому царь прикажет голову отрубить. Если спросят, чье стадо, скажите - царя Чахчаха, а не то беда вам!

Бежит, видит - на склонах гор пасутся большие стада овец.

- Это чьи?

- Шах-Мара.

Лиса и этим пастухам сказала слово в слово то же самое.

Бежит, видит - обширные нивы, жнецы на них жнут.

- Чьи это нивы?

- Шах-Мара.

Жнецам наказывает она то же самое..

Бежит, видит - бескрайные луга.

- Чьи это?

- Шах-Мара.

Косарям говорит то же самое.

Прибегает к дворцу Шах-Мара.

- Шах-Мар, эй, Шах-Мар, - кричит лиса издали, - да будет цел твой дом!

Сидишь себе и не ведаешь ни о чем. Царь разгневался, идет с большим войском.

Хочет тебя убить и разрушить твои владения, а все, что у тебя есть, забрать себе. Когда-то я съела у тебя курочку и с тех пор добром тебя поминаю.

Прибежала предупредить. Поторапливайся, спасай свою голову, пока не поздно!

- Что мне делать? Куда деваться? - спрашивает в ужасе Шах-Мар и видит - вдали и вправду пыль облаком поднялась - царь едет.

- Скорее садись на коня и скачи, да не оглядывайся. И не появляйся большев этих краях!

Шах-Мар садится на своего лучшего коня и бежит из той страны.

А тем временем подъезжает свадебная процессия, с зурной, с барабанным боем, с песнями, со стрельбой, в сопровождении войска.

В золоченой карете едет царь Чахчах с женой. а впереди и позади -бесчисленные всадники.

Доехали до поля. Видят, пасется большое стадо.

- Чье это стадо? - спрашивают всадники.

- Царя Чахчаха, - отвечают пастухи.

Едут дальше. Подъезжают к горам. Видят - стада белых овец пасутся на горных склонах.

- Чьи это? - спрашивают всадники.

- Царя Чахчаха, - отвечают пастухи.

Едут дальше. Подъезжают к обширным нивам:

- Чьи это нивы?

- Царя Чахчаха.

Доезжают до лугов:

- Чьи это?

- Царя Чахчаха.

Все в изумлении, и сам Чахчах от удивления слова вымолвить не может.

Так едут они за лисой и доезжают до дворца Шах-Мара. А кума-лиса там уже хозяйничает, распоряжается и принимает гостей.

Снова начинают пировать. И здесь пируют семь дней и семь ночей, а потом гости возвращаются по домам.

Царь Чахчах, его жена и кума-лиса остаются жить во дворце Шах-Мара.

А Шах-Мар так испугался царя, что и по сей день, говорят, спасается бегством.

 
  • Страница 1 из 1
  • 1
Поиск:

ПРОЙДИТЕ РЕГИСТРАЦИЮ ЧТОБА НЕ ВИДЕТЬ РЕКЛАМУСайт создан в системе uCoz