Главная
Регистрация

Вход
ՀԱՅԵՐ ՄԻԱՑԵՔ
Приветствую Вас Гость | RSSПонедельник, 2024-12-30, 21.51.15
[ Новые сообщения · Участники · Правила форума · Поиск · RSS ]
  • Страница 1 из 1
  • 1
Հովհաննես Թումանյան (Հեքիաթներ)
NvardДата: Понедельник, 2010-11-15, 00.35.28 | Сообщение # 1
Полковник
Группа: Глобал модератор
Сообщений: 333
Статус: Offline
1

Լինում է, չի լինում մի խեղճ մարդ՝ անունը Նազար։ Էս Նազարը մի անշնորհք ու ալարկոտ մարդ է լինում, Է՜նքան էլ վախկոտ, է՜նքան էլ վախկոտ, որ մենակ ոտը ոտի առաջ չէր դնիլ, թեկուզ սպանեիր։ Օրը մինչև իրիկուն կնկա կողքը կտրած՝ նրա հետ դուրս գնալիս դուրս էր գնում, տուն գալիս՝ տուն գալի։ Դրա համար էլ անունը դնում են Վախկոտ Նազար։

Էս Վախկոտ Նազարը մի գիշեր կնկա հետ շեմքն է դուրս գալի։ Որ շեմքն է դուրս գալի՝ տեսնում է ճըքճըքան լո՜ւս-լուսնյակ գիշեր՝ ասում է.

— Ա՛յ կնիկ, ի՜նչ քարվան կտրելու գիշեր է՜... Սիրտս ասում է՝ վեր կաց գնա Հնդստանից եկող Շահի քարվանը կտրի բեր տունը լցրու...

Կինը թե.

— Ձենդ կտրի, տեղդ նստի, քարվան կտրողիս մտիկ արա...

Նազարը թե.

— Ա՛նզգամ կնիկ, ինչո՞ւ չես թողնում ես գնամ քարվան կտրեմ բերեմ տունը լցնեմ։ Էլ ի՞նչ տղամարդ եմ ես, էլ ինչո՞ւ եմ գդակ ծածկում, որ դու համարձակվում ես իմ առաջը խոսես։

Որ շատ կռվում է՝ կնիկը տուն է մտնում դուռը փակում։

— Հո՛ղեմ էդ վախկոտ գլուխդ, դե հիմի գնա քարվան կտրի։ Էս Նազարս մնում է դռանը։ Վախից լեղապատառ է լինում։ Ինչքան ադաչում-պաղատում է, որ կնիկը դուոը բաց անի, չի լինում, բաց չի անում։ Ճարը կտրած գնում է մի պատի տակի կուչ է գալի, դողալով գիշերն անց է կացնում, մինչև լուսը բացվում է։ Նազարը խռոված պատի տակին արևկող արած սպասում է, որ կնիկը գա տուն տանի ու միտք է անում։ Ամառվա շոգ օր, գազազած ճանճեր, ինքն էլ էնքան ալարկոտ, որ ալարում է քիթը սրբի, ճանճերը գալիս են սրա քիթը ու պռունգին վեր գալի, լցվում։ Որ շատ նեղացնում են՝ ձեռը տանում է երեսին զարկում։ Որ երեսին զարկում է՝ ճանճերը ջարդվում են առաջին թափում։

— Վա՜հ, էս ինչ էր...— մնում է զարմացած։

Ուզում է համրի, թե մի զարկով քանիսն սպանեց՝ չի կարողանում։ Մտածում է, որ հազարից պակաս չի լինիլ։

— Վա՜հ,— ասում է,— ես էսպես տղամարդ եմ էլել ու մինչև էսօր չեմ իմացե՛լ... Ես, որ մի զարկով կարող եմ հազար շունչ կենդանի ջարդել, էլ ի՞նչ եմ էս անպիտան կնկա կողքին վեր ընկել...

Էստեղից վեր է կենում ուղիղ գնում իրենց գյուղի տերտերի մոտ։

— Տե՛րտեր, օրհնյա ի տեր։

— Աստված օրհնի, որդի՛ս։

— Տե՛րտեր, բա չես ասիլ, էսպես-էսպես բան։

Պատմում է իր քաջագործությունը ու հետն էլ հայտնում է, որ պետք է իր կնկանից կորչի, միայն խնդրում է՝ իր արածը տերտերը գրի, որ անհայտ չմնա, ամենքն էլ կարդան իմանան։ Տերտերն էլ, կատակի համար, մի փալասի կտորի վրա գրում է.

Անհաղթ հերոս Քաջըն Նազար,
Որ մին զարկի՝ ջարդի հազար։

Ու տալիս է իրեն։

Նազարս էս փալասի կտորը մի փետի ծերի ամրացնում է, մի ժանգոտած թրի կտոր կապում մեջքը, իրենց հարևանի իշին նստում ու գյուղից հեռանում։

2

Իրենց գյուղից դուրս է գալի, մի ճամփա է ընկնում ու գնում։ Ինքն էլ չի իմանում, թե էդ ճամփեն ուր է տանում։

Գնում է գնում, մին էլ ետ է նայում, տեսնում է գյուղից հեռացել է։ Էստեղ սիրտն ահ է ընկնում։ Իրեն սիրտ տալու համար սկսում է քթի տակին մռմռալ, երգել, իրեն-իրեն խոսել, իշի վրա բարկանալ։ Քանի հեռանում է՝ էնքան վախը սաստկանում է, քանի վախը սաստկանում է՝ էնքան ձենը բարձրացնում է, սկսում է գոռգոռալ, հարայ-հրոց անել, հետն էլ մյուս կողմից էշն է սկսում զռալ... Էս աղմուկից ու աղաղակից թռչունները մոտիկ ծառերից են թռչում, նապաստակները թփերից են փախչում, գորտերը կանաչիցն են ջուրը թափում...

Նազարը ձենն ավելի է գլուխը գցում, իսկ որ մտնում է անտառը, թվում է, թե ամեն մի ծառի տակից, ամեն մի թփի միջից, ամեն մի քարի ետևից՝ որտեղ որ է գազան է հարձակվելու կամ ավազակ, սարսափած սկսում է գոռգոռալ, ոնց գոռգոռալ՝ ականջդ ոչ լսի։

Դու մի ասիլ հենց էս ժամանակ մի գյուղացի ձին քաշելով անտառում միամիտ գալիս է։ Էս զարհուրելի ձենը ականջն է ընկնում թե չէ՝ կանգնում է.

— Վա՜յ,— ասում է,— ո՞նց թե, իմն էլ էստեղ էր հատե՜լ. կա-չկա էս ավազակներ են...

Ձին թողնում է, ընկնում է ճամփի տակի անտառն ու՝ երկու ոտն ուներ երկուսն էլ փոխ է առնում՝ փախչում։

Բախտդ սիրեմ, Քաջ Նազար. գոռգոռալով գալիս է տեսնում մի թամքած ձի ճամփի մեջտեղը կանգնած իրեն է սպասում։ Իշիցը վեր է գալի, էս թամքած ձիուն նստում ու շարունակում իր ճամփեն։

3

Շատ է գնում, քիչ է գնում, շատն ու քիչն էլ ինքը կիմանար, գնում է ընկնում մի գյուղ, ինքը գյուղին անծանոթ գյուղն իրեն։ Ո՞ւր գնա, ուր չի գնա։ Մի տանից զուռնի ձեն է լսում, ձին քշում է էս ձենի վրա, գնում է ընկնում մի հարսանքատուն։

— Բարի օր ձեզ։

— Ա՛յ աստծու բարին քեզ, բարով հազար բարի եկար։ Համեցե ք հա, համե՛ցեք, դե ղոնախն աստծունն է. սրան տանում են իր դրոշակով սուփրի ծերին բազմեցնում։ Աչքդ էն բարին տեսնի, ինչ որ լցնում են առաջը՝ թե ուտելիք, թե խմելիք։

Հարսանքավորները հետաքրքրվում են իմանան, թե ով է էս տարօրինակ անծանոթը։ Ներքի ծերից մինը բոթում է իր կողքի նստածին ու հարցնում, սա էլ իր կողքի նստածին է բոթում, էսպես հերթով իրար բոթելով ու հարցնելով բանը մնում է վերի ծերին նստած տերտերին։ Տերտերը մի կերպով ղոնախի դրոշակի վրա կարդում է.

Անհաղթ հերոս Քաջըն Նազար,
Որ մին զարկի՝ ջարդի հազար։

Կարդում է ու զարհուրած հայտնում է իր կողքի նստածին, սա էլ իր կողքի նստածին, սա էլ իր երրորդին, երրորդը չորրորդին, էսպեսով հասնում է մինչև դռան տակը, ու ամբողջ հարսանքատունը դրմբում է թե՝ բա՜ չես ասիլ նորեկ ղոնախն է ինքը.

Անհաղթ հերոս Քաջըն Նազար,
Որ մին զարկի՝ ջարդի հազար։

— Քաջ Նազարն է հա՜...— բացականչում է պարծենկոտի մինը.— Ի՜նչքան է փոխվել, միանգամից լավ չճանաչեցի...

Եվ մարդիկ են գտնվում, որ պատմում են նրա արած քաջագործությունները, հին ծանոթությունն ու միասին անցկացրած օրերը։

— Հապա ինչպես է, որ էսպես մարդը հետը ոչ մի ծառա չունի,— զարմանքով հարցնում են անծանոթները։

— Էդպես է դրա սովորությունը, ծառաներով ման գալ չի սիրում։ Մի անգամ ես հարցրի, ասավ՝ ծառան ի՞նչ եմ անում, ամբողջ աշխարհքն իմ ծառան է ու իմ ծառան։

— Հապա ի՞նչպես է, որ մի կարգին թուր չունի, էս ժանգոտած երկաթի կտորն է մեջքին կապել։

— Շնորհքն էլ հենց սրա մեջն է՛, որ էս ժանգոտ երկաթի կտորով մին զարկես ջարդես հազար, թե չէ լավ թրով, ի՞նչ կա որ, սովորական քաջերն էլ են ջարդում։

Ու ապշած ժողովուրդը ոտի է կանգնում, խմում է Քաջ Նազարի կենացը։ Իրենց միջի խելոքն էլ դուրս է գալի ճառ է ասում Նազարի առաջ, ասում է՝ մենք վաղուց էինք լսել քո մեծ հռչակը. կարոտ էինք երեսդ տեսնելու և ահա էսօր բախտավոր ենք, որ քեզ տեսնում ենք մեր առաջ։ Նազարը հառաչում է ու ձեռքը թափ է տալիս։ Ժողովրդականները խորհրդավոր իրար աչքով են անում, հասկանում են, թե էդ հառաչանքն ու ձեռքի թափ տալը ինչքան բան կնշանակեր...

Աշուղն էլ, որ էնտեղ էր, ձեռաց երգ է հորինում ու երգում։

«Բարով եկար հազար բարի,
Հզոր արծիվ մեր սարերի,
Թագ ու պարծանք մեր աշխարհի,
Անհաղթ հերոս Քաջըդ Նազար,
Որ մին զարկես ջարդես հազար։

Խեղճ տըկարին դու ապավեն,
Ազատ կանես ամեն ցավեն,
Մեզ կըփրկես անիրավեն,
Անհաղթ հերոս Քաջըդ Նազար,
Որ մին զարկես ջարդես հազար։

Մատաղ ենք մենք քո դըրոշին,
Մեջքիդ թըրին, տակիդ ռաշին,
Նրա ոտին, պոչին, բաշին,
Անհաղթ հերոս Քաջըդ Նազար,
Որ մին զարկես ջարդես հազար։

Ու ցրվելով հարբած հարսանքավորները տարածում են ամեն տեղ, թե գալիս է

Անհաղթ հերոս Քաջըն Նազար,
Որ մին զարկի՝ ջարդի հազար։

Պատմում են նրա զարմանալի քաջագործությունները, նկարագրում են նրա ահռելի կերպարանքը։ Ու ամեն տեղ իրենց նորածին երեխաների անունը դնում են Քաջ Նազար։

4

Հարսանքատնից հեռանամ է Նազարն ու շարունակում է իր ճամփեն։ Գնում է հասնում մի կանաչ դաշտ։ Էս կանաչ դաշտում ձին թողնում է արածի, դրոշակը տնկում է, ինքն էլ դրոշակի շվաքում պառկում քնում։

Դու մի ասիլ օխտը հսկա եղբայրներ կան, օխտը ավազակապետ, էս տեղերը նրանցն են, իրենց ամրոցն էլ մոտիկ սարի գլխին է։ Էս հսկաները վերևից մտիկ են տալիս՝ որ մի մարդ եկել է իրենց հանդում վեր է եկել։ Շատ են զարմանում, թե էս ինչ սրտի տեր մարդ պետք է լինի, քանի գլխանի, որ առանց քաշվելու եկել է իրենց հանդում հանգիստ վեր է եկել ու ձին էլ բաց թողել։ Ամեն մինը մի գուրզ ուներ քառասուն լդրանոց։ Էս քառասուն լդրանոց գուրզները վերցնում են գալի։ Գալիս են ի՞նչ ես տեսնում, հրես մի ձի արածում է, մի մարդ կողքին քնած, գլխավերևը մի դրոշակ տնկած, դրոշակի վրեն գրած.

Անոաղթ հերոս Քաջըն Նազար,
Որ մին զարկի՝ ջարդի հազար։

Վա՜յ, Քաջ Նազարն է... Մատները կծում են հսկաներն ու մնում են տեղները սառած։ Դու մի՛ ասիլ հարբած հարսանքավորների տարածած լուրը սրանց էլ է լինում հասած։ Էսպես թուքները ցամաքած, չորացած սպասում են, մինչև Նազարն իր քունն առնում է ու զարթնում, որ զարթնում է, աչքերը բաց է անում գլխավերևը քառասուն լդրանոց գուրզներն ուսներին օխտն ահռելի հսկաներ կանգնած՝ էլ փորումը սիրտ չի մնում։ Մտնում է իր դրոշակի ետևն ու սկսում է դողալ, ոնց որ աշունքվա տերևը կդողա։ Էս հսկաները որ տեսնում են սա գունատվեց ու սկսեց դողալ, ասում են՝ բարկացավ, հիմի որտեղ որ է մի զարկով օխտիս էլ կսպանի, առաջին գետին են փռվում ու խնդրում են.

Մենք լսել էինք քո ահավոր անունը, տեսությանդ էինք փափագում, այժմ բախտավոր ենք, որ քո ոտով ես եկել մեր հողը։ Մենք, քո խոնարհ ծառաներդ՝ օխտն ախպեր ենք, ահա մեր ամրոցն էլ էն սարի գլխին է՝ մեջը մեր գեղեցիկ քույրը։ Աղաչում ենք

— Անհաղթ հերոս Քաջըն Նազար,
Որ մին զարկես՝ ջարդես հազար
շնորհ անես գաս մեր հացը կտրես...

Էստեղ Նազարի շունչը տեղն է գալի, նստում է իր ձին, նրանք էլ դրոշակն առած առաջն են ընկնում ու հանդիսավոր տանում են իրենց ամրոցը։ Տանում են ամրոցում պահում, պատվում թագավորին վայել պատվով, ու էնքան են խոսում նրա քաջագործություններից, էնքան են գովում, որ իրենց գեղեցիկ քույրը սիրահարվում է վրեն։ Ինչ ասիլ կուզի՝ հարգն ու պատիվն էլ հետն ավելանում է։

5

Էս ժամանակ վագր է լուս ընկնում էս երկրում ու սարսափ գցում ժողովրդի վրա։ Ո՞վ կսպանի վագրին, ո՞վ չի սպանիլ։ Իհարկե Քաջ Նազարը կսպանի։ Էլ ո՞վ սիրտ կանի վագրի դեմը գնա։ Ամենքն էլ Նազարի երեսին են մտիկ տալի, վերևը մի աստված, ներքևը մի Քաջ Նազար։

Վագրի անունը լսելուն պես Նազարը վախից դուրս է վազում, ուզում է փախչի ետ գնա իրենց տունը, իսկ կանգնածները կարծում են, թե վազում է, որ գնա վագրին սպանի։ Նշանածը բռնում է կանգնեցնում, թե՝ ո՞ւր ես վազում էդպես առանց զենքի, զենք առ հետդ էնպես գնա։ Զենք է բերում տալիս իրեն, որ գնա իր փառքի վրա մի քաջություն էլ ավելացնի։ Նազարը զենքն առնում է դուրս գնում։ Դնում է անտառում մի ծառի բարձրանում, վրեն տապ անում, որ ոչ ինքը վագրին պատահի, ոչ վագրը իրեն։ Ծառի վրա կուչ է գալի ու Նազարն ո՞վ կտա — հոգին դառել է կորեկի հատ։ Հակառակի նման անտեր վագրն էլ գալիս է հենց էս ծառի տակին պառկում։ Նազարը որ վագրին չի տեսնո՜ւմ՝ լեղին ջուր է կտրում, աչքերը սևանում են, ձեռն ու ոտը թուլանում են ու, թրը՜մփ, ծառիցը ընկնում է գազանի վրա։ Վագրը սարսափած տեղիցը վեր է թռչում, Նազարն էլ վախից կպչում է սրա մեջքին։ Էսպես զարհուրած, Նազարը մեջքին կպած՝ էս խրտնած վագրը փախչում է, ոնց է փախչում, էլ սար ու ձոր, քար ու քոլ չի հարցնում։

Մարդիկ մին էլ տեսնում են, վա՜հ, Քաջ Նազարը վագրին նստած քշում է։

— Հա՛յ-հարա՛յ, եկե՜ք հա, եկե՜ք, Քաջ Նազարը վագրին ձի է շինել հեծել... տվե ք հա տվե՛ք... Սրտավորվում են, ամենքը մի կողմից հարայ-հրոցով, հըռհըռոցով հարձակվում են՝ խանչալով, թրով, թվանքով, քարով, փետով տալիս են սպանում։

Նազարը որ ուշքի է գալիս, լեզուն բացվում է։

— Ափսո՛ս,— ասում է,— ընչի՞ սպանեցիք, զոռով մի ձի էի շինել նստել... էնքան պետք է քշեի ո՜ր...

Լուրը գնում է հասնում ամրոցը։ Մարդ, կին, մեծ, պստիկ՝ ժողովուրդը դուրս է թափում Նազարին ընդունելու։ Վրեն երգ են կապում ու երգում։

Էս աշխարհքում,
Մարդկանց շարքում
Ով կըլնի քեզ հավասար,
Ո՜վ քաջ Նազար։

Ինչպես ուրուր,
Կայծակ ու հուր,
Բարձր բերդից թռար հասար.
Ո՜վ քաջ Նազար։

Ահեղ վագրին
Արիր քո ձին,
Հեծար անցար դու սարեսար,
Ո՜վ Քաջ Նազար։

Մեզ փըրկեցիր,
Ազատեցիր,
Փառք ու պարծանք քեզ դարեդար,
Ո՜վ Քաջ Նազար։

Ու պսակեցին Քաջ Նազարին հսկաների գեղեցիկ քրոջ հետ. օխտն օր, օխտը գիշեր հարսանիք արին, երգերով գովեցին թագավորին ու թագուհուն։

— Լուսընկան նոր սարն ելավ,
Էն ո՞ւմ նըման էր։

— Լուսընկան նոր սարն ելավ,
Էն Քաջ Նազարն էր։

— Արեգակ նոր շաղեշադ,
Էն ո՞ւմ նըման էր։

— Արեգակ նոր շաղեշադ,
Էն իր նազ-յարն էր։

Մեր թագավորն էր կարմիր,
Իրեն արևն էր կարմիր,
Թագն էր կարմիր, հա՜յ կարմիր,
Կապեն կարմիր, հա՜յ կարմիր,
Գոտին կարմիր, հա՜յ կարմիր,
Սոլեր կարմիր, հա՜յ կարմիր,
Թագուհին կարմիր, հա՜յ կարմիր,
Կարմիր թագուհուն բարև,
Կարմիր թագվորին արև։
Շնորհավոր, շնորհավոր,
Քաջ Նազարին շնորհավոր,
Իր նազ-յարին շնորհավոր,
Ողջ աշխարհին շնորհավոր։

6

Դու մի՛ ասիլ էս աղջկանը ուզած է լինում հարևան երկրի թագավորը։ Որ իմանում է իրեն չեն տվել, ուրիշի հետ են ամուսնացրել՝ զորք է կապում պատերազմով գալիս է օխտն ախպոր վրա։

Էս օխտը հսկան գնում են Քաջ Նազարի մոտ, պատերազմի լուրը հայտնում են, գլուխ են տալի առաջը կանգնում՝ հրաման են խնդրում։

Պատերազմի անունը որ լսում է՝ սարսափում է Նազարը. դուրս է պրծնում, որ փախչի ետ գնա իրենց գյուղը։ Մարդիկ կարծում են ուզում է իսկույն դուրս վազել հարձակվել թշնամու բանակի վրա։ Առաջն են ընկնում, բռնում են խնդրում, թե ախր առանց զենքի ու զրահի մենակ ո՞ւր ես գնում, ի՛նչ ես անում, գլխիցդ ձեռք ես վերցրել, ի՞նչ է։

Բերում են զենք ու զրահ են տալի, կնիկն էլ եղբայրներին խնդրում է, որ չթողնեն Նազարին իր քաջությունից տարված մենակ հարձակվի թշնամու զորքի վրա։ Եվ լուրը գնում տարածվում է զորքի ու ժողովրդի մեջ, լրտեսների միջոցով էլ հասնում է թշնամուն, թե Քաջ Նազարը մենակ առանց զենքի թռչում էր դեպի պատերազմի դաշտը, հազիվ են կարողացել զսպել ու շրջապատված բերում են...

Պատերազմի դաշտում մի ամեհի նժույգ ձի են բերում, Նազարին նստեցնում վրեն։ Ոգևորված զորքն էլ հետը վեր է կենում ահագին աղմուկով՝ կեցցե՛ Քաջըն Նազա՜ր... մա՛հ թշնամո՜ւն...

Նազարի տակի նժույգը, որ տեսնում է վրեն ինչ անպետքի մինն է նստած՝ խրխնջում է, գլուխն առնում ու թռչում առաջ, ուղիղ դեպի թշնամու բանակը։ Զորքերը կարծում են Քաջ Նազարը հարձակվեց, ուռռա՜ են կանչում ու իրենք էլ ետևից հարձակվում ամենայն սաստկությամբ։ Նազարը որ տեսնում է չի կարողանում իր ձիու գլուխը պահի, քիչ է մնում վեր ընկնի, ձեռը գցում է, ուզում է մի ծառի փաթաթվի, դու մի՛ ասիլ ծառը փտած է, մի գերանաչափ ճյուղը պոկ է գալիս մնում ձեռին։ Թշնամու զորքերը, որ առաջուց համբավը լսել էին ու ահը սրտներումն էր, էս էլ որ իրենց աչքով տեսնում են՝ էլ փորներումը սիրտ չի մնում, երես են շուռ տալիս, փա՛խի, որ փա՛խի, թե մարդ ես գլուխդ պրծացրու, որ Քաջ Նազարը ծառերն արմատահան անելով գալիս է...

Էդ օրը թշնւսմուց ինչքան կոտորվում է կոտորվում, մնացածները թուրները դնում են Քաջ Նազարի ոտի տակին, հայտնում են իրենց հպատակությունն ու հնազանդությունը։

Ու պատերազմի ահեղ դաշտից Քաջ Նազարը հսկաների ամրոցն է վերադառնում։ Ժողովուրդը հաղթական կամարներ է կապում, աննկարագրելի ոգևորությամբ, ուռաներով և կեցեներով, երգով ու երաժշտությունով, աղջիկներով ու ծաղիկներով, պատգամավորություններով ու ճառերով առաջն է դուրս գալի, էնպես մի փառք ու պատիվ, որ Նազարը մնացել է ապշած շշկլված։

Էսպես առքով-փառքով էլ բերում հրատարակում են իրենց թագավոր ու բազմեցնում են թագավորի թախտին։ Քաջ Նազարը դառնում է թագավոր, էն հսկաներից ամեն մեկին էլ մի պաշտոն է տալիս։ Մին էլ տեսնում է աշխարհքը իր բռան մեջ։

Ասում են մինչև էսօր էլ դեռ ապրում ու թագավորում է Քաջ Նազարը։ Ու՝ երբ քաջությունից, խելքից, հանճարից մոտը խոսք են գցում՝ ծիծաղում է, ասում է.

— Ի՛նչ քաջություն, ի՛նչ խելք, ի՜նչ հանճար. դատարկ բաներ են բոլորը։ Բանը մարդուս բախտն է։ Բախտ ունե՞ս՝ քեֆ արա...

Եվ ասում են՝ մինչև էսօր էլ քեֆ է անում Քաջ Նազարը ու ծիծաղում է աշխարհքի վրա։

 
NvardДата: Понедельник, 2010-11-15, 00.48.29 | Сообщение # 2
Полковник
Группа: Глобал модератор
Сообщений: 333
Статус: Offline
ХРАБРЫЙ НАЗАР
(в сокращении)

Было ли, не было - жил один бедняк, по имени Назар. А был он, этот Назар, человек ни к чему не способный и ленивый. До того труслив был, до того труслив, что один и шагу лишнего не ступит, хоть убей. С утра до вечера все около жены держался. Куда она - туда и он. Потому-то и прозвали его трусливым Назаром.

Вышел однажды ночью этот трусливый Назар вместе с женой за порог. Вышел он за порог, видит - ясная, лунная ночь, и говорит:

- Эх, жена! Ну и ночка! В такую ночь только и грабить караваны.

Подсказывает мне сердце: вставай, отправляйся, ограбь караван шаха, что идет из Индостана, натаскай добра полон дом!

А жена ему:

- Посмотрите-ка на этого грабителя! Помалкивай уж лучше да сиди на месте!

А Назар ей:

- Негодная ты баба! Чего не пускаешь меня ограбить караван, натаскать добра полон дом? Какой же я мужчина после этого? Для чего я папаху ношу, ежели ты смеешь перечить мне?

И долго еще Назар не унимался. Надоело это жене, вошла она в дом, заперла за собой дверь и крикнула:

- Чтоб тебе, трусу, провалиться! Ступай же теперь, грабь караваны!

Очутился Назар за порогом один, и от страха душа у него в пятки ушла.

Сколько ни просил, сколько ни умолял Назар, чтобы жена открыла дверь, так она и не открыла.

Отчаялся Назар, приткнулся к стенке и дрожал всю ночь до утра.

Лежит разобиженный Назар у стенки на солнышке - дожидается, чтобы жена вышла и впустила его в дом, а сам размышляет. Время жаркое, летнее, злые мухи одолевают, а Назар до того ленив, что неохота ему даже нос вытереть. Налетели мухи, облепили ему лицо. А когда они уж слишком начали донимать его, поднял он руку - и хлоп себя по лицу! Как хлопнул по лицу, так и посыпались раздавленные мухи.

- Ва! Что это такое? - удивился Назар.

Хотел пересчитать, сколько мух убил одним махом, да сбился. А сдается ему, что не меньше тысячи.

- Вот это да! - говорит. - А мне и невдомек было, что я такой молодец.

Ежели я одним махом могу прикончить тысячу тварей, чего же я сижу около этой негодной бабы?

Встает Назар и тут же идет прямо к сельскомy попу:

- Благослови, отец!

- Господь благословит, сын мой.

- Представь себе, отец, вот так и так...

И рассказывает Назар попу о своем подвиге, а заодно и о том, что должен бежать от жены И просит он попа записать про его подвиг, чтобы не оставаться ему в неизвестности, - пусть все читают и знают о нем.

И поп шутки ради возьми и напиши на тряпочке:

Славный герой, храбрый Назар, -
Тыща сраженных - один удар!

И вручает ему эту тряпочку.

Назар прикрепляет ее к кончику шеста, подвешивает сбоку обломок ржавой сабли, садится на соседского осла и выезжает из села.

Выезжает Назар из родного села и пускается в путь, а сам и не знает, куда этот путь ведет.

Едет он, едет, наконец оглядывается и видит - село уже далеко позади.

Тут разобрал его страх. Хочет подбодрить себя Назар и начинает мурлыкать себе под нос, напевать, разговаривать сам с собой, покрикивать на осла. Чем дальше он едет, тем больше забирает его страх, а чем страшнее ему, тем громче он горланит. А тут еще и осел принялся реветь...

От такого шума и рева разлетаются птицы с деревьев, зайцы удирают из-под кустов, лягушки из травы шлепаются в воду. А Назар горланит все громче и громче.

А когда въехал он в лес, стало ему чудиться, что из-за каждого дерева, из-за каждого куста, из-за каждого камня вот-вот выскочит и набросится на него либо зверь, либо разбойник. От ужаса он начал вопить, да так, что не дай бог никому услышать.

И что бы вы думали? В ту пору лесом беспечно брел крестьянин и вел под уздцы коня. Как услышал он этот страшный рев, остановился.

- Вай, - говорит, - горе мне! Никак, разбойники!

Оставил он коня и кинулся в придорожную чащу. Две ноги у самого было да две взял в придачу у страха - и пустился наутек.

Ну и везет же тебе, Храбрый Назар!

С ревом подъезжает он и видит - среди дороги оседланный копь стоит, дожидается его. Слезает он с осла, взбирается на оседланного коня и продолжает свой путь.

Много ли, мало ли он едет - а много или мало, одному ему ведомо, - только попадает он в какое-то село. Ни он села не знает, ни село - его. Как быть?

Куда деваться?

Вдруг слышит - откуда-то доносятся звуки зурны (духовой деревянный инструмент у народов Кавказа. - Ред.). Направляет он коня в ту сторону и попадает прямо на свадьбу.

- Добрый день!

- А-а, добро пожаловать! Честь и место.

- Пожалуйте, пожалуйте, милости просим. Гость богом послан.

Усадили Назара с его знаменем на почетное место.

Доведется ли кому-нибудь увидеть такие кушанья и напитки, какими потчевали Назара!

А гостям на свадьбе любопытно было знать, кто таков этот невиданный незнакомец. Гость, что сидел с краю, подтолкнул и спросил о том своего соседа, тот толкнул и спросил другого, и так по порядку толкали и спрашивали один другого, пока не добрались до попа, который сидел на самом почетном месте. А поп кое-как разобрал надпись на знамени гостя:

Славный герой, храбрый Назар, -
Тыща сраженных - один удар!

Разобрал и в ужасе шепнул своему соседу, этот - следующему, тот - третьему, третий - четвертому, и так до самых дверей. И все гости заговорили, что невиданный незнакомец - это сам

Славный герой, храбрый Назар, -
Тыща сраженных - один удар!

- Ну конечно, это сам Храбрый Назар! - воскликнул какой-то пустомеля. - Как он изменился! Сразу-то я и не узнал его.

И нашлись люди, которые стали рассказывать о подвигах Назара, о своем давнишнем знакомстве с ним, о днях, что вместе с ним провели.

- Как же это у такого человека нет слуги при себе? - спрашивали в недоумении некоторые.

- Такой уж у него нрав - не любит он ездить со слугами! Как-то раз спросил я его об этом, а он говорит: “На что мне слуги! Весь мир - мой покорный слуга”.

- Почему же он не носит хорошего меча, а ржавой железкой опоясался?

- В том-то и удаль его, чтобы вот этакой ржавой железкой раз хватить - тысячу сразить. С хорошим-то мечом всякий воевать горазд!

Поднялись удивленные гости и выпили за здоровье Храброго Назара. А тот, что отличался среди них умом, стал держать речь в честь Назара:

- Про твою громкую славу мы слышали давно, давно жаждали узреть твой лик, и вот сегодня мы счастливы, что зрим тебя среди нас!

Назар только вздохнул и махнул рукой.

Гости многозначительно переглянулись - дескать, понимаем, что значит этот вздох.

Ашуг, что был среди гостей, тут же сложил песню и запел:

Славим приход твой все как один,
Мощный орел наших горных вершин,
Нашей отчизны достойнейший сын,
Славный герой, Храбрый Назар, -
Тыща сраженных - один удар!
Станем служить мы тебе одному -
Стягу, мечу и коню твоему,
Гриве коня и хвосту самому,
Славный герой, Храбрый Назар, -
Тыща сраженных - один удар!
Слабых опора, страждущих друг,
Лечишь умело всякий недуг,
Спас от врагов нас, от мора и мук,
Славный герой, Храбрый Назар, -
Тыща сраженных - один удар!

И пьяные гости разошлись со свадьбы и разгласили повсюду, что едет

Славный герой, храбрый Назар, -
Тыща сраженных - один удар!

И давай рассказывать про его необычайные подвиги, давай расписывать его грозный облик. И стали повсюду новорожденным детям давать имя Назар.

А Назар покинул это селение и продолжал свой путь. Вот доехал он до зеленой лужайки. Пустил коня пастись на лугу, а шест со знаменем воткнул в землю, улегся под ним и заснул.

А надо вам сказать, что в тех местах жили семеро братьев-великанов, семеро разбойничьих атаманов, и земли эти принадлежали им, а крепость их была на вершине ближней горы. Глянули эти великаны сверху и видят - приехал кто-то и разлегся на их лугу. Удивляются великаны: кто этот бесстрашный человек и о скольких он головах, если приехал без страха, преспокойно развалился и пустил коня пастись на их лугу!

У братьев-великанов были палицы в сорок лидров (лидр - мера веса, около пяти килограммов каждая. - Ред.). Взяли они эти самые палицы в сорок лидров и пошли. Приходят и что же видят! Пасется конь, рядом спит человек, в головах у него развевается знамя, на знамени надпись:

Славный герой, храбрый Назар, -
Тыща сраженных - один удар!

- Ой, да это сам Храбрый Назар!

Прикусили себе пальцы великаны и замерли на месте.

А надо сказать, что молва, которую распустили пьяные гости после свадьбы, дошла и до них. Стоят они сами не свои, от ужаса остолбенели и ждут, когда Назар проснется.

Проснулся Назар, протер глаза и видит - над головой у него семь страшных великанов, у каждого на плече палица в сорок лидров. У Назара от страха сердце перестало биться. Спрятался он за свое знамя, дрожит, как осенний лист.

Великаны увидели, что он побледнел и задрожал, и решили: видно, рассердился, вот-вот одним махом прикончит всех. Повалились они ему в ноги и говорят:

Славный герой, храбрый Назар, -
Тыща сраженных - один удар!

Слышали мы о грозном имени твоем, очень хотели видеть тебя и счастливы теперь, что ты сам пожаловал на нашу землю. Мы все, семеро братьев, отныне твои покорные слуги. А вот и крепость наша на вершине той горы, в ней живет наша красавица-сестра. Просим оказать нам честь и отведать нашего хлеба-соли.

Тут Назар перевел дух, успокоился и сел на своего коня. А братья-великаны взяли его знамя и торжественно проводили Назара в свою крепость.

В крепости оказали ему царские почести и столько рассказывали про его удаль, так восхваляли его, что красавица-сестра влюбилась в Назара.

Нечего и говорить, что после этого почет и уважение к нему еще больше возросли.

В это самое время появился в тех краях тигр и нагнал на всех ужас. Кому другому убить тигра, как не Храброму Назару! Кто другой осмелится пойти на тигра? Все взоры обратились к Назару: на небесах - бог, на земле – Храбрый Назар!

Услыхал про тигра Назар и с перепугу бросился было бежать домой, хотел скрыться. А люди решили, что он ринулся в бой с тигром. Невеста ухватилась за него, удерживает:

- Куда же ты без оружия? Сначала оружие возьми, а потом уж иди!

Приносит она оружие, подает Назару: пусть прибавит к своей славе еще один подвиг. Берет Назар оружие и уходит. Идет он в лес, залезает на дерево и прячется, чтобы и ему не повстречаться с тигром и тигру не повстречаться с ним Съежился на суку, душа его превратилась в просяное зернышко.

А проклятый тигр, как назло, приходит и ложится под тем самым деревом. Как увидел Назар тигра - кровь так и застыла у него в жилах, в глазах потемнело, ослабли руки и ноги, и - бух! - свалился он с дерева, да прямо на зверя. Тигр в ужасе вскочил, а Назар со страху обезумел, вцепился ему в спину, прижался к его спине. Пустился разъяренный зверь бежать, да как бежать! Через горы и долины, через камни и кручи... Люди глядят и дивятся: вот тебе раз – несется Храбрый Назар на тигре!

- Эй, глядите, глядите на Храброго Назара! Оседлал тигра да и мчится на нем, как на коне!.. За ним, братцы! Бей зверя!

Осмелели все и с воем, с гиканьем бросились отовсюду - кто с кинжалом, кто с мечом, кто с ружьем, кто с дубьем - и убили тигра.

Очнулся Назар, и развязался у него язык:

- Жаль! - говорит. - Зачем вы его убили? С трудом я укротил его и сел на него верхом... Ох, и гнал же я его!

Весть эта долетела до крепости. Мужчины и женщины, взрослые и дети – весь народ высыпал встречать Назара.

Сложили про него песню и запели:

Кто из людей
Яра* смелей?
С чем нам сравнить
Пыл твой и жар,
Храбрый Назар?
Коршуном ты
Пал с высоты,
Молнией пал
В битвы разгар,
Храбрый Назар!
Мощен, удал,
Тигра взнуздал,
В горы ты взмыл,
Словно гроза,
Храбрый Назар!
В бедствии нас
Вызволил, спас.
Славься в веках,
Грозный наш яр,
Храбрый Назар!

_____________
* яр - милый, возлюбленный. - Ред.
_____________

И женили Храброго Назара на красавице - великанов. Семь дней, семь ночей свадьбу справляли, песнями молодого царя с молодой царицей славили:

Месяц на гору взошел,
Светел он недаром, -
Месяц на гору взошел,
С Храбрым схож Назаром.
Солнце ясное взошло.
С кем так солнце схоже?
Солнце ясное взошло.
Схоже с яр пригожей.
Славен царь наш и красив, ой красив!
Весь убор его красив, ой красив!
И венец его красив, ой красив!
И кафтан его красив, ой красив!
И кушак его красив, ой красив!
Славны царь наш с царицей,
Их восхвалим сторицей!
Слава, слава,
Слава яр кудрявой,
Слава яру смелому,
Слава свету целому!

А надобно вам сказать, что к сестрице великанов сватался царь соседней страны. Как узнал он, что ему отказали и выдали ее замуж за другого, - собрал войско и пошел войной на семерых братьев.

Бросились все семеро великанов к Храброму Назару, поведали ему о войне, поклонились низко, стали перед ним, ждут приказаний.

Услыхал Назар о войне и ужаснулся; выскочил, хотел удрать в родное село. А люди думают - Назар хочет сразу напасть на врагов. Загородили ему дорогу, удерживают, молят, просят: “Куда бежишь один? Что будешь делать без меча и доспехов? Или тебе головы своей не жаль?”

Принесли ему доспехи, а жена заклинает братьев не пускать Назара сражаться с врагами в одиночку.

И проходит слух среди народа и войска, а через лазутчиков - и по вражескому стану, что Храбрый Назар один-одинешенек, без оружия ринулся на поле битвы, насилу удалось удержать его. А теперь идет он, окруженный войском.

Привели на поле битвы неукротимого, лихого коня, подсадили Назара в седло.

Тут войско приободрилось, повалило за ним с криками:

- Да живет Храбрый Назар! Смерть врагу!

Ретивый конь почуял, что ездок сидит на нем дрянной, заржал, закусил удила и во весь опор помчался прямо на вражеские ряды. А войско думало, что Храбрый Назар сам погнал коня, и с победным кличем яростно бросилось вслед за ним.

Видит Назар, что не сдержать ему коня - вот-вот сбросит его конь.

Ухватился Назар за дерево, а дерево, на беду, оказалось гнилым - сук толщиной с доброе бревно переломился да так остался в руках Назара. Вражеское войско уж слышало про его удаль и без того трусило порядком, а как увидело все это своими глазами - совсем потеряло голову.

- Спасайся, кто может! Несется Храбрый Назар, вырывает деревья с корнями!

Много было перебито врагов в тот день. А те, кто остались в живых, сложили оружие к ногам Храброго Назара и поклялись быть покорными подчиниться ему.

И вот с грозного поля битвы Храбрый Назар возвратился в крепость великанов. Люди воздвиг ли в его честь триумфальные арки и вышли ему навстречу

в неописуемом восторге, с криками “ура” и “слава”, с песнями и музыкой, с цветами с посланцами и речами - одним словом, с такими почестями, что Назар совсем растерялся. С такими же почестями провозгласили его царем и возвели на трон.

И сделался Храбрый Назар царем.

Перевод с армянского Я.Хачатрянца

 
  • Страница 1 из 1
  • 1
Поиск:

ПРОЙДИТЕ РЕГИСТРАЦИЮ ЧТОБА НЕ ВИДЕТЬ РЕКЛАМУСайт создан в системе uCoz