Անոր որ պիտի գա…

Ափը լճակին մենավոր`
Ուր տընակս իմ կախարդորեն շիներ եմ`
Ձեռն ի ծընոտ ըսպասեցի իր գալուն:
Նըռենիին տերևներուն տակ բոսոր,
Նուռի մը պես ճեղքըված,
Սիրտըս, շիթ շիթ, արյուն թորեց ծունկերուս`
Կարոտը սե՜րս արյունեց.
Եվ ամիսներ բովանդակ
Եղնիկի պես լացի գոհար արցունքներ
Ափը լճակին մենավոր:

Ու վերջապես ան եկավ
Այգիներեն քաղցրաբույր`
Ու ողկույզներն, ըստինքներու պես լեցուն,
Հողին վրա կը կախվին,
Մոր մը գըրկեն, որ իր մազերը խարտյաշ
Ամեն առտու, ճաճանչներու պես, սանտրեց,
Շուշաններու պարտեզեն`
Ուր տատրակներն Անմեղությո՛ւնը կ’երգեն`
Ան վերջապես ա՛լ եկավ:

Ո՛վ վարսագեղ հովվուհիս,
Որ աղբյուրին լույսեն ծըլած խոտին մեջ,
–Գալու համար իմ սիրույս–
Լըքեց անթիվ գառնուկներն իմ մոլորուն.
Եվ զարնելով փարախին դրան քարին վրա
Խորտակեց սրինգը տոսախ
Խենթի մը պես կողկողագին ողբալեն,
Ո՛վ վարսագեղ հովվուհիս:

Երբ նես մըտավ իմ շեմես,
Ձյուն կարապներս օձաճապուկ վիզերնին
Կարկառեցին դեպ անոր,
Դեպ մարմարե իր ոտքերուն համբույրին:
Եվ շունս հըլու, փորին վըրա սողալով,
Եկավ լիզել կրունկներն անոր ադամանդ.
Ժըպիտներով աչքերը լի, վիթի պես,
Ան ներս մըտավ իմ շեմես:

Տնակըս բույրո՜վ լեցվեցավ,
Զի ծոթրիններ ծորեցան
Պատմուճանին քըղանցքեն,
Զի արևով օծված ոսկի մազերեն
Բուրյան մեղրեր ծորեցան.
Եվ բիբերեն` մարգրիտներու պես փաղփուն`
Թափթըփեցան ասուպներ.
Տնակըս լույսո՜վ լեցվեցավ:

Մեզ գըրգարան շինեցի.
Գարնան բոլոր վարդերը գոգ գոգ բերած`
Հարդարեցի մեր անկողինն հիմենի.
Նունուֆարներն` որոնց ծղոտները կակուղ
Հոտող սուրիս ներքև արյուն ծորեցին`
Մեր գըլխուն տակ բարձ եղան.
Ծաղիկներովն հողին և ջինջ ջուրերուն,
Աղվամազով տատրակներու դունչերուն
Մեզ գըրգարան շինեցի:

Վարդերուն վրա փըրփրեցավ
Իր մերկությունն երե՛ք անգամ կաթնային,
Հընդկաստանի յուղերով
Լույսերու պես օծեցի շեկ վարսերն իր.
Եվ ծալերուն մեջ մարմինին` իր բոլոր
Խընկամաններըս քըրմորեն պարպեցի:
Ան, առաջին համբույրիս տակ խըռոված,
Օշնանի պես պըղպըջուն
Վարդերուն վրա փըրփրեցավ:

Ու քընացավ կուրծքիս վրա…
Օ՜, մատերս իմ` որ ժամերով լողացին
Մազերուն մեջ հորդառատ.
Օ՜, բերանն իմ` որ բերնին վրա ըզգըլխիչ`
Խըմեց սափորն իր սըրտին:
Իրար հյուսված, մենք բաղեղներ խանդակաթ.
Ծաղիկներուն միջև հեղ մ’ա՛լ ծաղկեցանք:
Ան քընացավ կուրծքիս վրա…

Կարապներն ա՛լ թուխս նըստան.
Եղեգնուտին մեջ քամին մեղմ նըվագեց
Ծըլարձակման մեծ օրենքները Գարնան.
Նունուֆարի հոտված ծղոտները դարձյալ
Ջուրին մեջեն արձակեցին փթիթներ:
Մերին սըրտերն ունկընդիր
Իրարու մեղմ տըրոփյունին` նընջեցին.
Եվ լիճին խորն, աստղերուն վրա թևամփոփ,
Կարապներն ա՛լ թուխս նըստան:

11. Ո՛Վ ԼԱԼԱԳԵ

Կը հիշե՞ս, ո՛վ Լալագե.
Ես քեզի հետ, ծանր ամիսին հըղությանդ,
Այգիիս մեջ ման եկա
Պըտղաբերձ օր մը աշնան:
Մայրամուտին շողերուն տակ դալկահար
Ծառերն էին ոսկեձույլ:
Եվ ողկույզներն աչքերու պես հըրեղեն
Քաղցրություններ կը ծորեին հողին վրա:

Օ՜, իմ այգիս, օ՜, իմ այգիս կութքի՛ մեջ…
Հարյուրավոր ժիր գերիներըս հըլու`
Երկայնքն ի վեր ցանկերուն`
Կը կըթեին սարբինան.
Եվ կողովներն հյուսված էին հրաշագեղ
Մայրամուտի ոսկեառէջ նշույլներով…
Անապատի անծանոթ երգ մը` շուրթին,
Եթովպուհին խընձորենին կը թոթվեր
Ծիծերն ի վար, գոգին մեջ:
Հոն, տըղաներ խառնածին`
Կանանչացած, լեղակե թուխ ձեռքերով`
Կը ժողվեին ընկույզներ:
Անդին բլուրեն վար, դեպ Քաղաքը, ճռընչուն,
Մեծղի եզներ, որոնց եղջյուրն այգեպանն
Որթատունկի սաղարթներով է պսակեր,
Կը քաշեին սայլերն ամբող բեռնաբարձ
Ողկույզներու դեզերով
Եվ ալիքով գինիի:
Եվ փարչին մեջ, աղբյուրներուն վրա բոլոր
Տերևներ լյո՜ւղ, տերևներ լյո՜ւղ կու գային…

Արդ հիշեցի՞ր դուն այն օրն, ո՛վ Լալագե,
Ակոսներու և կողերուդ ընդմեջեն,
Այն ծանր ամիսն հղությանդ,
Կ’անցներ ալիքն հողին հորդող ույժերուն:
Արեգակի արյունին նուռն էր` ծոցիդ
Մեջ հասունցած: Բուներն ի վար ծառերուն
Կը ծորեին շիթ առ շիթ
Հույզերը` նման արցունքի:
Քու համբուրված մարմինի պես ծանրակիր
Հողն էր թըրջված, էր կպչուն
Քաղցուներով և մեղրով:
Անուշաբույր իր բեռին տակ կը կըքեր
Դեղձենին քե՛զ նըմանակ,
Քու ծիծերուդ նըմանակ
Ողկույզներն այն լեցուն էին` ապագա
Ծիծաղներով, ցընծությունով ու կայթով:
Ու իրիկունն այն` կ’ուռեր կո՜ւրծքը հողին…
Հընձաններուն քովեն անցանք մենք դյութված
Խազմուզին բարկ բուրումեն:
Գերուհիներ, պարեգոտնին հանգրըճած
Մինչև իրենց պորտին տակ,
Կը կոխեին խաղողն ատոք`թըրջելով
Մինչև իրենց պորտին տակն, ո՛վ Լալագե:
Վայրածըփիկ մազերնուն ծայրը համակ
Կը ներկըվեր բոսորագեղ հույզին մեջ
Եվ քովն իրենց` հընաբույր լայն կարասներ
Նվիրագործված ամեն տարի, ծոցիդ պես,
Լեցո՛ւն էին գինիներով – ծոցիդ պես–
Լեցուն շողո՛վ, հաղթանակո՛վ, բերկրանքո՛վ,
Հավերժակա՛ն կյանքերով:
Հետըդ անցանք ծիծաղներու, երգերու
Մեջեն առույգ, զոր աշխատող հոգիներ
Կը պոռթկային տերևներուն ներքևեն.
Ու բուրումներն աշունին
Կը հասնեին մինչև աստղերն արծարծուն.
Ու այգին, լի պըտուղներով բազմազան,
Կարծես կ’այրեր, կը ծավալեր խունկ մ’անույշ
Վա՛րը, մինչև Քաղաքին վրա հեթանոս,
Քաղաքի՛ն վրա որ միշտ, տոնի խրախի մեջ,
Կը սպառեր հողն ու ավիշները հողին:
Այն ատեն (թույլ կու տա՞ս ինձ
Խոստովնիլ, Լալագե՛)
Ես ունեցա ընդվըզումներ արյունի:
Ու ցանկացա արեգակին, հողին պես
Ուռճացընել ինձ մերձեցող ամե՛ն հունտ.
Ու – Թո՛ւյլ տուր ինձ խոստովանիլ, Լալա՜գե–
Երբ դուն անդին` կարկառուն նուռը ծառեն
Կը քաղեիր, ու հետո
Կը խածնեիր լիաբերան հեշտանքով
Անոր բոսոր մարգրիտներուն շարքն անույշ`
Ես ասդին թուխ Եթովպուհին – որ ջլեբաց`
Հընձանին մեջ կը ճըմլեր կուզն –
Համբուրեցի՜… բըռնած հընդիկ ծամերեն
Պառկեցուցի ժըպտագին գլուխը կուրծքիս,
Եվ հեշտաբո՜ւռըն շրթներով, Լալագե՛,
Համբուրեցի՛…

… Բայց դուն ինչո՞ւ կ’արտասվես:
Այն հեռավոր աշունին
Բուրումներուն մատնըչությանը համար,
Ո՛վ աշնագեղ Լալագե,
Արտասվել չա՜րժեր այսօր:

12. «ՕՐՀՆՅԱԼ ԵՍ ԴՈՒ Ի ԿԱՆԱՅՍ…»

Մարիա՛մ, այս անկողնին վրա երբ նըստիս
Ու ես առջևըդ, գորգին վրա ծընրադիր,
Համբուրեմ խաժ երակներն
Այդ ձեռքերուդ` որոնցմե լույս կը ծորի,
Մարիա՛մ, տաք շըրթունքներուս տակ կը զգամ
Էա՛կ մ’որ, լուռ, արյունդ ումպ ումպ կը խըմե,
Այն գիշերեն` երբ մազերդ այդ բարձին վրա
Անփութորեն լեցուցած`
Ծոցդ հաճույքին բացիր, և բուռն հաճույքեն
Քըրտինք մ’առատ քունքերեդ ի վար հոսեցավ,
Եվ կուսությունըդ մեռավ
Արգանդիդ մեջ և աչքերուդ երկնաթույր,
Այն գիշերեն` թարթիչներեն կոպերուդ
Մե՜ղրը ծորեց, դուն եղար
Հեզահամբույր, լըռակյաց,
Ձյունափետուր դուն աղավնյակը եղար`
Որ արևուն տակ կըծկըված` կ’երազե
Բույնին վըրա շինվելիք…
Կը դիտեմ, արդ, քաղցրիկ հյուծումը դեմքիդ
Եվ բաց շապկիդ մեջեն ծիծերդ` որոնց մեջ
Կը բաժնըվի կյանքըդ և դուն
Բաժնըվելով մա՜յր կ’ըլլաս:
Մեն մ զարկին մեջ երակիդ` ես կը զգամ
Տրոփյունը նո՛ւյն իմ սըրտիս
Եվ բողբոջումը արյունիս ծաղիկին`
Որուն բուրումը կ’արբեցնե զիս և քեզ
Եվ սերն է մեր երկուքին:
… Օրհնյա՜լ ըլլաս, Մարիա՛մ,
Դո՛ւն որ անհուն գորովով
Կողերդ ինծի կու տաս, և ոսկրը՛դ ` ուրիշ
Ոսկրի մ’համար կը քամես,
Դո՛ւն` որ կ’ըլլաս ամենեն
Մաքուր ակոսն` ակոսներեն բեղնավոր,
Ու ամենեն չըքնաղ թաղարը` բոլոր
Թաղարներեն շուշանի`
Օրհնյա՜լ ըլլաս հավիտյան:
Դո՛ւն` որ, ըզգոն, կը կըրես
–Խեփորին մեջ ինչպես մարգրիտ մը ազնիվ–
Աստվածատիպ Մարդը խորն այդ արգանդիդ`
Օրհնյա՜լ ըլլաս, Մարիա՛մ…

13. ՀԻՆ ՍԵՐ

Մամ ու ծերուկ, երկու թարշամ հոգիներ,
Եկան նըստիլ շուքին ներքև ծիրանվույն`
Որուն քընքույշ Ծաղիկներն էին զարդարեր
Օր մը գըլուխը հանվույն:

Անոնք սաստիկ կը դողդոջեն` իբր ըլլան
Սիրահարներ հանկարծ իրար հանդիպած.
Բայց քովերնին` ցուպե՛րն իրենց լոկ կը մնան
Խոտին վըրա` գըրկըված:

Չունին այլևս հըրդեհումներն արյունին.
Անոնց հոգին համբույրի երգը չունի.
Ոչ ալ հոգնած կողերնուն մեջ կը ծաղկին
Սերմերը` նման շուշանի:

Պապուն նայվածքն աչվըներուն մեջ մամուն
Կը նվաղի` չըթափանցած դեռ սըրտին.
Եվ կը մըսի գաղջ ճառագայթն արևուն
Անոնց ծոցին մեջ ցըրտին:

Եթե փորձե՛ն իսկ տարփանքի փորձ մ’անմեղ
Գարնան դըրդիչ բուրումներեն սըրարբած`
Կը փըշրի՜ սիրտն` իբրև բաժակ մը բյուրեղ
Հանկարծ կրակին դեմ ճաթած:

Վարդերն անցա՜ն, անցան բոցերն այտերե.
Սերն անոնց կայծ մ’է մոխիրին մեջ թաղված`
Զոր հիշատակն իր շունչով իսկ կը մարե
Վայրկյան մ’հազի՛վ արծարծած:

Ու հիմակ այս գարնանային իրիկունն`
Երբ կը բուրեն կինամոնները բըլրան`
Կ’իյնա անոնց միտքը հին սերն հանկարծույն`
Հին աղոթքի մը նման:

Եվ կը հիշեն, շուքին տակ նույն ծիրանվույն,
Մեռած գըգվանքն, իրենց տարփանքը հեշտին,
Հետո համբույրն ու հետո ճի՛չը մամուն`
Եվ իրարու կը ժպտի՜ն…

14. ՎԵՆԵՏԻԿ

Ծավի՛ Վենետիկ, փառապա՛նծ Տիկին,
Զոր Իտալիան գինով սընույց,
Եվ Արևելքն իր զարդերով անգին,
Պըճնեց վեհ ճակատդ ու ոտքերըդ լույծ:

Ադրիականին բամբիշն ես հավետ,
Զարդարված` ջուրե ժապավեններով,
Լիտոյի արևն, ելլելով ծոցեդ,
Թագ կ’ըլլա գըլխուդ և կ’ընկըղմի ծով:

Կը հեղու երկինքն, իբրև սիրահար,
Աստղե՛ր գըրկիդ մեջ, աստղեր մազերուդ,
Ծովն առջևդ սըփռե՜ր է գորգ ու գոհար.
Զույգ կապույտի մեջ Երա՜զ մ’ես կապույտ:

Կըռթնած` բարձերուն վըրա փըրփուրե`
Որքա՜ն թովիչ ես, երգն ալքերուն լուրթ
Երբ որ կ’ունկընդրես, ո՛վ Քաղաք ջուրե,
Ո՜վ Լափյուրինթոս քայլերու պանդուխտ:

Ունիս ճամբաներ նեղ ու օձհոլով,
Կեսը սալաքար, և կեսը ալիք.
Հոն կըրնանք, ընկերս ու ես, խոսելով
Երթալ, ես` ոտքով, նավակի մեջ` ինք:

Անիվն անոնց մեջ ակոս տողած չէ.
Եվ ոչ ալ պայտն հուր կայծեր սերմանած.
Ձըկնորսին սանդա՛լն հըզոր կը հընչե
Հո՛ն, ուր ճեմեց Տոժն օր մը սիգընթաց:

Անթիվ կըղզիներ, շենքեր վըրանին,
Կոր կամուրջներով են շըղթայարկված:
Կարծես կուզ ուղտերն են կարավանին`
Անապատին մեջ ժայռերու փոխված:

Կը լվա ջուրն հի՛մը տուներուն գեջ`
Փոշի առ փոշի ծեփը լիզելով,
Երկու կըղմինտրի անջրպետին մեջ
Կ’ածե սլականջն ի՛ր ձուերն ալեխռով:

Պատուհաններուն տակ ջրանցներ շափյուղա
Հայլի են կարծես` զոր ծովն է հըղեր,
Ուր աստղերուն մեջ, լուսնին քով, կըրնա
Վենետկուհին իր դեմքը զետեղել:

Որմերուն ըստվերն հևհև կը նազի
Ալիքներուն վրա, ալիքն` որմերու:
Տունը ջուրին մեջ նորեն կը սկըսի,
Միշտ քայքայելով` առանց փըլչելու:

Դըռներուն խոնավ շեմը կոնտոլ մ’է.
Անզույգ Քաղաքին անզո՛ւյգ կարկուրա,
Որ գիշերվան մեջ` ճակտին կը կըրե,
Միակ աչք մ’հրեղեն, փայտե՛ կիկլոպա,

Որ լորտուի պես սև, սողագընաց,
Կամուրջներուն տակ կը սահի կ’անցնի,
Ինչպես զըղջումին տակ մե՛ղքն ամոթխած…
Ա՛յս տարբերությամբ` որ մեղքն աչք չունի:

Ահա Մեծ-Ջըրանցդ, ո՛վ Քաղաք-դըշխոդ,
Որ կոր երիզով քեզ կը պարուրե,
Իբր Ադրիականն իր թևը կապույտ
Վիզըդ անցըներ` որ թուշդ համբուրե:

Սուրբ Մարկո՛սն ահա, թանգարան անհուն
Գեղարվեստներու, բրածո սուրբերու.
Անոր կից պալա՛տն ահա Տոժերուն.
Խորանը գահեմ քայլ մըն է հեռու:

Ահա Փիոմպիններն` որոնց տակ հավետ
Այսօր կը մընչեն տատրակնե՛ր հըլու.
Երնե՜կ քեզ անկմանդ մեջ իսկ, ո՛վ Վենետ,
Բանտերդ են փոխված թըռչնո բույներու:

Եվ ա՛յլ տաճարներ, ա՛յլ ապարանքներ,
Կոթողներ կրոնքիդ, հանճարիդ հըսկա.
Ալիքներ անոնց առջև կ’երգեն դեռ
Փառքդ անցյալ` գըրված ծովերուն վրա:

Ու Հառաչանքի կամուրջն ավասիկ,
Կամուրջն` որուն վրա, իրիկնադեմին,
Երգը լըսեցի ջուրերուն հեզիկ`
Երբ կու գար աչքերս համբուրել քամին:

Կանգնած` արևուն առջև մայրամուտ`
Սերտեցի գույներ, շողեր մեղմընթաց.
Քու եկընքիդ մեջ և քու ջուրերուդ`
Հոգիս նըկարչի վըրձին մ’էր գըտած,

Ո՜րքան ալիքներ, ալիքներ լաժվա՜րդ,
Ալիքներ նարի՜նջ, հակի՜նթ ալիքներ…
Ո՛վ Վենետիկդ իմ, Լըճակըդ զըվարթ
Թիցիանոյի երանգապնակն էր:

Պիտի քընարս իմ քեզ հիշե հավետ,
Քու փառքըդ մուրճի, փառքըդ վըրձինի.
Պիտի հիշե և՛ խուցն այն տըխրավետ
Կանանչ ջրանցին վրա սուրբ Գարմինիի:

Իր պատուհանին ձողերուն առջև
Էր` որ ես լացի, նայելով լուսնին,
Կամքըս բանտարկված: Հոն սիրտս հևիհև
Ըմպեց հեռացող երգը ձըկնորսին:

Դարձյալ անկից է` որ ես առջի հեղ
Տեսա Լինտան, կույսն ատամներով բրինձ,
Որ նըստած իր հոր նավակին մեջտեղ`
Կը հյուսեր ուռկան մ’ու կը ժըպտեր ինձ…

Ձորերուն մեջ, սարերուն վրա կ’արածեր
Ան ամեն օր ուլն իր կապույտ աչերով.
Ոտքերը մերկ էին և միշտ ալ վըստահ
Մեն մի քայլին` շուշան վրա կոխելու:
Ճերմակ կրծքին մերկության վրա վիժանուտ
Ոսկի հերքեն կը ծորեին ծոթրիններ.
Ո՛չ մըրտենին և հասմիկները գըլխուն
Կը թոշնեին, ո՛չ ալ վարդերն այտերուն.
Ան միշտ կ’երգեր, ու երգն իր
Կը ծիծաղե՜ր սըրտին մեջ,
Իր ըզգեստիկը կապույտ
Երկընքի մեկ ջինջ կըտորեն էր ձևված.
Եվ հովվական իր ցուպն էր օձ մը բրածո`
Քարացա՛ծ օձ` որ իր մաքուր ձեռքին մեջ
Դեղձիի ճյուղ մը եղավ:

Երբ վըտակին եզերքեն
Ան կը քըշեր ուլն իր կապույտ աչքերով`
Ծառերուն մեջ` գաղտագողի` լուսնկան
Իր ետևեն կը քալեր.
Եվ լուսնկան տարփատենչ բիբն էր գուցե
Եհովային, կույսերու հի՛ն Սիրահար:

Բայց իրիկուն մ’ան հովտեն ձայն մը լըսեց`
Որ զինքը, վա՛րն, աղբյուրին քով կը կանչեր.
Երգ մ’էր կարծես, այնքա՜ն աղվոր և դյութիչ`
Որուն իր ուլը ճերմակ
Վիզը տընկած, խոտը բերանն, ունկընդրեց.
Նոր երգ մ’էր ան` որ կ’ըսեր.
«Ճերմա՜կ աղջիկ, ճերմա՜կ աղջիկ, վա՛ր եկուր,
Եվ աղբյուրին քով ուլդ ինծի զոհ ըրե:
Թզենիին շուքին տակ,
Ճերմա՛կ աղջիկ, ճերմակ ուլդ ինձ զոհ ըրե:
Այս լեռներուն ես Ոգին եմ լիազոր.
Իմ շունչիս տակ` թե ուզեմ`
Գետեն արծա՛թ կը հոսեն
Եվ հեղեղները` ոսկի.
Հասած տեղն իմ համբույրիս
Կ’անցնի սարսուռն` որ բաղձանքն է ծնունդին.
Իմ գըրկիս մեջ շուշաններ վա՛րդ կը դառնան,
Եվ կույսերն ալ` թագուհի:
Ես քու զոհիդ արյունեն
Դաշտերն ամբողջ ծաղիկներով կը լեցնեմ,
Եվ ուլիդ տեղ թիթեռնիկներ կ’արածես.
Ճերմա՜կ աղջիկ, ճերմա՜կ աղջիկ, վա՛ր եկուր»:
Ան լսեց այս ձայնը, երկա՜ր ու երկա՜ր,
Որ կարծես իր արյունին մեջ կը խոսեր.
Լըսեց ու, լուռ, աստղերուն տակ հառաչեց:
Հետո դյութված` ցուպն առավ
Ու քըշեց ուլը ճերմակ`
Բըլուրեն վար` դեպի հովիտն հեշտաբույր:
Հո՛ս է աղբյուրն, հո՛ս թզենին, և կը զգա՞ս
Արու Ոգին` որ ծոթրինի և թյումի
Ըզգըլխիչ հոծ բույրերով
Գըրկեր է քեզ: Զոհդ ըրե՛:
Ջինջ ու ողորկ քարերուն վրա աղբյուրին`
Ծունկին վերև ան պառկեցուց ուլն` որուն
Փոքրիկ եղջյուրն ավազին մեջ խըրեցավ:
Ո՛հ, ի՛նչ արբշիռ էր պահն ու որքա՜ն անույշ.
Ան կը հավտար թե զոհելեն վերջը դեռ
Պիտի ուլն իր ողջ մընա,
Պիտի մարգին մեջ պապաչե և ոստնու:
Ան` մահն ի՛նչ էր` կ’անգիտանար, ու երգե՜ց.
Երգեց բնության ներշնչման տակ մեկն այն մեծ
Հաճույքներեն` զոր կու տա
Զոհագործումը անձին.
Երգեց գարունն հասակին,
Դաշնակույթունն իր էության, և առանց
Ուլին կապույտ աչքերուն
Աղիողորմ նայիլն իրեն` տեսնելու,
Դրավ դանակն անբիծ վըզին, և արբշիռ,
Երգը շուրթին` զայն հեշտանքո՛վ մը զոհեց.
Ծունկին վըրա այն մոլորիչ Ոգիին`
Ճերմակ աղջիկն իր ճերմակ ուլը զոհե՜ց:

Բայց իր զոհեն նոր ծաղիկներ չըբուսան,
Եվ ինք չեղավ թիթեռներու հովվուհի.
Պըղտորեցավ աղբյուրն ուլին արյունեն`
Ուր ջուրին հետ պիտի ան ալ չըկըրնա՛ր
Խըմել աստղերը ցոլացիկ երկընքին.
Խոտերուն մեջ ցուպն հագավ
Իր նախկին բնույթը օձի.
Լուսինն իջավ լեռնեն վար,
Եվ ինք մութին մեջ, սարսռուն,
Բոպիկ ոտքով մեռա՜ծ ուլին քով կանգնած`
Լացա՜վ, լացա՜վ, և արյունլվա ձեռքերով
Իր թաց աչքերը շըփեց,
Մինչ գըլխուն վրա կը թոշնեին հասմիկներն,
Հրապուրված կույսն իր անուշ Մեղքը լացավ:

16. ԱՆԱՀԻՏ

Խոտին մեջ է թաղված բագինդ: Չեն ծըխար
Խունկերն անույշ, զոհն այնտեղ չի՛ արյունիր:
Կուգա լոկ բույր մը համպար
Խորխի` զոր հոն թողեր է օձ մը կարմիր:

Հոն կը նըստիմ, խո՛նջ ուղևոր: Ձիս կ’արծի,
Եվ Վահագնի զամբկին կարծես հոտն առած`
Կըտղուցեն խոլ կը խաձի:
Բայց արևեն մեզ չի գար ոչ մեկ Աստված:

Անհետացան անդարձ խորեն անտառին
Քուրմերը լայն թեզանիքով: Չի՛ երգեր
Ծիծերըդ` վինը Վրույրին:
Բագինիդ շուրջ կը հեծկըլտան եղեգներ:

Չես հանգըրճեր պատմուճանդ ալ, ո՛չ մեկ վիթ
Նիզակահար` կը ներկե ծունկդ արյունով:
Թանգարանին մեջ անդրիիդ
Կը տաղտկանա, և չի՛ պսակվիր գարունով:

Բայց դուն կ’ապրիս, պիտի ապրիս հավիտյան,
Ո՛չ երկրիս վրա. երկինքի՛ն մեջ, Անահի՛տ:
Ահա կ’ծագի լուսնկան,
Եվ կը ծագիս դարձյալ` մահիկը ճակտիդ:

Քեզ կը տեսնեմ աստղերուն մոտ: Ծիծերեդ
Լույս կը հոսի աղբյուրին մեջ` ուրկե խմող
Եղնիկին դունչը նամեդ
Եվ եղջյուրները կ’օծվին ոսկեշող:

Վա՛ր կը նայիս. օրիորդները վարար
Կը զգաստանան. գինիին տաշտը կի’իյնա
Բագուսուհվույն ուսեն վար:
Կ’աղոթե կույսը ծընրադիր մահճին վրա:

Կապարճըդ ուսիդ, լարած աղեղըդ լայնշի`
Կը վարես սայլը լուսնակին լըռելյայն…
Կյանքն անտառին կը շարժի.
Ձեռքիդ ջահեն վախցած` գայլերը կ’ոռնան:

Կ’երազե դաշտն. ու կոկոնները վարդին,
Փըքիններուդ խայթին ներքև, մի առ մի,
Բերանիդ պես կը բացվին:
Կ’եռա ավիշն այգիին մեջ վաղեմի:

Կ’հոսես ծիծերդ, կ’անցնիս կ’երթաս, բայց մարդիկ
Չե՜ն պաշտեր քեզ. տա՛րըր մը սոսկ կ’ընդունին:
Քանդած են հովն ու ալիք
Մեհյա՛նըդ իսկ քերսոնեսի ափունքին:

Միայն, գիշերն, որսական շունըդ լըքված
Կը տեսնե վերն անցքըդ, մահիկը ճակտիդ,
Ու բագինիդ վրա նըստած`
Կը նայի քեզ և կու լա, ո՛ Անահիտ:

17. ԱԿԱՆՋՆԵՐՈՒՆ

Մարգարտածո՛ց ականջներ, գանգուրներուն տակ սիրուն,
Ամենանուրբ մասն եք դուք իմ նըրբագեղ մարմինին.
Լոկ դո՛ւք կըրնաք հաղորդել երգը քնարիս լարերուն
Իր ըսքողած հոգիին:

Թիթեռնիկի՞ կը նմանիք, թե՞ ծովամույն խեփորի`
Որ խըմած է բուստին լույսն և նըվագներն անդունդին.
Ա՛յնքան փոքրիկ եք` որ տղեկ մ’իր ափին մեջ աղածրի
Պիտ’ ամփոփե ձեզ դյուրին:

Ո՛վ բավիղներ նըրբակերտ, ո՛վ ոլորտներ վարդագույն`
Որոնց մեջեն, չեչքարե մը վար թորող ջուրին նման,
Բոլոր ձայներն աշխարհի կ’հասնին մինչև իր հոգվույն
Եվ խորհուրդնե՛ր կը դառնան:

Ուշիմորեն կ’ամփոփեք ձեր ձագարին մեջ բյուրեղ
Անծանոթ խոսքը բոլոր դաշնակավոր իրերուն,
Հեռավոր երգն աստղերուն, որ անհունին մեջ լուսեղ
Կը ծովանա՜ փոփողուն:

Եվ ձեր քունքին առընթեր բռնեմ ճըրագս ադամանդ
Աղավնյակի մը կարմիր սըրտին նըման բաբախուն,
Թափանցկությամբ մը վճիտ կը բըռընկի ձեր թաղանդ
Կակաչի պես հըմայուն:

Սըրտիս վըրա՛, ականջնե՛ր, խոնարհեցեք սըրտիս վրա՛.
Դեռ չերգըված կույս երգեր հոն կը բզզան անհամբեր`
Ինչպես քընքույշ և խըլրտուն բըժոժներուն մեջ ոսկյա
Լուսակարոտ թիթեռներ:

Եվ թողեք, գո՛ղտր ականջներ, ձեզ համբուրեմ զգայնոտ,
Տամուկ լեզվովըս հըպիմ խորշերը ձեր սատափյա,
Որ ան սարսռա անպատում հեշտանքներով ջըղայնոտ`
Քընարիս պես դյուրազգա:

Թո՛ւյլ տվեք ձեզ ողբերգեմ` Գեղեցկության դաշույնին
Բյուր հարվածներն հոգվույս մեջ, և զույգ մ’արցունք աչքերես
Տըրտմորեն վար կախեմ ձեր բըլթակներեն փափկագին`
Իբրև օղեր` ընծա ձեզ:

Այս իրիկուն նորեն Քաղաքն հեշտանքի,
Ծովափին վրա, գոհարազարդ բոզի պես,
Անթիվ ջահերն իր կը վառե: Երբ տակավ
Հըռընդյունները սըղոցին կը լըռեն,
Եվ սալին վրա մուրճերն ալ չե՛ն կայծկըլտար,
Ան` խորտակված սափորեն հանկա՛րծ թափվող
Հին գինիի մը նըման`
Կը փըրփըրի, կը պըղպըջա իր կարմիր
Կիրքերուն մեջ: Երեկոյան խորշակով
Բըլուրներեն այգեվետ
Հոտ մ’ողկույզի փողոցներն հորդ կը լեցնե,
Ու կըծու աղը ծովուն
Կու գա ռունգերը գըրգըռել կըտղուցի.
Այն ժամանակ մեհյաններեն դուրս կ’ելլեն
Քըրմուհիներ սանդուռնական տոներուն.
Կ’անցնին կիներ` վարդ դըրած
Իրենց քունքին ու գոտիին վրա արծաթ.
Կ’անցնին մարդիկ, նըվագներով ու պարով.
Պոռնիկ մ’հանկարծ, անոնց մեջ,
Կ’արձակե հերքն իր կըրունկները մինչև,
Եվ լողալով գանգուրներուն ծովին մեջ,
Կը ծիծաղի՜, կը ծիծաղի՜ խելահեղ
Երեսն ի վեր քարձ կավատի մը հարբած:
Քաղքին պատերն ամբարիշտ
Կարմրաշառայլ լույսով մ’ամբողջ ծեփված են.
Եվ նըռնենին, լապտերներով պաճուճված,
Պատըշգամբին տակ կը ծաղկի հեշտօրոր:
Սլարկներեն վար գինինե՛ր կը հոսին.
Տան շեմերն են թըրջըված
Մամացներով ու մաղձով
Դուռներեն վար կը կախվին
Հոմանիի դրասանգներ.
Եվ գիշերվան լոգարանները բոլոր
Կը քըրտընին գըմբեթներովը իրենց`
Որոնց ներքև կը թալկանա հեշտությունն
Ու կը զեղուն կոշարաները զըմուռս.
Ամփիթատրին մեջ, փըփրած,
Կ’հոսի արյունն, ու մեհյանին մեջ ծածուկ
Կը հոշոտվի հազածոն.
Բոզնոցներուն դրան առջև`
Որոնց պագշոտ ծերպերեն
Թըխակարմիր շառայլներ դուրս կը նշողին`
Կիներ պառկած` կ’ունկընդրեն
Փողոցներեն անցնող ձայները դափին,
Ու տըռփագին ու զոշաքաղ ակնարկով
Կը խայտացնեն պորտերնին…
Բոլո՛ր, բոլո՛րը կ’ընեն
Սանդուռնական գինարբուքները` մինչև
Արշալույսին ծագիլն արյան քողերեն:
Պալատներուն մեջ` խըրա՛խ
Պողոտային վրա` շուրջպա՛ր,
Եվ մըթընշաղ անկյուններուն մեջ, ավա՜ղ,
Ումպետ հոսումն ուղխորեն
Առնական գա՛ղջ սերմերուն:
Գերիներ, մերկ, ներբաններին այրելով,
Հըրաբորբոք կուպրին վըրա մայթերուն`
Կը հայթայթեն, վազն ի վազ,
Խեժն այդ փըրփրած հըրդեհին.
Ոմանք ըշտապ կը տանին
Համադամներ, ոմանք գինի` փարչերով.
Խառնածին մ’իր գոգին մեջ
Ծաղկի պսակները դիզած`
Կ’երթա արբշիռ ճակատներն իր տերերուն
Արտախուրել բաղեղներով, վարդերով.
Եվ Պահլագուն մը հուժկու`
Կույս մը շալկած մազերեն`
Պատրիկներու ոսկեճամուկ սեղանին
Կը տանի զոհ մը իբրև…
Գինի, ռետին ու տըռփանք
Քաղաքին վրա, կը պանծացվին տավիղով.
Քաղաքի՜ն վրա, որ նըստած
Ափը ծովուն, գոհարազարդ բոզի պես,
Կը պըճնե ծոցն իր` ջահերով անհամար.
Եվ Քաղքին վըրա ո՞ւր ես դուն, Է՜րոս.
Խա՞յթն էր ոսկի փըքինիդ,
Որ շաղաշույտ այդ ժողովուրդը կըտղեց…
Ո՛չ, ո՛չ, Է՜րոս. տատրակի պես տարագիր
Այդ Ոստանեն խույս տըվիր:
Աստվածներու կըղզիին մեջ` այժըմ դուն
Լուսնկային հետ, քնքշորեն կը հըսկես
Սոխակներու բույնի՜ն վրա:

19. ԳԻՆԱՐԲՈՒՔԵՆ ՎԵՐՋ

Նկարիչ բարեկամիս` Արսեն Մարկոսյանին

Սըրահն է լուռ: Կոչնականներն հեռացան:
Ջահերն ոսկի դեռ կը վառին մոլեգնած,
Եվ կը հեղուն, սեղաններուն վրա անձայն,
Արյունն իրենց երակներուն բորբոքած:

Վինը լըռեց: Կը թափառի նըվաղուն
Երգն իր վերջին` զոր հարբած սիրտը չըմպեց:
Անոնց բերնին վըրա և ցոփ աչքերուն
Կը սըփռե քունն իր չըղջիկի թևը մեծ:

Սեղանին վրա է ամեն ինչ ցիրուցան:
Սափորին մեջ կ’երազե մաս մը գինի:
Նուռ մը լըքված, ակռաներու վերքեր վրան,
Ջահերուն տակ, ջահերուն հետ կ’արյունի:

Եվ կը փըշրի բաժակ մ’հանկարծ, հեծելով
Լըռության մեջ: Զայն ճեղքած էր նախապես
Կին մը արբշիռ` երբ կը ներկեր կըտղանքով,
Գինիին խորն, ատամներն իր, բուստի պես:

Ծաղկամանին մեջ կը թոռմին հիրիկներ`
Որոնց բույրով գուսանն եղավ սըրարբած:
Աթոռին վրա հողմահա՛ր մ’է մոռցըվեր`
Զերդ հոլաձև մեծ թիթեռնիկ մը մեռած:

Դուրս կը հոսին բաց մընացած դուռներեն
Գաղջ ալիքներն հալվեներուն ու մուշկին:
Եվ քըրքիջներն ու կըտղուցներն համորեն
Հայլիներուն խորության մեջ կը մեռնին:

Կ’աշխատին հոն միայն երկու գերիներ,
Մին` աղախին, մյուսը` ծառա մ’անճոռնի,
Որ կը խըմե մերթ ավելցուկ գինիներն
Ու կ’համբուրե ընկերուհին, գողունի…

20. ՄԵՌԱԾ ԱՍՏՎԱԾՆԵՐՈՒՆ

Արյունափառ Խաչին տակ,
Որուն թևերը տըրտմություն կը ծորեն
Աշխարհիս վրա բովանդակ,
Ես պարտըված, Արվեստիս դառըն սըրտեն
Կ’ողբամ ձեր մահն, ո՛վ հեթանոս Աստվածներ:
Մեռա՜վ Խորհուրդն. և Բնությունն է արյունե՛ր
Օրենքներու կարկինին սուր սըլաքով:
Ձանձրո՜ւյթը մնաց, պըճնըված փուշ պըսակով:
Մարդն է ինկած, գարշապարին տակ հըսկա
Խուլ Աստուծո մը հրեա:

Դիո՛ս, մեռար: Մեռար դուն,
Ո՛վ Ապողոն, որուն կառքեն քառաձի
Կու գար խըխինջն Արևուն:
Կայծակն անտեր` աստղերուն մեջ կը հածի
Կույր օձի պես: Սիրամարգներ չեն քաշեր
Հերայի սայլն` որ ուներ լույս սարիքներ.
Ոչ ալ կ’հոսին, իբրև սերմեր դիցական,
Զևսի անձրևն ոսկի, արյունն Ուրանյան:
Չե՛ն արծարծեր ոտնաթևերն Հերմեսին
Աստղերը որբ երկինքին:

Անտառին մեջ, Անահի՛տ,
Ալ չեմ լսեր շանդ հաչյուններն` ետևեն
Նախընտրած գեր երեիդ.
Կապարճդ հողին տակ կը փըտի. լիճերեն
Ջուրն իր խըմել կ’երթա եղնիկը անվախ:
Չի՛ պըսակվիր Պանը շոճով. ամեն ցախ
Անոր շունչով նորեն առույգ չի՛ ծաղկիր:
Դափ չե՛ք զարներ, Այծեմարդե՛ր բարեկիր,
Լոկ կը տեսնեմ Ավանդությունն` որ կու լա
Նըստած կոճղի մը վըրա:

Հավերժահարսե՛ր, մեռաք դուք.
Կը խածատեն փըրփրուն գետերը` ցավեն,
Իրենց ափերն հեղհեղուկ:
Նայուհինե՛ր, եղեգներուն ընդմեջեն
Ա՛լ չեք երգեր` երբոր ցաթե լուսնկան.
Կանանչ լոռերն այժըմ կ’ըլլան ձեզ պատան:
Լուսազմայլիկ աղբյուրին մեջ չեմ տեսներ
Բիբերուդ կայծն, անբա՛խտ Նարգիս: Տատրակներ
Երբ գուռին մեջ կու գան լըվալ կըտուցնին`
Դոդոշներեն կը խըրչտին:

Քեզմե, ո՛վ վեհ Պոսիդոն,
Ծովն է թափուր: Անտառներեն բուստերու
Չի՛ խոյանար բարձրահոն
Քառանըժույգը՛դ փըրփրագեղ. ոչ ալ քու
Երեքարձենըդ կ’առխըթե դըղըրդմամբ
Նըվիրական դելփինին նուսն ապըստամբ:
Մեռա՛վ Սիրենը ժայռին տակ Սիկիլյան.
Կ’անցնի նավազն անկե առա՛նց դյությության:
Չ’ըլլար փրփուրն` Աստղիկ, ոչ ալ կոնքը` կուր.
Ծո՜վն, Աստվածնե՛ր, ծո՜վն է տխուր:

Տանս ակութեն, Թերափնե՛ր,
Ո՞ւր հեռացաք, ո՞ր ջերմեռանդ սըրբուհին
Ձեզ իր խաչովն է փըշրեր,
Ձեր մեջ պապերս պապե՛րն իրենց դրոշեցին`
Ընծայելով ամեն օր աղ ու նեկտար:
Չըկաս, Էրո՛ս. պիտի քույրս իմ սիրահար
Որո՞ւ ձոնե դահամունքներն իր ուխտին.
Չըկա և՛ դուռը պահպանող Շան անդրին…
Միայն սնարես կախվեր է Խաչ մ’հաղթական`
Ուր կա լոկ փառքը Մահվան:

Եվ այժըմ այդ Խաչին տակ,
Որուն թևերը տըրտմություն կը ծորեն
Աշխարհիս վրա բովանդակ,
Ես պարտըված, Արվեստիս դառըն սըրտեն
Կ’ողբամ ձեր մահն, ո՛վ հեթանոս Աստվածներ:
Տեսե՛ք, բոլոր մեր անտառներն ու ծովեր,
Աղբերակներն ու երդիկները խաղաղ
Ամայացա՜ն ու տաղտկացա՜ն: Այժմ, ավա՛ղ,
Մարդն է ինկած, գարշապարին տակ հըսկա
Խուլ Աստուծո մը հրեա:

Ընկեր Մուրատին և իր ձիուն կայծակնավազ

Բե՛գաս, հրեղեն ձիս,
Երկնամուխ լեռն արևուն մեջ կը շողա
Զերդ շափյուղա.
Իր կատարին աստղապսակ` պիտի զիս
Տանիս:
Զետեղեցի քամակիդ ավասիկ թամբըդ` ծեփված
Ադամանդով,
Եվ դըրի սանձըդ` հյուսված
Շանթով.
Եվ նյուսիդ վրա զերդ մըրրիկ
Ես նետվեցա ավասիկ:
Դե՛հ, թող մտրակըս` հավետ լույսերու մեջ թաթախուն`
Կողերուդ շուրջը սուլե օձի նըման գալարուն.
Եվ դուն
Անդունդերուն վըրայեն և վըրայեն ձյուներուն
Տար զիս
Արևո՜ւն:

Ահա դափրեց բարձունքն ի վեր բարձրավիզ.
Ռունգերն հըզոր բացվեցան
Լեռնեն իջնող պաղ քամիին հանդիման.
Եվ բաշերն իր լուսալիր
Եկան մինչև թևերուս մեջ փըրփըրիլ:
Գլուխն ընդվիզ
Ա՛յնքան հըպարտ կը բըռներ`
Որ կը հըպեր
Կըզակիս:
Ու ան վարգե՜ց, վարգե՜ց, վարգե՜ց քառատրոփ…
Լեռը թընդաց.
Կը ցայտեին սըմբակներեն ոսկեմած
Աստղեր բորբ.
Փապարներուն մեջ ամփոփ
Հըղի օձեր ձագերն իրենց վիժեցին,
Բայց իմ ձին
Լոկ կը լըսեր պինչերուն մեջ մըռընչող
Քամին:
Օ՜, երբուծն հույր` մըկանունքով բըլրավետ`
Ուր արյունն իր զըսպըված հըրաբուխի պես հավետ
Կ’եռար:
Կ’ընդհատեր միշտ սեպերուն դեմ մրըրկաբար
Ու վերքերով կը պանծար:
Օ՜, պոչը իր լուսացընցուղ, աղեղնաձև,
Որ գավակեն կը հոսեր
Զերդ արև:
Օ՜, գլուխն իր պերճասոսորդ, մեծղի բիբերն` ուր կ’այրեր
Կարծես անհունն արփախայտ.
Եվ սըմբակներն ոսկեկուռ` որոնց ներքև իբրև պայտ
Լուսնկաներ գամեցի,
Ժայռերուն վրա Իտեալի մը պողպատ
Կ’երգեին երգն առնացի`
Զոր խըմելու համար ես սիրտըս բացի
Զերդ ծովու
Խեցի:
Ու բարձրացա՜վ, բարձրացա՜վ
Վայրենարշավ.
Միշտ նորահայտ միջոցներ անակնկալ բացերու
Նայվածքն հազիվ ընդգրկած` արշավն ընդհուպ կը սպառեր
Լեռնալանջին վըրա հըսկա նոճիներ
Եվ գիհիներ խընկարկու`
Որոնց մեջեն ան կանցնի նմա՛ն կայծակին:
Ի զո՛ւր ծաղկած վարդենին բռնել կ’ուզե քղանցքես
Հարսի պես.
Անոնց մեջեն ես կը վարգեմ սըրընթաց.
Ուսերս ամբողջ, ասպանդակներս ոսկեմած
Ծաղիկներ հիր կ’ողողեն…
Ես կը վարգեմ թամբին վըրա լուսեղեն
Զերդ թառած
Շահեն:
Ահա պարեխը կու գա թումբ կանգնելու արշավիս,
Բայց իմ ձիս
Փայլակնաթափ դռույթին տակ կը քանդե զայն քար առ քար
Կը հեղու
Լեռն ի վար:
Ո՛ւր որ դոփե սմբակն` հոն կը բանա վիհ ծուխերու,
Ո՛ւր որ բաղխե լանջը գոռ` կը թոթափե փըշըրված
Կայծ:
Կը բարձրանա ամպին վրա իր կուտակած փոշիին.
Աստեղաբիբ կը լողա լուսալիքին մեջ բաշին.
Կը վըրնջե ցնծագին`
Ռունգերը բաց
Անհունի՜ն:
Վա՛րը, այնտեղ, երանավետ այգիեն
Ցանկապատին վրա ծըռած ողկույզներու բիբեր մեծ
Ի զո՛ւր, ի զո՛ւր կը կանչեն
Զիս իրենց.
Եվ ծառեն վար նուռ մը ճեղքված` բերնի պես`
Կ’աղաղակե ետևես:
Եվ կիներ, վա՛րն, հովիտներու աղբյուրեն
Իզո՛ւր ինծի կ’երկարեն
Լույս սափորներ` ուր կըթեր են հեշտությունն
Իրենց մարմնույն
Եվ համբույրի մ’անձկությունով` համրեն
Գինին իրենց ծոցերուն:
Փոխան իրենց օրորին` երիվարիս ցունցը խեռ
Սիեցի,
Փոխան իրենց գըգվանքին` հոգիիս վրա լիզումներ
Բոցի:
Շուրջըս ի զուր ջըրվեժներ կը մոլեգնին ու կ’երգեն`
Կաթի նման փըրփրադեզ,
Հետո մեղմիկ կը սահին զմրուխտ մարգին ընդմեջեն
Օձի պես.
Իրենց ջուրեն` ես ավելի կը սիրեմ
Գաղջ փըրփուրներն երիվարիս երախին`
Զոր խըլած բո՛ւռն քամին
Կը լըվա
Անոնցմով բոց աչքերս իմ, կամ արևուն երկնաճեմ
Աչքն հըսկա:

Վե՜ր, դեպի բարձո՛ւնքը, Բե՛գաս…
Կըռանակուռ լույս պայտերդ ահավասիկ կը թաղես
Պորտերուն մեջ ոպնիազ
Վիշապներուն.
Եվ դուն
Ջախջախելով հրեշներուն
Կուռ պատյանին մեղեսիկներն հըրակեզ`
Կը ծառանա՜ս, կը ծառանա՜ս մոլեգին
Կատարն ի վեր հաղթական
Լերան:
Նընջող գազան մ’ավասիկ խըխընջյունեդ արթնցած
Նետվեցավ ծոցը վիհին
Զարհուրած:
Եվ անգըղներ ժայռերու կատարներեն կը թափին
Ձորերուն խորը մըթին:
Ահա փախչող վարազահավ մ’իր մախիզ
Խըլուրդ բզըքտող կըտուցեն,
Վերեն,
Շիթ մ’արյուն կայլակեց իմ գըլխարկիս
Արծվային
Փետուրին…
Ա՛լ քեզ համար ամայի՛ են գագաթները ահարկու.
Ո՛չ ջըրվեժի մըռունչ կա, ո՛չ հըրավեր կիներու.
Մեզ չի՛ հասնիր կալին մեջ պոռոչող ձայնն երինջին.
Կարծես արդեն մեր գլուխները աստղերու կամարին
Կը դիպչին:

Վե՜ր, վե՜ր, Բե՛գաս…
Բայց, հեռուն, ի՞նչ սպիտակ տարածություն լուսափառ
Ճառագայթեց աչքերուդ մեջ ամեհի.
Ցուրտ սըլաքներով դըժպըհի
Լուսնակին պես կ’արյունին ահա բիբերըս փարփառ.
Օ՜, Բե՛գաս,
Կատարներուն ձյունն է այս.
Ձըմեռներու մեջ բյուրավոր` բյուր աստղեր
Իրենց ծոցեն սառնաշիթ
Հո՛ն են, հո՛ն են տեղացեր
Ձյունն այս վճիտ:
Բե՛գաս,
Այդ ծովուն մեջ բյուրեղե
Նետվե`
Դըլբնի լանջքով հորդե ուղիդ երկնահաս:
Լողա՜, լողա՜…
Անապատի ավազին մըրրիկներուն փոխարեն`
Փորիդ ներքև կը փըրփրին
Մըրրիկնե՛րն այդ լուսեղեն
Ձյունին:
Նա՛վը եղիր կենդանի`
Որ զիս առած կը տանի
Աստեղազարդ նավահանգիստն հեռակա
Երկնի:
Լողա՜, Բե՛գաս, լողա՜…
Մեր Երազին ճեղքե՛ ակոսը հըսկա:
Բացած փոսերը պայտերուդ լուսագին,
Հետքիդ վըրա, շուշանի պես թող ծաղկին:
Ի՛նչ փույթ թե ձյունն իր տակ ծածկած է հավետ
Նենգություններն անդունդին,
Եվ մենք կըրնանք ըլլալ հանկարծ գահավեժ.
Միշտ Աստղերո՜վ թաթախված պիտի իջնենք խորն ալքին
Զերդ ջըրվեժ:
Բե՛գաս, Բե՛գաս, կաղնիացո՜ւր վիզըդ վես.
Ահավասիկ ձյունահյուս մ’աստվածաբնակ գագաթեն
Մըրըրկելով ճամբուն վրա փրփրուն փոշի մ’համորեն
Կու գա մեզ:
Ո՛հ, ի՜նչ պայքար, Բե՛գաս.
Անոր վըրա պերճասոսուդ կը խոյաս.
Առջի ոտքերդ լուսադըրոշմ պայտերով
Աշխույժով
Արդեն ահա փըխրուն ծոցին մեջ անոր
Կը մըխըրճին ահավոր…
Ո՜վ Ձիս-Աստված,
Այն հյուսն արդեն պորտիդ ներքև է լայնշի
Եղած
Փոշի:
Լողա՛, Բե՛գաս, լողա՛…
Զգեցեր են պատմուճանն կույս տարրին փողփողուն,
Բուքը կ’հալի լանջքիդ տակ, ռունգերուդ մեջ բաբախուն:
Դե՛հ, խոյանք մ’ալ, ոստում մ’ալ,
Զի բարձունքները շողալ
Կը սկըսին,
Հորիզոնները ծավալ
Կը բացվին:
Դե՛հ, խոյանք մ’ալ, ոստում մ’ալ.
Նըպատակի կատարին ադամանդները անհալ
Շողացին.
Եվ իմ ձին
Փայլակելով Գաղափարն աչքերուն մեջ ռոշնական`
Կոթողվեցավ-պինչերը բա՜ց արևուն–
Լերան
Գըլխո՛ւն:

Օ՜, Բե՛գաս,
Կողերուդ մեջ գալարվող լիաթոք հևքըդ ահա
Ռունգերեդ դուրս` ողողեց հորիզոններն հեռակա:
Օ՜, Բե՛գաս,
Ահա Կապույտը վըճիտ` շողակնաշող ալիքով`
Զերդ ծով.
Ահա Արևն հըրամազ
Լոկ ի՜մ վրաս…
Տիրապետման մեջ լույսին կանգուն` թագն ենք աշխարհին,
Երկինքը թագը մերին.
Եվ մեր ներքև Երկիրն է` բուռ մը ցեխի հանգունակ,
Ամպերն են մեր ոտքի տակ`
Որ ծույլ ծույլ կը սողան կայծակներով բեռնաբարձ.
Կը տեսնե՞ս վարը, հանկա՛րծ
Թուխ ամպրոպի մը խորին փայլակ մը աչքն ամեհի
Կը բանա,
Հետո դարձյալ` խուլ որոտ մ’արձակելով` կը թաղվի
Երկրիս ցեխին մեջ հըսկա:
Կը տարածվի քու խրխինջդ անհունին մեջ ալեկոծ,
Եվ աստղերուն ժայռակույտերն ոսկեզօծ
Շունչեդ ահա կ’արծարծվին
Իբրև բոց:

Բեգաս, ահա՛ վար կ’իջնեմ թամբիդ վրայեն վերստին:
Բաշերուդ հետ կը հանձնեմ անտառներն իմ մազերուն
Հովերո՛ւն.
Եվ կը թողում որ Մրրիկն իր պատմուճանը ծըփուն
Հագցընե հաղթ մարմինիս,
Եվ լոգցընե Արեգակն իր շողերով ոսկեզօծ
Աստվածացած միսըս բոց
Եվ հոգիս:
Տե՛ս, աշխարհիս զառամած քամակին վրա կոթողուն`
Իր հերկերուն մեջ թափուր`
Սիրտս, ուր հանճարըս կ’ապրի, կը սերմանեմ լիաբուռ.
Ի՛նչ որ Արևն ինձ կու տա` զայն կու տա միտքս Մարդուն.
Տե՛ս, աստղերու ժըպիտներ և հուր վարդեր անթառամ
Կը տեղամ
Որդիներուն մեջ կավի.
Կը տարածեմ Երկրիս վրա արշալույսի ծիրանին.
Մինչդեռ դյուրավ կըրնայի
Տարածել շուքն հասակիս` Երկրագունդին վրա փանաք
Ու խավարե՜լ զայն համակ:

Բեգա՜ս, Բեգա՜ս, այժըմ երբ ե՛ս կը պարզեմ
Առագաստները Մըտքիս լույսին վըրա ծովացած
Եվ քընարիս լարերով` քու բաշերովըդ հյուսված`
Կ’երգեմ
Արեգդեմ
Ազատությունը Մարդուն, և գերությունն Աստուծո,
Բեգա՛սդ իմ հաճո,
Դուն իմ քովիկըս կանգուն
Բաշերդ ու պոչդ հանձնելով ցըրտասարսուռ քամիին`
Վիզըդ ծըռե սիրասուն,
Ծըռե՛, և քու առջի ոտքովըդ նըրբին
Փորե՛ ընդթափ կույս ձյունը կույս բարձունքին.
Փորե՛, Բե՜գաս, փորե՛, մինչև որ գըտնես
Լուսածաղիկ Էտըլվայսները անտես
Եվ ճարակիս – նոթի Մըտքիս հետ միասին –
Էտըլվայսներն Երազին:
Հոս, ձյուներուն ու լույսին
Մեջ թաթախված` խաղաղորեն կը ծաղկին
Էտըլվայսներն Երազին:

Ա

Գարնանամուտ երեկո մ’իր պալատին մեջ մարմար,
Բակուր, Սյունյաց Նահապետ, շքեղ հանդես մը կու տար,
Երբ Ուղևոր մը հանկարծ մըրըրկարշավ կը հասնի
Լուսնկափայլ ճամբայեն` մեծ դըրան քով արքենի:
Ձին կը հևա, ու բերնին փըրփուրն` հողմեն միշտ խլված`
Կը թըրջե թամբն համորեն, ասպանդակներն ոսկեմած:
Հեռուներեն ան կու գա, զայս կը մատնե թե՛ փոշին,
Որ դիզվեր է խավերուն մեջ թիկնոցին թավիշին,
Թե՛ նըժույգին վըրնջյունն աստեղացունց մաքրությամբ`
Որ կը խընդրե ախոռին գոլուտ հանգիստը անթամբ:
Բակուր այդ հյուրն իր անձեն և անունեն կը ճանչնա.
Բագրատունին Տըրդատն է, հըզոր իշխան ու փեսա
Տիրան հայոց արքային, որ կը փախչի Մարաստան.
Կը փախչ ան` զի կինն իր, Տիրանի դուստրն աննըման,
Գանակոծեր է խըստիվ, պալատեն դուրս արտաքսեր,
Խուզելով, իբր անարգանք, անոր խարտյաշ գանգուրներ:
–«Տրդա՛տ,– կ’ըսե Նահապետն,– այս գիշեր քուկդ է իմ տուն.
Մարաց աշխարհն հեռու է, և դու անշուշտ պարտասուն.
Մըտի՛ր սրահը տոնին, թող իրարու դեմ փըշրին
Մեր բաժակներն, ու մեր սերը մըկըրտե թող գինին»:
Եվ կոչունքի կը բազմի Բագրատունին վտարանդի
Աջ կողմը ճիշտ Բակուրին` որ իր կարգին կը նըստի
Գահի մը վրա` որուն լայն թիկնատեղն է քանդակված
Բագոսը` եզ մ’որթերով պըսակելու ըզբաղած:
Սեղանի շուրջը արդեն Մեծամեծերն հայկազուն
Դեմ հանդիման բազմեր են, բայց ո՛չ իրենց մեծանուն
Աստիճանին համեմատ, այլ սուրերու մեծության;
Հոն են ճորտերը Սյունյաց գավառներուն երկտասան,
Լերան ազատ զավակներ, միշտ զրահի մեջ կուրծքերնին`
Որոնք հըզոր կումբի պես ջահերու տակ կը փայլին:
Հոն կան նաև բըդեշխներ, ազատանին քաջարի`
Որ կը պատմեն թե ի՛նչպես կ’որսան վարազը վայրի
Ազնըվատոհմ սեպուհներ ոսկեճարմանդ խլաներով
Գինվո բաժակ ի ձեռին կը ծիծաղին կես գինով:
Պալատին մեջ ծով մը կա ծիծաղներու և լույսի`
Որ գաղջորեն ծուփ առ ծուփ դռներեն դուրս կը հոսի:
Կոչնականները զարմիկ պատերն ի վար կախեր են
Որսի գալար շեփորներն ու վահաններն ոսկեղեն.
Եվ նիզակները, դեռ թաց վարազներու արյունով,
Տըրձակ տըրձակ կը հանգչին հըսկայափեղկ դըրան քով:
Լայնակոնք սըրահը քըսան սյուներով է կառուցված`
Որոնց վըրա կը շողան քըսան ջահեր դեմ դիմաց.
Եվ այն քըսան սյուներուն մեջեն քըսան գերիներ
Կը բերեն թանկ սաներուն վըրա` խորոված երեներ`
Որոնց շոգին քըմապարար կը բարձրանա ոլորուն
Ջահերուն շուրջը կազմելով խըլատեռեր ծըփծըփուն:
Ըսպասներն ալ սեղանին մեծարժեք են. և կարծես
Արծաթազօծ դըգալներն ու դանակները նույնպես
Փողփողումին տակ լույսին փայլակներ են աղմըկոտ`
Որ կը ծըփան դիպակյա նըվարտանին վրա փութկոտ:
Ծաղկակալներ են դըրված երկայնքեն ի վեր սեղանին,
Որոնցմե եղկ բուրումներ շուրջը արբշիռ կը սըփռին.
Ծաղիկներուն ընդմեջեն, քըրքիջներուն հետ թըրթռուն,
Կը նըշմարվին ըսպիտակ ակռաներն հյուր ճորտերուն.
Եվ գինիին թանձըր հոտն և խահերուն գոլորշին
Վեր բարձրացած` կը սքողեն կատաղությունն այդ ճաշին:
Կու գա համեղ գերերին` որով Սյունիքն է առատ,
Զոր եփեր են տատրակի սըրտիկներով անարատ:
–«Աղավնիի սիրտ ուտենք,– կը կոչե ճորտը Բալի,–
Որ ունենանք վագրի լյարդ»:– «Ես այդ մասին ավելի,–
Կը կատակե հանկարծ մին,– կընտըրեմ սիրտը՛ կընոջ»:
Ծիծաղելով այն ատեն կից վերնատունը ամբողջ
Կ’ալեկոծի, ուր ժողվված հայ տիկիններ բազմական
Կ’ընեին նույն խըրախճանքները նույն շուքով տոնական:
Այն ատեն ներս կը մտնեն երկու ջուխտակ գերիներ
Կրելով երկու լախտ վարազ սաներու վրա ոսկեհեռ.
Եվ ուրիշներ նույն թիվով` իրենց ուսին վրա ունին
Ըսկուտեղները նուռին, սափորները հորդ գինիին.
Հաղթանա՜կն է այս խրախին: Հեղեղ մ’հանկարծ վարդերու,
Իբրև ամեն տիկին արձակեր սիրտն իր աղու,
Վերնատունեն կը տեղան կոչնականաց վրա գինով:
Քանի մ’ասպետ կը կոփեն վահանն իրենց աշտեով:
Աղավնիներ ավասիկ կամարին տակ կը ճախրեն,
Եվ ծայրն իրենց թևերուն մըխըրճելով ծուլորեն
Շատըրվանին մեջ` որ լույս կ’ողբա բակին առընթեր,
Կու գան իրենց թռիչներեն վար անձրևել մարգրիտներ:
Ու վարդ, տատրակ հոն խառնված հեղեղներով ճաճանչի
Կ’ստեղծեն դրախտ մ’ուր կարմիր հեշտության նուռը կ’աճի:
Մատըռվակներ ավասիկ կարապնավիզ սափորով
Բաժակներուն մեջ գինին կ’հեղուն դեմքով մ’անխըռով:
Բագրատունին այն ատեն, կորովաբիբ Տըրդատես,
Դաշխուրանն իր վեր կ’առնու, և.–«Ասպետնե՛ր,– կ’ըսե,– ես
Վանատուրին սերմնահորդ, և տըռփածոց Աստղիկին,
Անոր` որ հուրն է արու, անոր` որ հողն հեշտագին
Կ’ըմպեմ ի փառս: Անոնց տռիփն ու համբույրները հավետ
Այգիներուն մեջ ձեր թող ծավալանան ծաղկավետ»:
–«Ձեր Թագավոր աներոջ,– կ’ըսե Բակուր,– սուրբ կյանքին
Ըմպենք որ մեզ կը պահե խաղաղության մեջ հեշտին»:
–«Թագավորի՜ն, որ կ’հանգչի,– աղաղակեց ճորտ մ’հանկարծ,–
Ձյուներուն մեջ Մասիսի»: Այս հայտնությունն հեղակարծ
Ներկաները ապշեցուց:–«Մեռա՞վ Արքան մեր հայոց…»:
–«Արդ իր դիակը կ’իշխե հավերժանիստ սառին ծոց:
Գուժկան մ’երեկ ագռավի երագությամբ հոս հասավ,
Պատմեց թե ի՛նչպես Տիրան խեղդըված է բըքազրավ:
Կ’ըսեն թե թագը միայն ձյուներեն դուրս է մնացած,
Որուն վըրա կը շողա դեռ հայ արևը Մասյաց»:
Շըրջան ըրավ սև լուրն այս պալատին մեջ բովանդակ
Գինեփըրփուր բաժակե մ’ավելի և՛ըս արագ,
Որ միմիայն արբեցուց բերկրանքներով անպատում
Տըրդատի սիրտն` որ մինչև արքային մահն էր սըրտում:
–«Խըմե՜նք,– ըսավ,– ու տոնենք Արշակունի գահերուն
Թավալումներն անդունդի և մեղկանքի մեջ փըցուն»:
Եվ հազիվ հազ շըրթներուն դըրավ գավաթն հրահոսան`
Վերնատան մեջ աչքերն իր զույգ մ’աչքերու դիպեցան:
Կին մը իրեն կը նայեր, կը զգար սըրտին մեջ շըմոր.
Իր կազմին վրա կ’հիանար, առնագեղ, խրոխտ ու հըզոր,
Հըզոր` վիզովն առյուծի և բիբերով աստղահեռ`
Որոնց բոցեն այրելու համար անգամ մ’իսկ բավ էր
Որ անոնց մեջ հանդըգներ առնաբաղձ կին մը նայիլ:
Հըզոր` մարտիկ գըլուխով, լայնշի լանջքով անարգիլ
Որ ճոշանին մեջ կ’ուռեր կոհակի պես փըրփրազեղ.
Հըզոր` թիկնով մեծադիր, բազուկներով առնագեղ`
Որոնց միջեն կը սիրեն կիներն իբր օ՛ձ գեղածալ
Բյուր ձևերով գալարվիլ ու ծըվարիլ ու տաքնալ:
Վերնատան կինը սարսռաց: Տըրդատ մեկ ձեռքը հենած
Սեղանին վրա, մյուսով տաշտը բերնին գըլխիբաց,
Անոր կապույտ աչքերուն հառած աչքերն իր մըթին
Խըմեց երկա՜ր– փըրփուրեն մինչև մըրուրն– իր գինին:
Հետո ծոցեն դուրս քաշեց խուրձ մը դեղձան մազերու
Մութ ամպեն դուրս մացառվող ճաճանչներու պես աղու.
Եվ անով իր գինիոտ բերանն աղեկ մը սըրբեց…
Անոնք մազերն էին իր գոռոզ կընոջ` զոր բրածեծ
Ըրավ ու ա՛յսպես ահա ծաղրեց այն էգն անուղղա,
Եվ ապշեցուց ամենքն այդ իր անսովոր գործին վրա:
Հազիվ Տըրդատ սեղանին դըրավ գավաթը թափուր`
Լույսերու հոծ ծովուն մեջ թնդաց սըրահն ընդհանուր.
–«Վարձա՜կն ահա, տեղ բացեք, վարձա՜կը, վարդ տեղացեք.
Մազերուն մեջ, ոտքին տակ մարգարիտինե՜ր լեցուցեք» :
Սանդուխներեն վերնատան վար կ’իջներ կին մը խաժակ.
Կը թըռվռային գըլխուն շուրջ աղավնիներ ըսպիտակ:
Ճաճանչավուխտ քողին մեջ աստըղ մ’էր ան` որուն մեծ
Աչքերուն մեջ սևեռուն Տըրդատ գինին իր խըմեց:
Այդ ժամանակ սրահ մըտան հինգ ծերունի գուսաններ,
Ուսերուն վրա վիժանուտ գանգուրներով լուսահեր.
Ոլորակեց տավիղն հեշտ, փանդիռն հնչեց փառակոչ,
Նըման արծաթ կարկուտի երգ ջաղբեց դա՛փը դողդոջ.
Եվ յոթնաղի քընարին որովայնին մեջ տոսախ
Նըվագի ծով մ’ըսկըսավ մըրըրկոտիլ աղեբախ:
Հետո հանկարծ միացած բոլոր լարերն իրարու
Պանծացուցին անգամ մ’ալ փառքերը հին դարերու,
Երգը հըզոր դիքերուն, Դիցուհիի ոսկեմայր,
Երգն աստղահմա քուրմերուն` որոնք բագնին վրա մարմար
Վըզան օձեր այրեցին բոցերուն հետ ծառացող.
Երգն` ասպետի մը զարմիկ, դյուցազներու զինաշող,
Որոնք նըման կայծակի տեգերն` իրենց պիրկ ձեռքին`
Փաղանգներուն կազմը կուռ արյունառուշտ ճեղքեցին.
Հընչեցուցին երգերն հուսկ մեհենական պարերու,
Սերն հայկազուն կույսերուն և հարճերուն գինարբու`
Որոնք այգվույն զովալից հովանիին տակ պառկած
Լույս ծոցն իրենց կը թողուն սեպուհներուն համար բաց:
Կոչնականները համուռ դեպ գուսանները դարձան,
Որոնց մեջտեղ ըսկըսած էր պարել կին մը դեղձան:
Վարձակն էր ան, Նազենիկ, նազելագեղ անունով:
Հասակն ամբողջ կը թըրթռար բարտիի պես հողմախռով.
Դաշներգը իր ջիղերուն դաշներգին հետ լարերուն
Կը միանար, կը սըփռեր համանըվագ մ’հարաճուն:
Յոթն հարճերն հերքը խարտյաշ մատվըներով նախանձոտ
Արաբական յուղի մեջ օծաներ են քաղցրահոտ.
Եվ գըլխուն շուրջը պըսակ մը վարդերու հյուսեր են`
Որոնք եթե ճըզմըվին անշուշտ արյուն կը ծորեն:
Կը շողշողան ունկերուն ծայրը օղեր փողփողէջ
Աստղերու նման ցոլալով անրակներուն փոսին մեջ.
Արմունկեն վեր աջ բազուկը կը խածներ սեղմորեն
Նուրբ մարգրիտով հելուզված ապարանջան մ’ոսկեղեն.
Իսկ վիզեն վար մինչև ծայրն ըստինքներուն սևապտուկ
Կը բոլորվի վառ մանյակ մը լույսերով հեղեղուկ:
Եվ այնքան նուրբ է զառքաշեն` որ կը բըղխե դեպի դուրս
Ազդըրներուն գաղջություն և կաթնագույնը սընդուս.
Մուճակներուն մեջ խարտեշ կաղապարված ոտքերն ա՛լ
Դռույթ տալով կը սկըսին հատակին վրա պար դառնալ:
Կոչնականները լըռիկ հիացումով քարացած,
Մարմնակարկառ, ապշոպյալ, աչուներով լայնաբաց,
Կը դիտեն զինք: Նազենիկ նախ կ’օրորե մեղմորեն
Ալապաստրե ուսերուն վըրա գըլուխն հըրեղեն`
Ներկաներուն շըրջելով զույգ մը աչքերը աղվոր`
Ուր կ’ընկղմի մարդ հեշտին, բայց դուրս կ’ելլե վիրավոր:
Վեր կը վերցնե հոլանի բազուկներն իր հուլորեն
Լայնշի քողին կապուտակ խաղաղության ընդմեջեն
Զույգ մը տոսախ բամբիռները մատերուն մեջ ճարտար
Հանկարծակի կը հընչեն, կ’ըլլան պարին կառավար:
Մարմինն ընդհուպ կը զոփա, կու տան ոտքերը դըռույթ,
Եվ ան իր իսկ շարժումին անդունդին մեջ հորձանուտ
Կարծես վայրկյան մը այլևըս աչքերե կ’անհետի`
Ինչպես երկնի մեջ կորսվող լուսադայլայլ մեղեդի:
Օ՜, այդ մեծ պարն հեթանոս` որ Աստղիկի կը ձոնեն,
Գեղեցկության այդ աղոթքն, աղոթքը այդ մըսեղեն.
Օ՜, այդ իրանը ճապուկ ելևէջովն ըստինքին`
Որոնց մեջ կաթն իսկ կ’եռա հուզումներեն սաստկագին.
Օ՜, թևերն իր լուսածղի` օձերու պես պարարակ
Կարծես երկար կրթըված կախարդ սրինգով ներդաշնակ.
Եվ զիստերն իր արսռագեղ, գեր երաստանը շամբույշ.
Եվ բոլորին իբր առանցք մեջքն ուռիին պես քընքույշ`
Որուն շուրջ մարդ պիտ’ ուզեր բազեղի նման փաթթըվիլ,
Եվ վերջապես հյութասպառ բաղեղի նման թառամիլ:
Բամբիռներն իր կը հընչեն ձեռքերուն մեջ սաստկորեն
Իբրև օրենք մարմինին բյուր ձևերուն հոյաշեն.
Բամբիռնե՜րն իր կը հընչեն, ու անոնց երգը բյուրեղ
Կը քաղցրանա մեղրի պես ջահերուն տակ լուսազեղ.
Եղունգներով հինայված մատերեն վար աղածրի`
Դաշնակություն մ’հրաշալից մազերուն մեջ կը ծորի:
Բամբիռներն իր կը հընչեն, այնքան ճարտար` որ կարծես
Անոր ձեռքերն Ապողոն թաթախեր է տարփակեզ
Սըրտին մեջ իր տավիղին: Գործիքին ձայնը կերկեր
Կը զեղու սրահն` ուր շատոնց գուսաններն ա՛լ չեն նվագեր:
Կոհակներուն մեջ լոգցող աղկիոնին հանգունակ
Ան կը լողա մատերուն երգերուն մեջ ներդաշնակ`
Որոնց ի լուր տատրակներ ահա կու գան խառնըվիլ
Ցանցին մեջ իր մազերուն, իր մազերուն հիատեսիլ`
Որոնք, ալիք առ ալիք, կ’երթան սըփռիլ ման ի ման
Ասպետներուն գըլխուն վրա արշալույսի մը նըման:
Կոչնականները գինվո մեջ թաթախված, տըռփագին,
Բոլորը լուռ, սալացած` ըզմայլանքեն գեղեցկին
Կը դիտեն մրրիկն այդ կընոջ գանգուրներուն մետաքսե:
Ան կը ճախրե՜, կը ճախրե՜, կատաղորեն կը ճախրե՜:
Երբոր ետև կը թեքի` կուրծքին վըրա հոյաշեն
Բըլուրի պես կը դիզվին ըստինքներն իր սարսըռալեն.
Եվ վարսերն իր վիժանուտ, ուսերն ի վար հոսելով,
Կ’երթան փըփրիլ հատակին, հոն կազմելով ոսկի ծով.
Ան կը ճախրե՜, կը ճախրե՜, սանձակոտոր կը ճախրե՜…
Հոգվույն մեջ` ծով, շուրջը` լույս, ան Կիպերյան Աստղիկն է`
Որ իր չորս կողմն հավաքած աղավնիները լուսեղ
Փորձեր կ’ընե թըռչելու ինքն ալ անոնց հետ մեկտեղ,
Եվ հևհևուն, ծիծաղկոտ, վարդի մը պես բըռնըկած,
Վերջին թափով կը սուզի կապույտին մեջ վերասլաց
Թողլով որ քողն ամպերեն հորձանապտույտ իյնա վար
Տիոնիսյան բագնին վրա, գինիին մեջ հըրավառ:
Ա՛յսպես պարեց վարձակն ալ, մինչև որ քողն հոգիին
Հոն թաթախեց դիրտին մեջ ամեն մարդու բաժակին:
Ա՛լ հոգնած էր ու քըտնած, կ’ուռեր ծոցն իր լուսեղեն,
Երբոր վերջին ճախրին մեջ Տրդատ բըռնեց բազուկեն
Եվ ծունկին վրա նըստեցուց, գգվեց գըլուխն ոսկեհեր:
Վարսերն ի վար շիթ առ շիթ կը ծորեին քըրտինքներ.

Բ

Ահա առտվան շողերեն հագեր է վարդ ու սուտակ
Պատուհանին առջևի թըզենի ծառն ընդարձակ`
Որուն ետև հարճն արթուն.– «Ինչո՞ւ չեկավ,– կը խորհի,–
Արտույտն ահա արձակեց կալին մեջ երգը բարի.
Եվ պալատին պահապան շունն արթընցած ման կու գա
Բակին մեջ` մերթ միզելով պատերն ի վեր շըրջակա:
Ինչո՞ւ չեկավ, ո՛վ Երկինք»: Հորիզոնեն հեղակարծ
Արփվույն ճաճանչն անդրանիկ սլացավ ինկավ շողարծարծ
Նազենիկի խուցին մեջ. դալկացավ լույսը ճըրագին:
Օ՜, ի՞նչ խրխինջ, ի՞նչ դոփյուն, ի՞նչ փոթորկում թանկագին…
Կու գա իշխանն ազատել զինք Բակուրի նախանձեն:
Պատուահանին ներքև՛ է Տրդատ ձիուն վրա արդեն:
Բերկրանքեն հա՛րճը խայտաց. զեղան աչքերը վըրդով
Անպատմելի խընդությամբ, ինչպես երկինքն` արևով,
Գիշերն ամբողջ ինք հոն էր, զով խավարին մեջ արթուն,
Հանդերձներովը պարի, բամբիռներն ալ` մատերուն.
Աստղերուն տակ աղոթող բագոսուհվո մ’էր նման`
Վարդերը դեռ հանդեսին մազերուն մեջ ցիրուցան,
Եվ լանջքը մերկ` որուն վրա թափված գինին խըրախին
Տակավին միշտ կը սըփռեր իր զըվարթ բույրը չորս դին:
–«Ձեռքդ երկարե, ‘սավ Տրդատ»:– «Դու գիրկդ բաց, կը ցատկեմ»:
–«Գըլուխդ, ըզգո՜ւյշ, չըփշրես լանջապանիս զրահին դեմ»:
Եվ Նազենիկ անհամբեր հեղեղին հետ վարսերուն
Ասպետին մռայլ ծոցին մեջ նետեց ինքզինքը սարսռուն,
Եվ զայն հեղ մ’ալ ողողեց մազերովն իր դարալիր:
Դափրեց նըժույգն և ռունգերը փեռեկած լայնալիր`
Հորիզոնին դարձուց գլուխն ու մըտրակի մ’հարվածով
Թաղվեցավ իր արշավին ամպրոպին մեջ փոշեծով:

Փա՜ռք մեծազոր կենցաղին ասպետական դարերուն`
Ուր պաշտվեցավ Գեղեցիկն ու Զորությունը արբուն,
Եվ խորհրդանիշը անմահ Գեղեցկին, Զորության`
Փըրփուրներու Դիցուհին Ըստինքներով ռոշնական:
Փա՜ռք ձեզի միշտ, գանգրահեր ո՛վ ասպետներ արդընկեց,
Որոնց զրահով վերտըված լանջքերուն տակ բաբախեց
Սիրտ մը հավետ անձնըվեր` տըկարներուն, ընկճվածին,
Եվ գեղանի կիներուն, անոնց մարմնույն բյուր գանձին:
Փա՜ռք ձեզի միշտ ձիամարտեր, մկունդխաղեր շանթասլաց`
Որոնց օդին մեջ շաչուն տեգերն հանկարծ բըռընկած`
Կայծակներու խաղն եկան երկրիս վրա փոխադրել.
Վիշապասպան սուսերներ, ժանգոտելու անընդել,
Կառարշավներ փոշեմուղ, գուպարահաղթ ոգորներ
Շառափնաթափ տեգ տեգի, կումբ կումբի դեմ ոսկեհեռ
Փա՜ռք ձեզի միշտ, ո՛վ որսեր թըրթռուն ձայնով շեփորին,
Երբ լիճին քով վիրավոր կ’իյնա եղնիկն ողբագին,
Եվ վարազներ արդնահար կը թավալին մարգին վրա`
Որոնց կողեն արյունն հորդ կրակի պես կը մըխա:
Փա՜ռք ձեզի միշտ ավարներ, հափափումներ կիներու`
Որոնք տըվին իրենց տարփն ու համբույրները աղու
Առյուծներու քաջության, և ո՛չ ոսկի հորթերուն
Որոնց սիրտերն առավ լոկ սուրերու ծայրը փաղփուն:
Փա՜ռք ձեզի միշտ, ո՛վ դարեր ասպետական կենցաղին,
Ուր մարդիկ հզոր և անկեղծ էին նըման գինիին:
Առաքինի քաջության տեղ նենգն այսօր կը տիրե.
Փոխան տեգին հոլանի` պատյանի մեջ դաշույնն է`
Որ կը շողա մութի՛ն մեջ, կը ժանգոտի՛ արևին.
Ոճիրներն արդ խավարի լռության մեջ կը դարբնվին
Մըխոտ ճրագի լույսին տակ ծըռած գունատ մարդերեն:
Երբ արեգակը նընջե` մեղքերն հայնժամ կը գործեն:
Չեն պաշտեր կնոջ մարմինին դաշըն ձևերն հըրահրուտ
Լոգցըված բյուր ջահերու շառայլներով հոսանուտ:
Կինը մարդուն միացնողը Աստղիկի սիրահոդ
Լուսեղ մատերը չե՛ն բնավ, այլ շանսըխուրը ցեխոտ:
Գեղեցկությունը ծընունդն է Զորության հորձանքին`
Ինչպես մարգրիտն օվկիանի անդունդներուն մոլեգին:
Բայց այսօր չե՛ն քանդակեր սուսերներով կորովի
Գեղեցկության սուրբ բագինն` ուր իգությունը խընկվի:
Բավական է լի գավաթ մը Մյունիխի գարեջուր,
Որ աճուրդի հանված սերը գնեն մարդիկ քրեիքուր,
Սեր վաճառվա՜ծ, ոչ նվիրված` ինչպես պըսակ սարդենի
Զոր հերոսին համար սուրն աստվածներեն կ’ընդունի:
Եվ այժըմ մարդն այս դարուն, մարդն ըղեղին տակ կըքած,
Ո՛վ ասպետներ հեթանոս, եթե բաղխե ոտքն հանկարծ
Ձեր բազուկի մեկ ոսկրին` որ հողին տակ ճերմկած է,
Անոր հըսկա զանգվածեն կը սարսափի, կը կարծե
Ձեզ առասպել դարերու առասպելյալ գազաններ,
Ո՜վ ասպետներ հեթանոս, ո՜վ ասպետի ոսկորներ:

–«Տե՛ս, Նազենիկ, ինչպես դաշտն ըսպառեց ձիս վըզանուտ
Ա՜յնքան երագ` որ կարծես մոխիրի մեջ բոցանուտ
Սըմբակներն իր խըրվեին: Ան հպարտ է, իմ Սիրուն,
Երբ այդ մազերըդ խառնված կը զգա իր հորդ բաշերուն»:
–«Ո՛վ իմ ասպետս և իմ քաջըս, մըտրակե՛ անդադրում`
Մինչև որ սա անիծված Սյունաց սահմանը թողում:
Սարսափն է դեռ սըրտիս մեջ, բայց մեն մի դռույթը ձիուդ
Հոգիիս մեջ կը սպաննե երկյուղի տրոփ մը անգութ:
Ո՛վ իմ ասպետս և իմ քաջըս, մտրակե՛, անդադրում»:
Այսպես անոնք խոսելով` հըճըվանքով մ’անպատում
Կ’արշավերին դեպ Շիրակ: Տըրդատի լայն կուրծքին վրա
Կը հանգչեցներ` հարճն ամփոփ` գըլուխն իբրև լուսնկա.
Մերթ ոտքերն իր կը զարներ ձիուն փորին տըղընդեր,
Մերթ Տըրդատի անութին տակեն ետև կը նայեր,
Հորիզոնին շըրջելով կապույտ աչքերն` որոնց մեջ
Բերկըրանքներ կը հյուսերին շողերն առեչ առ առեչ
Միշտ մեծցնելով հույսը զվարթ` ծախված ճամբուն մեծությամբ:
Շանթ կը տեղար արեգակը երկընքեն վար անամպ
Իր տոթին տակ խեղդելով կենդանությունը շուրջի.
Կարծես հողին մեջ ղողված ըլլար ամեն մեկ ճըճի.
Միմիայն մերթ կը լսվեր բըզզոցը թավ զամբուռին,
Որ ա՛լ հոգնած ընդերկար հալածելե կենդանին`
Արշավանքին փոշվույն մեջ կանհայտանար խորամուխ:
Անոնք իրար փաթթըված կ’ամբարտակեն սարին գլուխ:

Խուլ դըրոդյուն մ’հեռվեն եղավ հանկարծ լըսելի,
Կարծես գետնին ընդերքեն անցներ ամպրոպ մ’ահռելի:
Տըրդատ շըրուշակը դարձուց, և երիվարը խոկուն
Ծամծըմելե դադրեցավ պահ մը լըկամը փըրփրուն:
Վարը, դեմի հովիտեն դեպի գագաթ ծառացան
Ձիավորներ զինավառ մըրրկարշավ ու դաժան:
Ոմանք աղեղ ունեին և ոմանք լախտ ու տապար,
Ոմանց տեգերն ուղղաձիգ արեգակին տակ փարփառ
Հանկարծակի սարեն վեր փայլատակներ ճայթռեցին.
Բակուր մեջտեղն էր անոնց աշտանակած ահեղ ձին.
Կու գար լուծել իշխանեն վըրեժ, պատժել հարճն անխիղճ`
Մորթելով հոն` փոխանակ զայն փըրկելու աղծապիղծ,
Կոչնականները բոլոր զինված էին արդ իր հետ.
Երեկ գինով հըղփացած, այսօր արյան հակամետ:
Երբ Բագոսեն վերջ որրեց զանոնք Արեսն արդընկեց`
Հանդիսատես վատության հուշն հոգինին զայրագնեց:
Ըսկուտեղին արհավիրքը սյուներուն ընդմեջեն
Հետո իրենց սըրտին մեջ վառեց վրեժի մը գեհեն:
Տըրդատ երկար նայեցավ դեպի հրոսակն հալածիչ,
Աչքերեն թույն կ’հոսեին մոլուցքի զույգ մը կարիճ.
Գըրկին մեջ հարճը հանկարծ արձակեց ճիչ մը տրտում.
–«Ո՛վ իմ ասպետս,– ողոգեց,– օ՜հ, մըտրակե՛ անդադրում.
Գերին ըլլամ քու սուրիդ, անոնց գերին մ’ըներ զիս.
Ահա տեգերն ուղղեր են միահամուռ կոկորդիս`
Ուր համբույրիդ տաքությունը դեռ, ավա՜ղ, չէ պաղեր»:
Ըսավ: Թաղեց ասպետին ծոցին մեջ գլուխն ոսկեհեր:
Հա՞րկ էր արդյոք ճակատիլ. ո՛չ. պիտի կռիվն ունենար
Անհավասար հաղթանակ, թեև վըսեր մ’հավասար:
Ու Տըրդատես թոթվեց սանձն երիվարին հողմասլաց,
Երկրադըղորդ թընդաց դռույթն, փոշին ելավ, և սուրաց,
Ու ըսկըսավ հալածումն հըսկաներուն սանձարձակ:
Ողոգեց հարճը նորեն.–«Ո՛վ իմ ասպետըս վրիժակ,
Ես կը տեսնեմ անութիդ տակեն զանոնք` որ կ’իջնեն
Բըլուրն ի վար, աչքերնին մեյ մեկ անդունդ լուսեղեն.
Հարյուր ձիեր կարկառեր են վիզերնին դեպի մեզ,
Որոնց շունչերը կ’ելլեն պինչերնեն տաք մոխրի պես:
Օ՜, մտրակե՛, մտրակե՛, երբ բըռնեն զիս` վագրի նման
Պիտի կրծեն ոսկորներս, լակեն արյունըս լըման»:
–«Հեղեղին մեջ մազերուդ փակե աչքերդ, իմ Աղվոր,
Եվ կուրծքիս վրա քընացիր օրորումով այս հըզոր,
Անոնք այստեղ չըհասած` մենք Շիրակ ենք գիրկ գըրկի»:
Ու լայնալանջ երիվարը մըտրակեց ուժգնակի:
Անցավ խորունկ փապերեն, հեղեղատեն մեծագոգ,
Ընկըղմեցավ խորն հովտին, ճեղքեց ավազն հրաբորբոք.
Եվ ուղղաբերձ, մեծաշունչ, համբարտակեց սարն հըսկա
Թավալելով հետք ի վար ապառաժներ` որոնց վրա
Լուսնանըման կուռ պայտերն իրենց դըրոշմը դըրին.
Ճապուռներուն մեջ որսն իր սեղմելով միշտ ավելի.
Ժայռերն ի վար խոյացավ ջըրվեժին պես փըրփրալի`
Հորձանքին մեջ տանելով լերան ծաղիկ մը կարմիր
Իբրև դաշտին մեկ ընծան տըրված վիհին լայնադիր:
Ու մըտրակե՜ց, մըտրակե՜ց, երբոր հանկարծ լըսվեցան
Իր ետևեն սուլումները նետերու դավաճան:
–«Ասպե՜տ, ասպե՜տ, մահն հասավ մեր թիկունքեն, կը շչա:
Օ՜, կը վախնա՜մ, կը վախնա՜մ. ուսիդ վրայեն նետ մ’ահա
Հըրախայթոց օձի պես շըշըչալով սըլացավ:
Վայրկյա՜ն մըն ալ և անոնք կու գան կ’հասնին մեծարշավ.
Աղեղներեն լայնալիճ կարծես արյուն կը կաթի
Եվ կը ներկե ձիերուն հորդ հորդ բաշերը կաթի:
Ասպե՜տ, ասպե՜տ, մի մատներս զիս անոնց խեռ մոլուցքին,
Ես քու գերին, ձիդ ըլլա թող գերին քու մըտրակին»:
Այսպես ըսավ Նազենիկ. լալ ըսկըսավ դառնահեծ,
Եվ Տըրդատի կուրծքին վրա գըլուխը այնքա՛ն սաղմեց`
Որ զրահին մեջեն իսկ կը լսեր տրոփը սըրտին:
Գանգուրներն իր հողմածուփ ձիուն բաշին կը խառնվին.
Ինք կը սարսռա վարմն ինկած աղավնիի մ’հանգունակ:
Սարսափելի էր տարափը նետերուն մահարձակ`
Որոնք ջուրի նըման օդն եռանդահորձ ճեղքելով
Կ’երթային մահ երգել փախըստական զույգին քով:
Այն ժամանակ Տրդատես գլուխն իր դարձուց մըրրկահեր
Եվ հեգնորեն մըռընչեց.–«Հալածեցեք, դե՛հ, գայլե՜ր,
Մինչև շընչատ վար կախվին ձեր լեզուները դողդոջ.
Արձակեցե՜ք կըռնակիս ձեր ասեղները կընոջ»:
Ըսավ. և նժույգն այս անգամ խթեց այնքան ուժգնալի`
Որ արշավանքն եղավ շտապ մըտածումեն ավելի:
Ահա ձո՛րն ինք կը սուզի, սարի՛ն մյուսները կ’ելլեն.
Կը փայլակե ինք սարին, անոնք ձորին խորերեն
Կը փոթորկվին: Եվ նըման զույգ մ’ամպրոպի մոլեկան
Լեռնահարթին վրա անգամ մ’այնքա՛ն իրար մոտեցան,
Որ պիտի շանթը ճայթեր, պիտի պոռթկար նետն արյուն`
Եթե Տըրդատ ըզգեցած չըլլար քեմուխտ հաստատուն:
Անոնց հանած փոշիներն իրար միացան` կազմելով
Հըրատապ ամպ մը խարտյաշ` կարծես հըղի արյունով:
Այն ժամանակ պիտ’ հազիվ արձակեր տեգն իր Բակուր`
Որ ճեղքե թիկն ասպետին, և հարճին լանջը փըրփուր,
Երբ վիհ մ’հանկարծ դժոխորկոր լերան գըլխուն փեռեկված
Արհավիրքով մ’ընկրկեց հալածողները սրընթաց:
Ճողոպրեցավ Տըրդատես, և լեռն ի վար ուղղակի
Դիմեց անտառ մը մըռայլ` որ սահմանն էր Շիրակի:
Բակուրի խումը կեցավ հառաչակուլ, ոգեսպառ,
Կատաղության խարույկով ամբողջովին բոցավառ:
Ա՛լ հուսահատ` աղեղները պըրկեցին տըղընդեր,
Լարերն եղան լայնալիճ, անձրևեցին փըքիններ.
Նետե դատարկ կապարճներն եկան լեցվիլ վրեժ ու ոխ:
Հազիվ թե ծոցն անտառին կ’ընդգոգեր զույգը փախչող`
Բակուր իր նետը վերջին, հերձակ մ’ամբողջ ժահրաշիթ,
Արձակեց այնքա՜ն զորեղ, թիրախին ա՜յնքան ճըշգրիտ,
Որ օձի նման շչալով թունոտ լեզվովը սաղապ
Տըրդատեսի անութին տակեն սողոսկ անցավ թափ,
Ու մըխվեցավ վարձակին ծոծրակին մեջ լուսաբուխ
Եվ հոն մընաց` հորդառատ մազերուն մեջ խորամուխ:
Երեք անգամ սըրսըփաց զարնված աղվոր աղավնին,
Երեք անգամ չուզելով կարծես թողուլ իր հոգին:
Այս բանը ո՛չ Տըրդատես նըկատեց, ո՛չ ալ Բակուր,
Իրենց անզուսպ մոլուցքին փոշիներեն դարձած կույր.
Բնավ չըտեսան թե ի՛նչպես կը փըշրվեր ու կ’իյնար
Դաշնակության ու գեղի աստվածակերտը գոհար.
Միայն նըժույգը վրընջեց, ու երեք հեղ սարսըռաց
Երբ սառեցավ փորին վրա զարնըվող ոտքը հանկարծ:

Իջևան մ’է կառուցված սահմանին վրա Շիրակին,
Գործ արքունի ճոխության, մեծազանգված, ահագին:
Լայն դըռներն իր կը բացվին ճամբուն վըրա հրատոչոր
Դուրս շընչելով զովություն և աղբերուն հոտը չոր:
Արևուն դեմ կիզանուտ ապաստան մ’է մըշտազով
Ճամբորդներն հոն կը հասնին տոթեն թխացած ծոցերով
Եվ հոնքերնին բեռնավոր փոշիներով տապախարշ.
Հո՛ն կը հասնին սայլերն հույլ գոմեշներե ծանրաքարշ,
Եվ կաղացող ջորիներն ու կարավանն էշերու
Քաղցրաողկույզ խաղողին կողովներուն տակ հըլու:
Հո՛ն կը հասնին շար ի շար ուղտերը հաղթ` բեռնավոր
Տարաշխարհի զանազան համեմներով քաղցրածոր
Եվ կը պառկին ծընկածալ, խըրոխտավիզ, կ’որոճան
Անծանոթ խոտն հեռավոր երկիրներուն արփական:
Թանձրակառույց իջևանը բարիք մ’է երկնատու
Երբ կը հըսկե ճամբուն վրա` որուն ծայրերը երկու
Հորիզոնին խորհուրդին մեջ տաղտկորեն կ’անհետին,
Երբ կը վառե անկենդան լըռության մեջ լեռնային
Իր պանդուխտի օճախներն ամեն մարդու անխըտիր
Եվ հոն ամռան ջերմությունը մարելու ի խընդիր
Թանին ալիքը կը հոսի երակներու մեջ ծարավ:
Բայց միշտ հասնիլն հոն, անկե մեկնելեն քաղցըր չէ բնավ:
Ավասիկ այդ իջևանն է` ուր կու գա Տըրդատես
Ապաստանիլ նետերուն և արևուն դեմ հրակեզ:
Ծալքերուն մեջ թիկնոցին և կուրծքին վրա զրահակուռ
Պարուրված է Նազենիկ մարմարի պես ջարդուփշուր.
Այլևս, ո՛հ, չի հուզեր ոչ մեկ սարսուռ, ոչ մեկ վանկ
Չըքնաղ մարմինն իր սառած լուսարձանի մ’հանգունակ:
–«Արդյոք քնացա՞վ (կը խորհի` ասպետն հասած իջևան)
Թե սարսափեն մարեցավ, ճըրագի պես, կուրծքիս վրան:
Ի՜նչպես կըրնա սալանալ այդքան եռանդ մ’հանկարծույն
Եվ տարածվիլ սըրտիս վրա շիրմաքարի մը հանգույն»:
Խորհելով այսպե՛ս Տըրդատ վար կը ցատկե նըժույգեն
Եվ կ’իջեցնե վարձակն ալ, բայց աչքերն իր կը տեսնեն
Մազերուն մեջ Բակուրի նետն ըսպաննիչ, արյունն հիր`
Որ հոսած է ծոծրակեն ժապավենի պես կարմիր:
Կընոջ մարմինը անշունչ գիրկը կ’իյնա ցըրտագին.
Կատաղություն ահավոր ասպետական խաբկանքին…
Մազերն ամբողջ կը քըստմնին` երբ սիրտն անոր կը տեսնե
Տիեզերքի մը սըրտին նըման` դադրած տրոփելե,
Երբ կը խորհի թե կինն այդ մեկ թարթափին մեջ աչքին
Գեղեցկության հեթանոս ուներ գանձերը անգին,
Թե իր մարմինն է լոգցած երկնի շողովը անշեջ,
Մեղր ուներ իր թուշին տակ, լույս ուներ իր ծիծին մեջ,
Եվ իր ձեռքին ու ոտքին մատերուն ծայրն էր խըտացած
Տիեզերքն այս հարդագող Ճարտարությունն առեղծված.
Եվ խորհեցավ վերջապես` սրահին մեջ Բակուրին
Աստվածացումն իր միսին, փոթորկումները պարին,
Եվ առջի հեղ ըլլալով ապառաժ մարդն այդ լացա՜վ…
–Ո՜վ պատրանքի արցունքներ հերոսներուն մեծ համբավ,
Որոնք երբեմըն սըրտի խորեն կ’հոսին տըխրամած
Հին օրերու հաղթության պըսակներուն վրա դեղնած:

Ե

Բարտի մը կար հինավուրց` զոր ձեռքերովն իր բարի
Իջևանին քով տընկեր էր Դիցանույշ մ’անտառի.
Սակայն այդ օրն ոստ առ ոստ ան կը չորնար տրտմորեն
Տերևներն իր դալկահար հողին վրա ողբալեն:
Ո՛վ գիտե ո՛ր մըրրկածուփ գիշերվան մեջ Արամազդ
Զարկեր պատռեր էր անոր սիրտն իր շանթով մեծասաստ.
Եվ գըլուխն իր գեղուղեշ` որ կը հասներ արևին`
Արդ սոսափներ չէր երգեր, կը նիզակվեր դեպ երկին:
Հո՛ն, ահա այդ բարտիին շուրջը եկան հավաքվիլ
Անտառաբնակ չորս քուրմեր կընգուղ ու ջանջիլ,
Ու Տըրդատի հրամանով անոր բունին ճիշտ ներքև
Միահամուռ փորեցին Նազենիկի փոսը սև.
Ու երգեցին Աստղիկին: Տըրդատ սըրտեն շանթահար`
Անոր դեռ թա՛րմ դիակն առած գրկին մեջ կու լար:
Երբ զայն փոսին հանձնեցին` մազերուն մեջ շաղապատ
Դեռ Բակուրի նետն ոսկի կը փայլակեր լուսացայտ:

Իջևանի քով տնկված վաղընջական այն բարտին
Վերընձյուղում մ’ըստացավ` բուժելով վերքն իր սրտին`
Երբոր Հարճին լույս մարմնույն ավիշներով կենսահորդ
Թաթախվեցան հողին տակ արմատներն իր խորդուբորդ,
Եվ ըսվեցավ թե անոր տերևուտքին մեջ դողդոջ
Չըքնաղ հոգին վարձակին բընակեցավ դար մ’ամբողջ,
Լուսնկային ժըպտեցավ, ծոծրակին վերքը տվավ ցույց,
Հովերուն հետ պար եկավ, բամբիռներն իր հնչեցուց:

22. ԱՍՏՈՒԾՈ ԼԱՑԸ
Գեղեցիկ բաները արցունքի մեջ կը ծնանին:
ՌԸՆԱՆ

Երբ միջոցին մեջ տեղի տըված չէր
Դեռ Ոչընչությունն այս Տիեզերքին`
Ես կարծեմ Աստված բան մը կ’որոներ`
Որ դարման ըլլա տաղտուկի վերքին:

Շըրջան ըրավ Ան միջոցը մեկեն,
Եվ հոն իրմե զատ բան մը չըգտավ.
Էություն մ’ուզեց իր Էութենեն.
Իր Էությունն իր արձագագն եղավ:

Հետո դառնալով, տըխուր և մորմոք,
Համըր լըռության և կույր Ոչինչին`
Ան իրենցմե ինչ մ’ուզեց և անոնք
Ինքզինքնին տըվին, կամ բան չըտըվին:

Երբ Անհունն այդպես դատարկ գտավ Ան,
Իր մեջ ըզգաց խոր, դառնակըսկիծ ցավ.
Եվ Լըռության վրա ու Ոչընչության
Հուսահատութենեն սըրտաբուղխ լացավ:

Վարն իր արցունքներն ուզածը տըվին`
Կազմելով մեյմեկ աստղեր երկընքին.
Եվ Բանաստեղծին նըման Աստված ալ
Որպեսզի ստեղծե` հարկ եղավ նախ լալ:

23. ՃԱՆԱՊԱՐՀ ԽԱՉԻ

Ո՛վ մատնըված Հիսուս,
Դու որ փըշապատ գըլուխ մ’ունեցար`
Գըթա՛ իմ գըլխուս.
Դերաներդ զայն քարկոծեցին հար
Եկեղեցիին սալաքարերով:
Վերքերես բըղխող ըղեըղ կերան
Իշամեղուներն ամբարըշտության:
Տե՛ս, մազերուս վրա եղյամն է նըստեր.
Ես շա՜տ եմ տանջվեր:

Տառապա՛ծ Հիսուս,
Դուն որ ունեցար արտասվող աչքեր`
Գըթա՛ աչքերուս.
Անոնք ավելի արտո՛սր են քամեր
Քան թե խըմեր լույս: Դագաղներու վրա
Միշտ մահն են հըսկեր մոմերու հետ շեջ
Բիբերս են ընկեր վիշտի հորի՛ն մեջ:
Տե՛ս, կոպերուս վրա աճյուն է ցանվեր.
Ես շա՜տ եմ տըքներ:

Ապտակվա՛ծ Հիսուս,
Դուն որ ունեցար ձեռքեր կալ ու կապ…
Գըթա՛ ձեռքերուս.
Ափերս են տաղեր պայտերով հրատապ,
Եվ մատվըներս, ըստինքներու նման
Արյունս են կթեր: Դաստերս ճաթած են
Կըրելեն երկաթ, հողը փորելեն:
Տե՛ս, եղունգներըս սիրտս ե հոշոտեր.
Ես շա՜տ եմ խոցվեր:

Թըքնըվա՛ծ Հիսուս,
Դու որ ունեցար ձաղկըված կողեր`
Գըթա՛ կողերուս.
Անոնք աղբյուսի վըրա են պառկեր`
Եվ վիշտը քունեն ճանչցրեր հաղթական.
Բուծաներ են միշտ գըրկած Մահը կույր`
Իրենց քաղցն անոր տալով կերակուր:
Տե՛ս, փողոցի շուն մ’է կողըս պատռեր.
Շա՜տ եմ հալածվեր:

Մահապա՛րտ Հիսուս,
Դու որ բևեռված ոտքեր ունեցար`
Գըթա՛ ոտքերուս.
Արյուն սըրսկելով թափառեցան հար
Ավերակներու եղիճներուն մեջ:
Զանոնք չըլըվաց ձեռք մը սիարկան
Ո՛չ մեկ լալկանի մեջ ասպընջական
Ոտնամաններս կ’հոսին մոխիրներ.
Ես շա՜տ եմ քալեր:

Ո՛վ խաչված Հիսուս,
Դուն որ նիզակված սիրտ մը ունեցար`
Գըթա՛ սըրտիս հույզ.
Օր մ’որ անոր մեջ բաբախեց աշխարհ`
Հույսին տեղ այսօր Ոչի՜նչը կ’ապրի:
Սիրտըս սափոր մ’է, աճյունս` անոր մեջ,
Զոր պիտի հովե՛րն առնեն մահես վերջ:
Տե՛ս, տե՛ս, սըրտիս վրա դաշույն մ’է խըրվեր.
Ես շա՜տ եմ սիրեր:

24. ԼՈՒՅՍԸ

Դուն կը փայլիս մեծության և զոհագործումին համար:
ՌԻԿ-ՎԵՏԱ

Կ’երթամ աղբյո՜ւրը լույսին…
Ուղին երկա՛ր է. սալարկված է ուղին
Կայծքարերով, ցանկված` մուրտի փուշերով.
Ուղին շեղ է ճառագայթի մ’հանգունակ:
Անկե կ’ելլեմ` հենլով դողդոջ ծունկերուս,
Եվ ծունկերես, զոր գամեցին եղբայրներս,
Արյունըս տաք կը բըխի:
Հևքն է ` կուրծքիս, թարթիչներուս վրա` փոշին,
Սիրտըս սափորն է դատարկ,
Ու ես կ’երթամ դեպի աղբյո՜ւրը լույսին…

Լույսն աղվոր է, բարձրության մեջ հոսանուտ.
Խոնարհումին մեջ` արդար:
Օր մը տեսա էութենեն մաս մը սուրբ
Մորս հոգվույն մեջ ճաճանչագեղ և ցաթած
Մեր գյուղակին մեկ վաղեմի հերոսին
Հողակույտին վրա դալար:
Միջօրեին` զայն տեսա
Որ` նըման մեծ թիթեռնիկի մ’ըսպիտակ`
Կը քալեր գաղջ պատուհանիս քարին վրա,
Որ մայթերեն կամ աղծապիղծ ճամբայեն,
Ներողամիտ գըթությամբ,
Կը հոսեր նոր կըթված կաթի մը պես եղկ,
Որ իրիկունն, հորիզոնե հորիզոն,
Կ’երիզանար գետերու պես հակինթի,
Կամ կը կազմեր, երկինքնեուն վրա խաղաղ,
Անըրջական ավազաններ, որոնց մեջ
Կը բռընկեին նունուֆարե կըղզյակներ:
Զայն ես տեսա՜ և հոգվույս մեջ արթընցավ
Պանդուխտի տենչ մը անորոշ և լըլկիչ
Դեպի գավառ մ’անծանոթ, լի արևով.
Եվ արդ կ’երթամ դեպի աղբյո՜ւրը լույսին…

Լույսն է Մըտքիս հարսը, աղջիկն` Աստուծո.
Ան գինին է Տիեզերքի բերկրության,
Որ իրիկուն մը, կողեն դուրս Հիսուսին,
Հեղեղորեն հոսեցավ,
Ներումի պես հոսեցավ, վա՛րը, Մեղքին
Սեղանին շուրջը հավաքված մարդեուն
Անհուսության ըսկիհներուն մեջ դատարկ,
Լույսը արյո՛ւնն է բնության,
Գիշերվան թագն, ու պատմուճանն է օրվան.
Աստվածային Ակնին է`
Որ` երկունքի մեջ մեռած մոր մը նման,
Կը ստեղծե ի վախճանելու ժամանակ,
Ակնին` հրեղեն բիբերով,
Որուն հոգին ամեն գարուն կը տրոփի
Հյուլեին մեջ և մարդկային մըտածման,
Որուն համար զոհերով դեռ կը մըխան
Նըվիրական ափերը հորդ Գանգեսին:
Ու ես կ’երթամ դեպի աղբյո՜ւրը լույսին…

Լույսը մարմարն է երկնային հանքերուն,
Որով Արվեստն, անմահական երազով,
Կը քանդակե ձյունամարմին աստվածներ:
Իր ծոցին մեջ կը ծընին
Մռայլ Տանդեներն ու Հոմերները հըսկա,
Իր ծոցին մեջ իմաստությունը երգ մ’է`
Զոր գիշերվան մեջ խորին
Բանաստեղծները կը խըմեն աստղերեն`
Որ նըվագեն ցերեկվան մեջ` Մարդերուն:
Ան ամենո՜ւն զինքը կու տա, ամենո՜ւն
Կը բաժնըվի, և կը մընա անբաժան
Նըշխարքին պես. ան նըշխարքն է` որ կ’իջնե
Ամեն առտու, սեղաններուն վըրա մեր,
Մարդեղության արյունլըվա խորհուրդին:
Ու ես կ’երթամ դեպի աղբյո՜ւրը լույսին…

Քանի՞ հազար, քանի՞ հազար տարիներ
Պետք է որ ա՛յսպես քալեմ.
Քանի՞ անգամ պետք է իյնամ կարեվեր,
Ճանապարհիս վրա բացված
Նըպատակիս ժայռափըշուր մուրճերով.
Չըգիտե՜մ ես. միայն թե, ո՜վ եղբայրներ,
Ո՛վ խաչ հանող եղբայրներ,
Թողուցեք զիս ճամբորդությանս մեջ մինակ.
Ա՛յնքան մինակ և ա՛յնքան լուռ, որ լըսեմ
Տըրոփը սըրտիս, զոր ընտըրած նըվագս է
Նըվագներուն մեջեն բյուր.
Արևով լի և արևները տանող
Ուղիիս վրա մի՛ սըփռեք
Ձեր շուքը, մռայլ թևի մը պես ուրուրի:
Եվ ոչ ալ զիս կանչեցեք
Խընճույքներուն ձեր զըվարթ`
Ուր բոզությունը կը զարնե նվագարան:
Ընդունա՜յն է խոստանալ
Սըրտիս կույսեր, սիտըս սափորն է դատարկ
Ու ես կ’երթամ դեպի աղբյո՜ւրը Լույսին…

ԵՂԻԱ ՏԵՄԻՐՃԻՊԱՇՅԱՆԻՆ

Տրտում է անձն իմ մինչև ի մահ.
ՀԻՍՈՒՍ
Այս իրիկուն լալագին, ո՛վ սիրելի Եղիա,
Նիրվանայիդ աստղահեռ կու գամ դըռները բաղխել:
Իմ վիշտըս դուն կըրեցիր, դուն կըրնաս զայն հասկընալ`
Մարդիկներե ծանակված մահաբաղձիկ տրտմությունս
Հանճար մը լոկ իր գութով կրնա վայրկյան մ’ըսփոփել:
Ես չեմ ցանկար` քու սիրույդ ըլլալով պահ մ’արժանի`
Անմահությանդ նշույլն իսկ մեռած սրտիս մեջ կըրել,
Իմ կյանքս է լուռ մըխանքին, և մահըս ալ Ոչինչին:
Երբոր բաշխել ուզեց Տերն իր գանձարանն երկնաճոխ
Տաղանդներուն տվավ աստղերն, և արևն ալ հանճարին,
Բայց սընափառ իմ ճակատս արտախուրել ուզեցի
Ասուպներով` որոնք պահ մը շողացին ու մեռան
Մեռան անդա՜րձ. բայց այսօր կը համառիմ հավատալ
Թե ջախջախված լարերես և աճյունես գերիվեր
Կը մընա Վիշտս աննըվաճ, Հուսահատությունըս անմահ:

Տե՛ս, գարունեն ես կու գամ, հայրենիքեն վարդերու.
Օր մ’իմ շիրմիս առջև ալ մայիսն առույգ ծաղկեցավ.
Աղավնիներս ըսպիտակ ավազանիս եզերքին
Համբուրվեցան կարմրագեղ կտուցներով տարփահեղձ.
Բայց տառափանքն անպատում շիրմաքարի մը պես սև
Փակված էր սիրտըս ընդդեմ գարնանային ավիշին.
Ու մայիսի վարդերեն ճակատիս շուրջ լոկ մընաց
Փըշյա պըսակ մը խըրված մինչև ըղեղս արյունլվա:
Դուն որ օր մը, ո՛վ Հընդիկ, բռնված ցավեն հանճարիդ
Ծովակին մեջ Մոտայի, բուրումներով առլըցուն,
Անհայտանալ ուզեցիր բուստերուն տակ լուսաշիթ,
Բնավ երբեք չըտեսար` թե ինչպես շուրջըդ փարթամ
Կը ծիծաղեր բընությունն, աքասիաներն եզերքին
Կը ձյունեին ծաղիկներ անդունդներունվրա ծըռած.
Ծիծառը դուն չըլսեցիր` թևն ալիքին թաթխելով`
Երբ տափագին կը կանչեր քեզ վիհերու թովչանքեն
Արևուն տակ փայլակող աստվածային խընճույքին.
Չըխորհեցար դուն բընավ` թե կ’արժե՛ կյանքը ապրիլ,
Կ’արժե նայիլ աստղերուն, և մըտածել Աստուծո,
Կ’արժե՛ տալ սիրտ մը քընարին, և հետո զայն կըտակել
Անմահական դարերու` քանի մը պարզ թըրթռումով:
Այսպես ալ, ո՛վ Եղիա, կըրնաս դուն լավ հասկընալ
Թե ա՜հ, ո՛րքան ահեղ է անցնիլ կյանքի գարունեն`
Եվ միմիայն աչքերու մեջ արտասուք ունենալ,
Քղանցքըդ քըսել վարդերու, ճակատըդ հըպել դափնիի,
Եվ հուսկ վերքերը կըրել եղիճներուն դավադիր:
Քեզի պես ես ալ նըստա ծովակներու ափունքին,
Կամ նավեցի լըճին վրա բուրումնավետ իրիկունն,
Բայց դեռ չըմպած անդորրանքն` անդունդը ես չափեցի,
Եվ մաղթեցի որ մակույկն իսկույն դագաղըս ըլլար
Եվ բըռնաշունչ մըրըրկե մ’Անծանոթին ծոցն հասներ:

Սակայն կ’արժեր դեռ ապրի՜լ… ու փորձեցի ես սիրել.
Սըրտիս տրոփյունն զգալու համար` կուրծքի մը փարիլ:
Դուն չըրի՞ր նույնն, Եղիա՛, երբ հընդիկի փոստիդ վրա
Կու գար նըստիլ Սըրբուհին և դրած գըլուխը ծունկիդ`
Մըրըրկաշունչ նըվագներդ հրեշտակի պես կ’ունկնդրեր.
Երբ դուն բուի աչքերով կը կարդայիր Ռիկ-Վետան`
Անշուշտ գըտար իր գըլխիկը ավելի շնորհագեղ
Քան թե լուտասը ծաղկած Մայայի լույս ծոցին մեջ.
Ու երբ մազերն հորդառատ ջրվեժի պես թափեցան
Գիրքիդ վըրա` անոնք քեզ հիշեցուցին անպատճառ
Խորախորհուրդ ծըփանքներն անտառներուն հնդկական:
Բայց օր մըն ալ Սըրբուհին հիացումին մեջ հոգնած`
Մըտքիդ թըռիչն անհունին մեջ դիտելեն ձանձրացավ,
Եվ չըհասավ համբուրել վըսեմ ճակատն արևուն.
Ո՞ր գիրգ տատրակը արդյոք ատակեց ձուն արծիվին
Թևերուն տակ ամփոփել, տալ կենդանի ջերմություն.
Ո՞ր կընոջ սիրտը կըրցավ հանճար մ’ընել բարեբաստ:
Սե՜րն ու հանճա՜րն` ըլլալով զույգ հաստիչներն Աշխարհի
Երանության նպատակին բըռնակալներն են անհաշտ,
Մին մըտքերու փոթորիկ, և մյուսը կրակ սըրտերու,
Մին աստըղներ կը ստեղծե, կու տա մյուսն անոնց հուր,
Տիեզերքի բարերար և իրարու ախոյան,
Մեկըզմեկու արյունով անոնք Մեծե՜րն են ծըներ:
Ա՜խ, բանաստե՛ղծ, ի՜նչպես քեզ պատմել եգերգը սերիս.
Հիշելը զայն` վերըստին արյունիլ է ինձ համար:
Ի՞նչպես ըսել թե ես ալ պաշտեցի կին մ’հրաշագեղ.
Անոր հեղեղ մազերուն վըրա, քընար բյուրեղի,
Մատերըս սեր նվագելով մեղրամոմի պես ծյուրան.
Ամբողջ տարի մը նար բիբերու խորն ընկըղմած`
Արյունթաթախ թըռիչներս արբշըռությամբ պարզեցի`
Անեզրության մեջ ո՛րչափ ո՛ր կարելի է պարզել:
Ամբողջ տարի մը եկավ աշխատության խուցիս մեջ
Քնարիս լարերն հարդարել ու դըրած գլուխը կուրծքիս`
Մեծ գաղտնիքներն երգերուս սըրտիս խորունկը փընտռել:
Այն ատեն իր հետ դըռա՛նըս ծերպեն ներս ժըպտեցան
Գարուններ բյուր դարերու, անցյալ վարդերը առույգ.
Իսկ սըրբենի տատրակներն մեհյաններուն հինավուրց
Վերադարձած ձեղունիս գերաններուն մեջ մըրոտ
Տարածեցին եղկ հոտերն իրենց ճերմակ բույներուն:
Սոսափն անոր քըղանցքին դեռ ըստորին սանդուխեն
Տըվավ սըրտիս բաբախել և արյունիս պըղպըջալ.
Ու պահ մը ես ըզգացի թե զըվարթուն մը կու գա
Դուռիս մեջեն ավետել թե երջանիկն եմ երկրիս:
Սակայն ի զո՛ւր մեր տարփանքն անմահանալ խոստացավ.
Խիստ գգվելեն ա՛լ մեռած է թիթեռնիկն ափիս մեջ:
Ի զո՛ւր անոր ծոցին մեջ դըրի գըլուխըս կոշկոճ,
Եվ կուրծքիս տակ կանգ առնելն հավերժության ըզգացի
Ի զո՛ւր ճապուկ թևերուն մատնեցի վիզըս հըլու.
Ու գըլխիկոր պաշտեցի դավադրությունն իր սերին.
Նեկտարաբուղխ բաժակին տակ` զոր առի հույր ձեռքեն`
Իժ մը ծվարած մահվան թույն ատամներեն կը հեղուր:
Ան կը դըրժեր, ու դըրժանքն համբույրը իր կը ծածկեր.
Սիրտը` զոր ես բացի օր մ’ուրիշ բալլիք մ’էր կըղպած:
Մինչ գլուխն իր ծունկիս դրած` կը սևեռեր նայվածքն իր
Անծանոթի՛ մ’հոգվույն մեջ` որուն վըրա կը խորհեր:
Եվ օր մ’ալ ես, ո՛վ վայրկյան հոգեվարքի պես տըխուր,
Երբ լուսաբուղխ պորտին վրա ինկած` կասկածըս լացի`
Տեսա որ փորը խայտաց գաղտ ծիծաղով մը խենեշ`
Բերնիս վըրա համբույրն իր ուրի՛շ համբույր մ’համբուրեց.
Սիրտը սըրտիս վրա ուրիշ սըրտի մ’համար բաբախեց:
Եվ, ո՜վ սարսափ, երբ եկավ բազուկներուս հանձնըվիլ`
Իր մարմինեն ես օտար անկողինի մ’հոտ առի:
Ամայությանմեջ հոգվույս հընչեց մըռունչ մ’այն ատեն.
Որուն անմահ արձագագն է այս քերթվածն, Եղիա՜:
Կինը լըքեց զիս հավետ, և աղմուկն իր քայլերուն
Վիշտս հեգնելով հեռացավ փողոցներուն ընդմեջեն:
Սարսափահար իմ սըտես և խուցես դուրս նետվեցա:
Ապրիլ ամիսը մինչև շիրմիս վերև կը ծաղկեր.
Գերեզմանատան լայն ուղին նոճիներուն մեջտեղեն
Մարեմխոտի բույրերով քայլիս առջև կ’երկըննար:
Այն ատեն ձայն մը կյանքիս ավերակեն լըսեցի`
Որ ըսավ.–«Գնա՛ թափառիլ ոսկորներուն մեջ փըտած.
Գարունն ի՛նչ փույթ, երբ չ’ըլլար սիրտըդ ծիծառը անոր:
Վարդերն ի՛նչ փույթ, երբ միայն կրնան վերքերդ հիշեցնել.
Գընա՛, անշուշտ կը գտնես փոս մը փորված ու պատրաստ,
Եվ հողը վրադ լեցնելու ո՞ր կինը բնավ չի փութար:
Մահվա՛ն համար մենք կ’ապրինք, բայց ա՛ն է լոկ երջանիկ,
Որ մահվան որս կը տանի ավելի՛ նվազ գարուններ»:
Ես այդ ձայնին ունկընդիր շիրիմներուն փութացի,
Բայց դատարկ փոս չըգտա` որ խոնջ գըլուխըս թաղեմ.
Նահատակնե՜րը զանոնք էին բոլոր լեցուցած:
Գուցե ես վա՛տ մըն էի. ուզած էի սոսկ ապրիլ
Սըրտի՛ս համար սեփական, զայն լեցընել բերկրանքով`
Երբ ան արդեն ճաթա՛ծ էր արցունքներուս կըրակով:
Թերևըս զիս ուրիշի՛ն համար բախտն էր սահմանած,
Եվ իմ կյանքիս նըպատակն էր ուրիշ կյանք մը գուցե:
Ու ես խաչիս վըրայեն խաչված Մարդուն նայեցա.
Ինչպես դուն իքըդ ըրիր, բազմաչարչա՛ր Տեսանող,
Երբ զոհի պես, Մեշճիդիդ չորս պատերուն մեջ կանգուն,
Հոսեցուցիր բամբռահար աստեղնահուպ մատերեդ
Սըրտիդ երգերն – ինչ կ’ըսեմ – սըրտիդ ծովերը` բոլոր
Եղբայրներուդ ճակատին շըղթայի պես ողջակեզ:
Եվ որպեսզի կըտակես սերունդներուն ապագա
Վըշտախոս քնար մը թըրթռուն` սարսուռին պես մըրրկին`
Զայն հանճարեդ իսկ առաջ` վըհատությամբըդ օծեցիր:
Անհույսներուն անոր հունչն արդ քույր մըն է ըսփոփիչ.
Ոմանք անով կ’ամոքվին, կ’օրինակեն ոմանք զայն.
Բայց ա՛ն միայն կը զորե երգը երգիդ դաշնակցել`
Ո՛վ որ կ’ըզգա թե սիրտն իր Տիեզերքին առանցքն է,
Եվ արյունլվա գըլուխն իր Նիրվանային կը դիպչի:
Նըվիրվի՜լ պետք է ինծի. ու ես տեսա այն ատեն
Իմ վերքերես ավելի՛ խորունկ վերքեր ու ցավեր.
Կը մորթեին Ժողովուրդ մ’որ առած մուրճը ձեռքին`
Սա կավեղեն դարուն վրա կը նետեր դարը մարմար:
Այն ժամանակ վհատ հոգիս կայծակներով պընդեցավ.
Ու լեցվեցավ ամբուռքով դատարկությունը սըրտիս.
Կամքս նվաճված իմ ցավով` կազդուրեց ցավն ուրիշին:
Ժողովուրդ մ’ես ըզգացի` որ լանջքիս տակ կը տրոփեր.
Աստված մը, ո՜հ, եկած էր քաոսիս մեջ բընակիլ,
Եվ խորն հնոցիս` որ դատարկ էր սերերեն եսապաշտ`
Նետեց անմահ Գաղափարն, ոսկեփըրփուր եռեփեց.
Ա՛լ հոն էի` ուր մըրոտ խըրճիթներուն մեջ մարդիկ
Կ’անիծեն լույսը վաղվան` որ պիտի հանկարծ սառի
Իրենց քաղցեն նըվաղկոտ բիբերուն մեջ մահաբաղձ.
Այնտե՛ղ էի` ուր բանվոր բազուկներ հանք կը պեղեն,
Կը բանան ծոցն ոսկիին, և չարադեպ վըտանգով
Գերեզմաննին կը գըտնեն, ունենալով զերդ պատանք,
Պատառ պատառ շապիկնին պանդըխտորեն քըրտնաթոր.
Այնտե՛ղ էի` ուր բախտին խորթ զավակները համուռ`
Ապրելու մեծ ու արդար իրավունքին ի խընդիր`
Բըռընկցուցին կատարներն ոստաններուն ցասումո՛վ:
Փողոցներեն գրոհն իրենց` եղավ արշավն ամպրոպին`
Որուն ճակտին ճայթեցավ խոսքըս նըման կայծակի.
Հառաջ մըղեց կամ զըսպեց, մըխիթարեց կամ սաստեց,
Եվ ամբոխին արգանդեն ճառագայթներ պոռթկացուց:
Օ՜, խրոխտ զարկերը Եսիս միլեոններու սըրտին մեջ.
Օ՜, շանթակուռ բազուկս իմ որ կըրակներ տեղացուց
Ծովածավալ մարդերու գըլուխներուն վրա` ամբարձ.
Օ՜, խոյացումըս վարազ` ամբոխներուն ուսին վրա.
Ես ժողովուրդը հեծա նըման ձիու մ’ամեհի,
Եվ լուսաղբյուր բիբերս իմ Նպատակին սևեռուն`
Մըրըրկավար քըշեցի զայն գահերուն վըրայեն.
Մերթ խոցեցի խթաններովս հըրաբորբոք կողերն իր,
Մերթ մատերովս քընքույշ բաշերուն ուղխն օծեցի
Մըտրակիս տակ ծառացած` երեք տարի ան վարգեց
Օրենքներուն բըռնակալ ավերակին ընդմեջեն.
Երեք տարի գանկերուն մեջ պայտերն իր թաթախեց,
Եվ արյունի խոշյունով լանջքին այրիլն ան ըզգաց:
Բայց օր մ’ալ խեթ եղավ ձին և խարազանըս խոտեց,
Ու տակավին Փըրկության կատարին վրա ադամանդ
Վըրընջյունն իր չարձակած` ահիպարան ոստումով
Զիս վար նետեց գավակեն, ժայռին դեմ կողըս պատռեց:
Եվ ահա, ո՛վ Եղիա, Նիրվանայիդ դըրան դեմ
Արշավանքիս արյունն է` զոր ճակատս իմ կը դրոշմե:
Ազատության սահմանված ազգը մընաց անմըտրակ.
Ծառացումին մեջ հոգնած, ընտրեց սողալը անարգ
Եվ որպեսզի ավելի ըստըրկության մեջ հեղգա՛
Օձի շապիկն ըզգեցավ, խըլուրդին խուղը մըտավ.
«Ի՜նչ փույթ,– ըսավ,– իմ կարթերս ապաժուժի մեջ թաթխել
Լավագույն է տերերուս հըղփանքին սայլը քաշեմ.
–Սայլ ո՛չ անբիծ մարմարով, ոսկի աղբով բեռցըված –
Ի՜նչ փույթ,– ըսավ,– արևուն տակ քըրտընիլը ազատ,
Ոտքիս շըղթան արգելք չէ` որ ես երբեմըն վերցնեմ
Գանգուրներուն վրա բոզիս գինվո բաժակըս փըրփրուն»:
Ու, Եղիա՜, օր մը ես աստվածային հպարտությամբ
Նախատինքիս եղիճով բաժակը այդ պսակեցի:
Վարժ չեղավ ձեռքս սեղմել ձեռքն` որ տըրմուղ զենքերու`
Ժանգոտ դըրոշմը կըրեց շըղթաներուն կամակիր:
Լա՛վ էր այրույթն ամբոխին, տոնախըմբելը վատթա՛ր.
Ու շանթերես վերջ ժըպիտս անոր դեմքին չըցաթեց:
Եվ երբ անոնք իմ փառքիս համար դափնի հյուսեցին`
Ես քամակիս ապառաժն անոնց շընթման դարձուցած`
Հեռացա, հյուղըս մըտա, մարեցի հույսըս վերջին
Ու պապակովը մահվան, Հընդի՛կ, քեզի՜ ձայնեցի:
Այժըմ ընդդեմ Բընության, և՛ Նըվիրման, և՛ Սերին
Դըռներս պինդ փակած եմ և վհատությամբըս կընքած:
Լուսամուտներս հյուսված են բաղեղներով տըրտմական`
Ուր վաղեմի բույնին մեջ չի՛ գար ծիծառն ալ երգել.
Լուսինն ինծի չըհասած դուրսն որմիս տակ կը մեռնի,
Եվ կը կոտրի փեղկերուս մեջ սյուքին թևն անուշակ,
Ես իմ կյանքես հալածված` խավարին մեջ կ’արտասվեմ.
Այժըմ հողին քացն ունիմ. ծարավ ունիմ Լեթեին.
Եվ օդն` երակըս շարժող, և լույսն` աչքերս կիտվածող
Ես կ’անիծե՜մ… և ահա խելահեղված կը զարնեմ
Նիրվանայիդ աստղահեռ դուռն, ու շեմն իր կը կըրծեմ:
Դեռ ապրի պե՞տք է, Ատո՛մ, հուս’հատությունն աննվաճ
Ոսկի կըռվանն ոտքերուս երբ փոխած է մըղեղի.
Սընուցանել հա՞րկ է դեռ այս փուճ մարմինն` հակառակ
Սրտիս անմեռ սադրանքին, որ մահվան լոկ կ’ունկընդրե:
Ո՛վ Տեսանող, թե ունի երջանկությունը գաղտնիք,
Թե կըրնամ ես պընդանալ մտածումով մ’անծանոթ,
Վերքերս օծել նոր աստղի մը մեղրակաթ շողյունով,
Ըսպիանալ թե կըրանամ, թե կըրնամ ես զըմըռսվիլ,
Հայտնե՛ ինծի… Սակայն դու աստվածորե՜ն կը լըռես.
Լուսացայտ մատըդ միայն ինձ ցույց կու տա զոհանվեր
Պարանը սուրբ` զոր քու մահդ իմ վախճանիս կըտակեց.
Կը հասկընամ թե անոր շուլլվելով է միայն
Որ սիրտս ըսփինքսը կ’ըլլա, վիշտըս գաղտնիքը անոր
Եվ ես զոհի մը ցընթող ճենճերին պես կը հասնիմ
Նիրվանայիդ և քեզի, հավերժակա՛ն Հանգստին…