Պատուհանիս տակեն, ամեն առավոտ,
ՈՒրվականի պես կ'անցնիս.
Եվ կուսագեղ գըլուխիդ վրա կ'արտասվե
Տերևաթափ վարդենիս:

Լուռ թաղին մեջ կը լըսեմ քայլդ, ու զարթնող
Շունն` որ վըրադ կը հաչե՜.
Կամ կը լըսեմ քընիս մեջեն ձայնն հազիդ`
Որ ծոցդ աղվոր` կը տանջե:

Եվ կը խորհիմ թե քընատ ես և նոթի.
Իրանդ հովեն կը դողա.
Եվ կը նըստի գանգուրներուդ վըրա, քո'ւյր,
Եղյամն իբրև շափյուղա:

Կամ մուճակներդ են պատըռտած, փողոցին
Ջուրն անոնց մեջ կը ճողպա.
Կամ ետևեդ շըվայտորեն կը սուլե
Սըրիկա մը անոպա:

Եվ կը խորհիմ թե, տան մեջ, մայրդ է հիվանդ.
Ցամքած է ձեթն ալ ճրագին.
ՈՒ դուն կ'երթաս գործատան մեջ աշխատիլ
Լույսին համար ու կյանքին:

Ես կը խորհի՜մ - և խենթի պես կը բաղձամ
Վար իջնել, քո'ւյր դալկադեմ,
Քո'վըդ իջնել, համբուրել ձեռքըդ նիհար,
Եվ հըծծել. - "Քեզ կը սիրեմ:" -

Կը սիրեմ վիշտդ` որ իմ վիշտս է գերագույն,
Կը սիրեմ կուրծքըդ քանդված`
Որուն մեջ դեռ կը համառի Սերդ երգել
Արտույտի պես սըրարբած:

Կը սիրեմ քու անոթությունդ ու ծարավդ,
Եվ ոսկորներդ ուժասպառ.
Ես կը սիրեմ կույս աղիքներըդ ցամքած,
Մազերուդ սուգն` ուսեդ վար:

Եվ ես կ'ուզեմ ամփոփել քեզ սըրտի՜ս վրա
Տատրակի պես տարագիր,
Տալ ուժըս քեզ, մըրցանակներըս փառքի,
Եվ ազգանունս անբասիր.

Կուրծքըս վահան ընել կուրծքիդ նըշավակ,
Եվ քողն ըլլալ պատիվիդ,
Կրանիդե բազուկիս տակ պաշտպանել
Սեռըդ ու գեղըդ անժըպիտ:

Կ'ուզեմ քեզ տալ ինչ որ պայքարն ինձ տըվավ,
Ինչ որ խլեցի մարտերով.
Քեզ պըսակել արյունիս գույնն ունեցող
Հաղթանակիս վարդերով:

Միայն թե դուն չըլլաս տըժգույն ու քաղցած,
Արևուն տակ չըհազաս.
Մորըդ վերև չըմարի ճրագն, ու, ո'վ քույր,
Դուն գործատուն ա'լ չերթաս:

Գրասեղանիս վըրա, սա
Սկավառակին մեջ կա բուռ մ'հող, բերված հոն
Հայրենիքի դաշտերեն:
Նըվեր է ան.- Զայն ինձ ձոնողը կարծեց
Սիրտն իր տըրված, առանց երբեք գիտնալու
Թե կու տար իր պապերունն ալ միասին:
Զայն կը դիտեմ.- մերթ ժամեր
Բիբերս անոր վըրա հառած կը մընամ
Լո՜ւռ և թախծո՜տ, իբր այդ հողին մեջ հուռթի
Նայվածքս արմատ արձակեր:-
Կը մըտածեմ.- Գուցե իր գույնը բոսոր
Չէ պարգևված բնության ներհուն օրենքեն.
Վերքերու սպունգ մ'ըլլալով
Խըմած է մաս մը կյանքի, մաս մ'արևու.
Եվ իբըր տարր անպաշտպան
Կարմիր հող մ'է եղած, հայ հող մ' ըլլալուն:
Գուցե իր մեջ կը բաբախեն տակավին
Դարերը հին-հին փառքին,
Կայծն ամրակուռ սըմբակներու որոնց գոռ
Արշավանքն օր մը ծածկեց
Հայկյան վաշտերն հաղթության տաք փոշիով:
Կ'ըսեմ.- Իր մեջ դեռ կ'ապրի
Ինքնատիպ ուժն այն որ կազմեց շունչ առ շունչ,
Կյանքս իմ, քու կյանքդ, ու տըվավ,
Կարծես ձեռքով գիտակից,
Նույն թուխ աչվին նույն և նըման հոգիով
Կիրք մ' Եփրատեն առնըված,
Սիրտ մը կամշոտ, թագըստոց
Ըմբոստանքի ու նաև բո'ւռըն սիրո:
Իր մեջ, իր մեջ կը կայծկըլտա հոգի մ' հին՝
Հին դյուցազնի եղած փըսոր մը գուցե՝
Կույսի մ' աղվոր արցունքով.
Հյուլե մը կա Հայկեն, փոշի մ'Արամեն,
Անանիայեն բիբ մը դետ՝
Դեռ աստղերու ճաճանչներով թաթաղուն.
Ա'զգ մը կա հոն, սեղանիս վրա ազգ մը հին,
Որ այսօր իր վերաշողշող այգուն մեջ,
Հողի բնատուր մարմնույն տակ ինձ կը խոսի,
Կ'ոգեզինե - և աստղերու ինչպես ցանն
Անհունության մեջ կապույտ -
Փոշիներովն իր հրաբորբ
Հոգիս քաղցրիկ փայլակներով կ'ոռոգե:
ՈՒ այն ատեն լարը ջղերուս կը դողա
Սարսուռով մ' հորդ, ա'յն սարսուռով՝ որ մըտքին
Հերկերուն վրա ավելի'
Ըստեղծիչ է քան գարնան հովն արփագաղջ:
ՈՒ կը զգամ անցքն ուղեղես
Նոր հուշերո՜ւ, հոգիներո՜ւ դեռ կարմիր
Խոր վերքերովն իրենց, վրեժի՝ շրթունքներ.
Եվ այդ հողն, այդ փոշին, զոր ես կը պահեմ
Այնքա՜ն սիրով՝ որքան հոգիս պիթ չըներ
Եթե մարմնույս աճյուններն
Օր մը մահեն վերջ հովերուն մեջ գըտնար.
Այդ պանդուխտ մասն Հայաստանի, մասունքն այդ
Մնացած մեր հաղթ պապերեն,
Բըժժանքն ու ձոնն այդ կարմիր,
Սիրտըս սեղմած մագիլներով անծանոթ,
Երկինքն ի վեր, գըրքի մը վրա, թանկագին
Ժամու մը մեջ ժըպիտներու, սերերու,
Կամ քերթվածի մը ծընած վեհ վայրկյանին
Զիս հապըշտապ կը մըղե
Մերթ լալու, մերթ մռընչելու,
Եվ զինելու բռունցքըս, հոգիս բռունցքիս մեջ:

Սիրտը լեցուն է բանտին խավարով.
Ա՛լ դաշտ ու երկինք չը կան իր համար.
Պիտ՚ գըներ աչքի հազար գոհարով՝
Աստըղ մ՚ան նույն իսկ՝ ասուպ ալ ըլլար։

-«Օ՜ն, հաշիշ բերեք, կը մըրմընջե ան,
Երբ աշխարհս ինձմե այսպես կ՚ապշոպեն,
Ես կ՚ուզեմ հոգվույս մեջ ըստեղծել զայն։-
Օրորվիլ, բուժի՜լ հըզոր ցընորքեն։

Օ՜ն, հաշիշ բերեք»։- Եվ ան կը ծըխե,
Իբր ուրախութեան ըստի՛նքը ծըծեր.
Կը հոսի երազ ջըլերուն մեջե.
Աշխարհը լուծված կ՚ելլա սիրտն ի վեր։

Աչքերը բանտին դիմաց կը գոցվին՝
Ապարանք մ՚իր մեջ գըտնելու համար.
Բիբերն հըրաժեշտ կու տան խավարին՝
Աստղեր բերելու խոստումով ճարտար։

Եվ կը քընանա՜ արվեստի քընով՝
Ինչպես խըղճի խայթն՝ աղոթքե մը վերջ.
Ո՛վ թըշվառ հոգի, հիմա ապահով,
Ազատ է եւ տեր՝ ցընորքներուն մեջ.

Եվ կ՚երազե շա՛տ, շատ բաներ աղվոր
Կամ հուրիներն ալ աղվոր կ՚երազե.-
Բըռնած շըղթայի մ՚օղակն ահավոր՝
Կընոջ մը մանյակը զայն կը կարծե։

Վարդե, ոսկիե գետի մ՚ափն ի վար
Իր մանկան խաղին կը ժըպտի հիմա.
Կամ ինքն իսկ մանուկ՝ լըճակին մեջ հար
Երկինքն՝ երկընքին մեջ զինք կը տեսնա։

Շըրթունքները լուռ, մեղմիկ կը դողան՝
Անշուշտ ուրիշներ գըտնալնուն համար.
Թերեւս (ո՞վ գիտե) կը լըրացնե ան
Համբույր մ՚ատենով թողված կիսկատար։

Կամ կը շըրջի արտն՝ ազատ քայլերով.
Կը վայլե երկինքն, աստղերու արգանդ։
Մի՛ արթընցընեք, քանզի ապահով
Զինք կը փոխադրեք լույս աշխարհեն՝ բանտ։

Թողեք քընանա.- թող հաշիշին մեջ
Սեւ շըղթան բեկտի՝ վիշտը լուծելով։
... Ո՛վ անմահ մեկոն, երազի առէջ,
Դու ցընորքն հյուսե ոսկեղեն թելով.

Հյուսե խընդություն մը անըրջական
Իր խոցված հոգվույն, ուղեղին վըրա.
Ժըպիտն աղվո՜ր է, եթե նույն իսկ ան
Խաբված ջըղերու վիժա՜ծն ալ ըլլա։

ԴԱՆԻԵԼ ՎԱՐՈՒժԱՆ

Թե ջըլապինդ մըշակն ի՛նչպես կը փարի
Իր կոր մաճին, կը պատռե լանջն հողերուն:
Եվ սահանքին տակ արփական շողերուն
Ի՛նչպես կ’ըլլան լերկ ակոսները` բերրի:

Թե շիկագույն ցորյանն ի՛նչպես կալին մեջ
Կը բըրգանա, և աղորիք կը մռընչեն.
Ի՛նչպես կ’հորդի քաղցած խըմորը տաշտեն,
Զոր հուսկ կ’եփեն գեղջուկ փուռին մեջ անշեջ:

Թե կը սըփռե Հա՜ցը, Հա՜ցը սրբազան
Ի՛նչ բերկրանքներ, արարչական ի՛նչ կորով,
Սորվեցո՛ւր ինձ, ո՛վ հայրենի իմ Մուսան:

Սորվեցուր ինձ. պսակե քընարս հասկերով,
Զի կալին մեջ, զով շուքին տակ ուռիին
Ահա կը նստիմ, ու նըվագներս կը ծընի՜ն:

2. ԱՐՏԵՐՈՒՆ ՀՐԱՎԵՐԸ

Գյուղակներեն հորիզոնները մինչև
Կը տարածվի մեր մայրությունը հողի:
Գարունն եկա՛վ. չի բավեր ձյունը թեթև
Ա՛լ ծածկելու մեր մերկությունը հըղի:

Վերադարձեք մեր ծոցը, ո՛վ մըշակներ,
Առավոտներն արդեն Ապրիլ կը բուրեն.
Սառեն լուծված կը կարկաջեն առվակներ.
Մեր տաք կողեն ծըլավ նարգիսը արդեն:

Մեզի եկեք. ձեր սերմով լի բուռերուն
Մենք կը սպասենք կիներու լուռ ըղձանքով.
Ճաճանչն արդեն խըվեցավ մեր սիրտերուն:

Պիտի լեցվին քըրտինքներու համրանքով
Հասկերը շեկ, ու պիտի ո՜րքան բերկրինք
Երբ առջի հեղ խոփը ճըմլե մեր ըստինք:

3. ՄՇԱԿՆԵՐԸ

Մըշակնե՛րն են իմ գյուղիս, դաշտի հըզո՛ր զավակներ,
Քըրտինքներով մարգարտյա` բընության թա՛գն են հյուսեր:
Կը բաբախե սիրտն հողին իրենց բըրդոտ կուրծքին տակ.
Ու իրենց լայն երակին մեջ կը հորդի արեգակ:

Երբ որ քալեն` մայր-երկիրն իր արգանդեն կը սարսռա.
Բայց չի խամրիր ծիլ մը իսկ գարշապարնուն տակ հըսկա:
Գըլուխն իրենց, զոր կ’հակեն առջևը սուրբ խորանին,
Պըսակված է միշտ ոսկի փոշիներովը հարդին:

Ակոսներուն մեջ անոնք խինդ կը ցանեն, և Աստված
Իրենց ճակտին ակոսեն բարություններ կը հընձե:
Ավիշներուն հոսուն երգն անո՛նք միայն են լըսած:

Եզին շողիքն ի՛նչ փույթ թե իրենց ձեռքերը կ’օծե,
Եվ ախոռի հոտ կու գա իրենց նախշուն լոդիկեն.
Նախ անենց լայն ափի՛ն մեջ կը ծըլին սերմերն համորեն:

4. ՀԱՐԿԻՔ

Եզներս են խարտյաշ, լույս ճակատներով`
Զոր պաճուճեր եմ նուսխայով կապույտ:
Գարունի առտվան օդեն են գինով.
Կը նային, խաղա՜ղ, դաշտերուն անքույթ:

Ձըմեռը զանոնք խարո՛վ սընուցի.
Մեհյանին պարարտ կուռքերն են կարծես:
Իրենց սանտըրված պոչը թավարծի
Կը լիզե իրենց կողերն` օձի պես:

Կը սիրեմ անոնց նյուսը բյուրածալ,
Ռունգերնին տամուկ, բիբերնին խոշոր`
Ուր կա դաշտերուն երազն անայլայլ,

Եվ ճոճքը իրենց, և պոչյունն հըզոր
Հորիզոններե՜ն. երբ կ’երթան անվերջ
Եղջյուրնին մըխած Արշալույսին մեջ:

5. ՀԵՐԿԵՐ

Հո՜, հռո՛ հռո՛ հռո՛. Հողին տակ հըռընդյունն է արորին
Լուրթ մշուշին մեջ առտվան, կողին վրա բըլուրին
Կ’երթան եզները հուժկու` զանգակներով դաշնավոր,
Ու մսուրին վերջին հարդը կ’որոճան գլխիկոր:

Սարին ուսեն ծըյլացող արևն ահա կը ծագի
Ու մըշակին ճակտին վրա կը դնե հումբույրը ոսկի:
Մարդը կ’երթա երգելով` մաճն ափին մեջ պընդաջիղ,
Ու իր ճամբան կը գծե իր հոգիին պես ուղիղ:

Հո՜, հռո՛ հռո՛ հռո՛. Ակոսները կը բացվին մըխալով,
Եվ կը դիզվին արգավանդ հողակոշտերն իրար քով:
Մեկ ծագեն մյուսն հուլորեն կը սողա խոփը պողպատ,
Կը հեղեղե հերկերուն մեջ իր լույսերը արծաթ:

Իր տակ ճըմլված, կարեվեր, կը գալարվի հույր Ճըճին.
Կ’ահաբեկին խըլուրդներ իրենց խուղին մեջ մըթին:
Բունծերն ահա կ’ոռոգին մերթ օձերու արյունով,
Զոր ըսպաննած է արորն անոնց գլուխեն անցնելով:

Արևն արդեն կը հոսե իր երակներն հրածորան
Ակոսներուն նորաբաց արգանդին մեջ հոտևան:
Հո՛, հռո՛ հռո՛ հռո՛. Անդաստանն է կորդացած այս տարի,
Բայց հերկերուն ծարքն արդեն անհունորեն կ’երկարի:

Եզները հաղթ թափ կու տան, դողացնելով մերթ ընդ մերթ,
Սուր խըթանեն` ըստևներն իրենց փորին լուսաշերտ:
Ի՛նչ փույթ թե ճղուղն արորիին խութին դեմ հա՛նկարծ կու լա,
Եվ կը ծորի մըշակին քիրտը ամեն գուղձի վրա:

Դեռ սուրբ կոչնակը գյուղին` սարին ետև չըհընչած`
Բըլուրին կողը ամբողջ պիտի ըլլա թըխացած,
Եվ պիտի լայն ակոսները շար ի շար ավարտին`
Օծված շաղով իրիկվան, շողիքներովն հարկիքին…

Այն ատեն երբ արտին ծայրն հասած, ճիգով մը դողդոջ,
Տըղմուտ արորն հողին մեջ հանկարծ կասի, Մշակը խոնջ
Պիտի խորհի անկասկած – հանո՜ւն վաղվան հունձքերուն–
Թե կարասի՛ մ’ոսկելից կառչեր է խոփը իսկույն:

6. ՑԱՆ

Սերմանողն է: Հաղթահասակ կը կանգնի
Մայրամուտին շողերուն մեջ ոսկեթույր:
Ոտքին առջև անդաստաններն հայրենի
Կը տարածեն մերկություննին անպարույր:

Լի է ամբողջ ցորեններով աստղահատ
Խորունկ գոգնոցն: Հարկերն հերվան` ծարավի`
Կը սպասեն իր լայնշի բուռին, և բուռն այդ
Արտերուն վրա` զերդ արշալույս` կը բացվի:

Մըշա՛կ, ցանե՜. հանուն տանդ սեղանին
Թևիդ շարժումն անպարագի՛ծ թող ըլլա.
Վաղ` նետած ցորեններդ այդ կը թափին
Օրհնության պես թոռնիկներուդ գլխին վրա:

Մըշա՛կ, ցանե՜. Հանուն նոթի թըշվառին
Թող գոգնոցեդ կես չելլե ափըդ բնավ.
Աղքատ մ’այսօր ճըրագին մեջ տաճարին
Վաղվան հունձքիդ համար վերջին ձեթը դրավ:

Մըշա՛կ, ցանե՜. հանուն Տիրոջ նըշխարին
Թող մատներդ հորդին սերմեր լուսեղեն.
Վաղը ամեն հասկի մեջ կաթնային
Պիտ’ հասուննա մաս մ’Հիսուսի մարմինեն:

Ցանե՜, ցանե՜. նույնիսկ հեռու սահմանեն,
Աստղերու պես, ալիքներու պես ցանե՜:
Ծիտերն ի՛նչ փույթ թե հատիկներդ կ’ավերեն.
Տեղը Աստված պիտի մարգրիտ սերմանե:

Լեցո՛ւր ակոսն, հորդե՛ հերկերը բերրի,
Հողին ծոցեն ոսկի լույսեր թող հոսին:
Օրը ահա կ’իրիկնանա. կ’երկարի
Շուքը թևիդ հորիզոննե՜րն աստղային:

7. ՏԱՓԱՆ

Տափա՛ն, տափնե, կոշտերն հարթե,
Թաղե ցաներն հողին մեջ.
Ցորենն` ոսկի, սերմն հակինթ է`
Երբ միանա հողին գեջ:

Տափա՜ն, թևերըդ տարածե,
Գրկե արտերը հուռթի.
Հերկն աննըվաճ ալիք մըն է`
Զոր կ’անդորրես դուն հեշտին:

Տափա՛ն, տափնե, կոշտերն հարթե,
Փակե բերանն ակոսին`
Ուր ամեն մեկ ցորեն սաթ է.
Թող սարյակներ չը տանին:

Տափնեց տափանն, հարթեց կոշտեր,
Հըղկեց անդերը անհուն…
Այժմ հողին տակ կ’ուռին հունտեր`
Ինչպես ծիծերն ուլերուն:

8. ԱՌԱՋԻՆ ԾԻԼԵՐ

Զեղուն ավշին հողերուն տակ պայթեցուց
Սերմերն: Արտերս այս գիշեր
Կանանչցեր են լուսնկային տակ գարնան…
– Մայրի՛կ, ինծի ծիլ մը բեր,
Քըրտինքիս ցողը վըրան:

Կատաղորե՜ն, կատաղորե՜ն հորդեր են
Տե՛ս, ցորեններն աղածրի:
Դաշտերն հագեր են զմրուխտե պատմուճան…
– Քույրի՛կ, ծիլ մը բեր ինծի,
Եզիս շողիքը վըրան:

Կը փողփողին արտավարե արտավար
Կարծես կանանչ մոմիկներ:
Ամեն ընձյուղ մարգրիտ մ’ունի իր բերանն…
– Հոտա՛ղ, ինծի ծիլ մը բեր,
Արևուն շողը վըրան:

Կը զարդարե ամայությունը հողին
Մատղաշ ծաղի՛կը հացի.
Կանանչին մեջ կոշտերը թուխ կը լողան…
– Հարսնո՛ւկ, ծիլ մը բեր ինծի,
Մատերուդ բույրը վըրան:

Ծիլ արտերուս մեջն է ծըլեր նըշենիս,
Հոն միսմինա՜կը ծաղկեր…
–Մայրի՛կ, քույրի՛կ, հոտա՛ղ, հարսնո՛ւկ սիրական,
Բերեք անկե ծաղիկներ,
Բերեք վարդգույն ծաղիկներ,
Հընձվորին հո՜ւյսը վըրան:

9. ԳԱՐՆԱՆ ԱՆՁՐԵՎ

Դաշտերուն վրա իր տրտմությամբ համառող
Անձրևը չէ՛ ասիկա:
Գարնան ջաղբն է` որ ցանքերուն վրա անհուն
Լուսացընցուղ կը տեղա:

Աստղերն անհայտ, կարծես հալած արևեն,
Տեղատարափ կը թափին,
Եվ կը լըվան իրենց լույսին մեջ փաղփուն
Անդաստաններն ու այգին:

Կապույտն հանկարծ կու լա բուռն ծիծաղեն,
Եվ կը տեղա ադամանդ.
Կը լուսանան կույր աղբերակներն ու կ’երգեն
Իրենց ծընունդն արգավանդ:

Անհունն ի վար կը հեղեղվին շառաչուկ
Մեծ կաթիլներ շափյուղա,
Լի արևով, ցընծությունով, կապույտով,
Ծիծաղներով սատափյա:

Մարգերը թաց կ’արտաշընչեն զովություն…
Կը լըվացվին գառնուկներ…
Բո՜ւյրը հողին, հողին բո՜ւյրը, ծավալուն,
Կը լեցնե գյուղն ու եթեր:

Ու արտերո՜ւս, արտերո՜ւս մեջ քրտնաշատ
Իմ ցորյաններս համեցող
Նոր ուժերով հորդահոսա՜ն կ’ընձյուղին
Կայլակներու մեջ ի լող:

Եվ մաքըրված անտառին մեջ, այս պահուս,
– Ըստ իմ գյուղիս հեքիաթին –
Կը ծնի եղնիկը, գոտիին տակ ծիրանի,
Եզնորդ մը ` նման լուսինին:

10. ՑՈՐՅԱՆԻ ԾՈՎԵՐ

Հովե՜ր կ’ացնին.
Ու ցորյաններս հուշիկ հուշիկ կարթըննան.
Իրենց խորքեն կը հոսի դող մ’անսահման:
Գեղադալար կողերն ի վար բըլուրին
Ծովե՜ր կ’անցնին:

Հովե՜ր կ’ացնին.
Ա՛յնքան կ’հորդի, կը կատղի դաշտը հուռթի`
Որ պիտի հոն արածող ուլը խեղդի:
Գոգին մեջեն ալետատան հովիտին
Ծովե՜ր կ’անցնին:

Հովե՜ր կ’անցնին.
Ու ցորյանին պատմուճանները ծըփուն
Մերթ կը պատռին, մերթ կը կարվին փողփողուն:
Ըստվերի մեջ, լույսերու մեջ փրփրագին
Ծովե՜ր կ’ացնին:

Հովե՜ր կ’անցնին.
Քիստերուն տակ կ’ալեծփին եղիներ`
Ուր լուսնակն իր սափորին կաթն է հոսեր:
Կալերեն գյուղ, գյուղեն մինչև աղորին
Ծովե՜ր կ’անցնին:

Հովե՜ր կ’անցնին.
Զըմրուխտներով կը ծփա դաշտը անհուն:
Ծիտը կ’երգե թառած ճյուղի մ’օրորուն`
Մինչ իր տակեն ցորյաններու մոլեգին
Ծովե՜ր կ’անցնին,
Հովե՜ր կ’անցնին:

11. ԿԱԿԱՉՆԵՐ

Քո՛ւյր իմ, ցանքին մեջ կակաչներ կան, քաղե՛.
Ահա սիրող սիրտերու պես կ’արյունին:
Պիտի իրենց բաժակներեն բյուրեղե
Խըմենք ալիքն արևին:

Անոնք ա՛յնչափ բըռնըկեր են` որ կարծես
Հըդեհն իրենց կ’այրե դաշտերը անհուն:
Պիտի իրենց բաժակներեն հըրակեզ
Խըմենք կայծերն աստղերուն:

Քո՛ւյր իմ, քաղե՛, լորի մը պես ծածկըված
Ցորեններուն մեջ` որ մեղմիկ կը նազին:
Պիտի իրենց բաժակներեն բոսորած
Խըմենք արյունն ակոսին:

Անոնք ծըռած արտույտներու բույնին վրա
Լալ շողերով ողկույզ ողկույզ կը ծըփան:
Պիտի իրենց բաժակներեն հակընթյա
Խըմենք խոստումը Գարնան:

Քաղե՛, քո՛ւյր իմ, կակաչ չէ, բո՜ց քղե դուն.
Հըրդեհն իրենց լեցուր գոգնոցդ կույսի:
Պիտի իրենց բաժակներեն փափկասուն
Խըմենք կրակներն Հունիսի:

Ծաղկե՜ր, ծաղկե՜ր են բերնիդ պես քնքշենի,
Կը խոսակցին ցորյանին հետ օրորուն:
Պիտի իրենց բաժակներեն ծիրանի
Խըմենք գաղտնիքն հասկերուն:

Քաղե՛, քույր իմ, պիտի պսակվինք անոնցմով
Վաղվան զըվարթ տոնին համար գյուղակին:
Եվ պիտի այդ բաժակներեն, պարելով,
Խըմենք գինին Տարփանքին:

12. ԱՆԴԱՊԱՀԸ

– «Եհե՜. եհե՜. արտերուն մեջ մարդ մարդաձայն չը մըտնե՜»:
Հովեուն հետ սարեն եկող անդապահին աղաղակն է:

Ուսընդանութ պարկը կախած և մասրենի ցուպ մը ձեռքին`
Ցորյաններու զըմրուխտին մեջ կը թափառի ան առանձին:

Արևներուն մեջ կը լողա ինչպես ամրան իշամեղուն:
Աչքերուն մեջ կը ծավալի կականչ երազը դաշտերուն:

Գիշերը մերթ սարին նըստած լուսինին դեմ կ’ածե սըրինգ.
Խրտվիլակը ցանքին մեջեն, միակ ընկեր, կը լսե զինք:

Երգերուն տակ անդորրական հասկերն համայն կը ծոցվորին.
Կը կատաղի` երբոր զանոնք իր թևին տակ լըլկե քամին:

Ան սարսափն է բոլոր անոնց` որ կ’ավրեն անդ ու անդաստան.
Կը խըռովեն շողքն արևուն, կը կոխկըրտեն հացը վաղվան:

Ի՜նչ խլուրդներ ըսպաննած, և պնդագլուխ ի՜նչ գոմեշներ
Հարվածներեն իր ճարահատ ճահիճներն են ապաստաներ:

Ան դեռ երեկ քաղվորներու չըքնաղ երամ մ’հալածելով`
Հարսի մը ոտքը ջախջախեց սատկած իշու մ’հաղթ ծնոտով:

Ու սարին վրա միշտ հովերո՜ւն, հովերո՜ւն հետ կ’աղաղակե.
– «Եհե՜. եհե՜. արտերուն մեջ մարդ մարդաձայն չը մըտնե՜»:

13. ՀԱՍՈՒՆ ԱՐՏ

Արտըս ոսկո՜ւն է…
Նըման բոցերու
Ցորենն է բըռնկեր`
Առանց այրելու:

Արտըս ոսկո՜ւն է…
Երկինքն է կըրակ.
Հողը խորխոլած
Ծըղոտներուն տակ:

Արտըս ոսկո՜ւն է…
Քառաշար հասկեր
Քառաշար սաթով
Արև՛ են հագեր:

Արտըս ոսկո՜ւն է…
Բոռ, մեղու, պիծակ,
Քիստերուն մեջեն
Կ’անցնին զերդ փայլակ:

Արտըս ոսկո՜ւն է…
Մերթ կ’ելլե, հովեն,
Դեղձանիկ մը, թի՛ռ,
Ոսկեծուփ ծովեն:

Օրո՜ր, ոսկո՛ւն արտ,
Օ՜ր տուր, հասո՛ւն արտ,
Գամ ոսկիդ հնձեմ
Մանգաղով արծաթ:

14. ՀՈՒՆՁՔ

Կը սոթտըվին թեզանիքներ,

Կը սոթտըվին թեզանիքներ, գերանդիներ թող հեսանվին.
Այսօր երկու հազար մըշակ կը հնձեն ցորե՛նը և գարին:

Քա՜ղցր է թեղվիլ հասկերուն մեջ` որոնց քիստերը խարշափուն
Կը խառնըվին բաց կուրծքերու անտառացած թուխ մազերուն:

Քա՜ղցր է լողալ համառորեն որաներուն մեջեն հեղեղ.
Ըզգալ ուռիլը բազուկին երակներուն արևազեղ:

Ահավասիկ գերանդիներ, կատաղությո՛ւն փայլատակի,
Ցորեններուն մեջ իբր արծաթ կ’ընկղմվին, դուրս կ’ելլեն` ոսկի:

Հասկեր կ’իյնան շարվեշարան, և կ’արյունին կակաչներ լուռ.
Բըլուրներուն քողը խարտյաշ կը ծալլըվի լայնասարսուռ:

Ծըփանքներ նո՛ր ծըփանքներու ներքև ընդմիշտ կը փըլուզին.
Ալիք կ’ըլլան ակոսին մեջ ծովե՛ր, ծովե՛ր, ծովե՛ր դեղին:

Ու կ’ընդլայնին դաշտեր, սարեր, խոզաններով միշտ քըստմընած.
Հովիտին մեջ հեղեղներ կան` որ կը ցամքին կամաց կամաց:

Հանկարծ թուփեր կը հատնվին, կամ կը ցըցվի քար մը ճերմակ.
Առվակ մ’հեռուն կը փալփլի, որ կը նիրհեր վասակին տակ:

Մըշակներ կան` որ փարչն իրենց բերնին դըրած, Արև՜ն ի վեր,
Կ’ըմպեն երկա՜ր ջուրը գըլգլուն` զոր աղբյուրեն հարսն է բերեր:

Ոմանք իրենց ափերուն մեջ` մերթ կը փըշրեն հասկ մը ատոք,
Եվ կ’օրհնեն թիվն հատիկներուն, ու կը ծամեն հետո զանոնք:

Հոտաղներ կան արտերե արտ` որ ժիրաժիր կը հեսանեն
Աղոտ մահիկը մանգաղին, աղմըկելով լուռ միջօրեն:

Եվ կը հնձե՜ն, միշտ կը հնձե՜ն. թևի ամեն լայն շարժումի
Ամառներու բերկրությունն է` որ քիստե քիստ կը ծավալի:

Օ՜, ի՜նչ կոծեր, հորիզոնե հորիզոն ի՜նչ նըվաճումներ,
Ի՜նչ հեծկըլտանք հանճարներու, ի՜նչ փըլուզվող օվկիաններ:

Ու կը հնձեն, դեռ կը հնձե՜ն. մինչև շուքերը երկարին
Եվ շըփոթվին իրարու հետ ա՛լ սահմաններն անդաստանին:

Այն ատեն լուռ ճամբուն վըրա կը տեսնըվին շարան շարան,
Հընձվորները որ դեպ իրենց տընակներուն ճրագը կ’երթան:

Գերանդիներն անոնց ուսին կը ցոլցոլան լուսնկայեն,
Կը հովանան անոնց քըրտնած կուրծքերն անուշ ծըմակներեն:

Իսկ անդորրին մեջ դաշտերուն ահա ծըղրիդ մը արթընցած
Կը լեցընե իր երգերով ամբողջ Անհունն աստեղամած:

Հունձք կը ժողվեմ մանգաղով,
–Լուսնակը յարս է–
Ակոս ակոս ման գալով,
–Սիրածս հարս է:

Գլխեբաց եմ ու բոպիկ,
–Անո՜ւշ են հովեր–
Արտերուն մեջ թափառիկ,
–Մազե՜րս են ծովեր:

Ցորեն, կակաչ, կարոտով,
–Կաքավը կու լա–
Կապեցի մե՛կ նարոտով,
–Ձեռքերն են հինա:

Հասկերուն մեջ, վերևեն,
–Ասուպը անցավ–
Աստղեր մյուռոն կը ծորեն,
–Դեմքը լուսացավ:

Քանի՜ խուրձեր շաղերով,
–Վարդենին թաց է–
Ես կապեցի խաղերով,
–Ծոցիկը բաց է:

Արտըս խոզանով մընաց,
–Կ’երթա՜ լուսնակը–
Դեզերով լեռ եմ շինած,
–Սի՜րտս է կըրակը:

Մանգաղըս քարին եկավ,
–Յարըս յա՜ր ունի–
Քարեն լորիկը թըռավ,
–Լե՜րդըս կ’արյունի:

16. ՍԱՅԼԵՐԸ

Գյուղի ճամբայեն սայլերը կ’երթան
Հունձքով բեռնաբարձ:
Մայրամուտին մեջ շարժուն բուրգեր են`
Ճաճանչներ հագած:

Թխադեմ տղաներ, դեզերուն վըրա,
Կը խըթանեն մերթ
Մեծղի եզերուն կողը սըրսըփուն,
Կողը լուսաշերտ:

Գոմեշներ, համառ, ետև կարկառած
Իրենց մութ լեզուն`
Կը քանդեն որան` որ կը հեղեղվի
Իրենց նուսերուն:

Ցորեններ ի լյուղ պերճ արյունին մեջ
Իրիկնադեմին`
Նոր պըսակ կ’ըլլան պըսակին վըրա
Անոնց եղջյուրին:

Ճամբան, արտերեն կալերը մինչև,
Կը ծըփա հասկով`
Զոր ուշ մընացած հավեր կը քըրքրեն
Զըվարթ կըտուցով:

Ճամբան խարտյաշ է, կարմիր է ճամբան,
Որուն եզերքին
Արյուն կը ծորե չափազանց հասուն
Փոշոտ մորենին:

Սայլրեը կ’երթան, անդորրության մեջ
Աղաղակելո՜վ…
Կը տանին արև, հըրդեհ կը տանին
Հըսկա դեզերով:

Կը տանին հեղեղն ահա լեռնացած
Քըրտինքի, Հույսի,
Որ լուծեն մինչև անիվներուն վրա
Առատ կը հոսի:

Կ’երգե՜ն տըղաներ, խըթանելով միշտ
Կողը եզերուն…
Ջինջ անհունին մեջ զիրենք կ’օրորե
Ցունցը դեզերուն:

Կ’երգեն ճըպուռին, մանգաղին նըման,
Կ’երգեն հովի պես,
Մինչ հասնին կալերն, ու հոն տարածեն
Հունձքը ծովի պես:

17. ՃԱՐԱԿՈՒՄ

Բըլուրին գաղջ կողին վըրա ընկողմանած
Սըրինգ կ’ածեմ.
Եզներըս լայն հովիտին մեջ, սըրտի երգով,
Ես կ’արածեմ:

Լուսնակն իջած է մանգաղված լուռ արտերուն
Մակերեսին.
Կը ծավալե խոզանններուն մեջեն հեզիկ
Կաթը լույսին:

Ջինջ գիշեր է: Երգս անհունե անհուն, խաղաղ,
Կը ծըփծըփա.
Եվ սըրինգըս, հովերուն հետ, իր ծակերեն
Շաղե՜ր կու լա:

Հեռո՜ւն կը լսեմ բոժոժներն իմ նախիրներուս,
Որոնք կ’արծին
Ցորյաններուն ծիղն` ոռոգված մեղրերուն մեջ
Ծիր Կաթինին:

Կը լըսեմ մուշ մուշ ճարակումն` առվեզերքի
Թուփերուն մեջ`
Ուր մոզին իր դունչը մըխած` կը բըզըքտե
Խոլորձը գեջ:

Ցուլերն ամեն, գլուխնին կախ, կարծես դյութվա՛ծ
Ինձ կ’երևան.
Գոմեշներուն բիբերն ահեղ` աստղերուն տակ
Մերթ կը շողան:

Կ’ընե միջատ մը, շուրջն անոնց, ճաճանչաթիռ
Միշտ ելևէջ:
Ճերմակ եզը, կարծես կուռք մ’է, ձուլված լուսնին
Արծաթին մեջ:

Կը ճարակի՜ն, հովուն տըված թավ պոչերնին.
Եվ կը խըմեն
Իրեն մազոտ ու բաբախոտ ականջներով
Սըրնգիս ակեն:

Կը ճարակի՜ն, բութ ակռաներն իրենց` մինչև
Կանանչանան,
Եվ որովայնն անպարագիծ լեցվի՛, լեցվի՛
Մարագի նման:

Եվ ատեն ա՛լ դաշտերուն մեջ կը մակաղին
Մեծազանգված,
Մեկը մյուսին կըռնակին վրա, որոճալով,
Դունչը դըրած:

Մինչև որ ա՛լ Արփին ծագի, լույսն արտին վրա
Իջնե սարեն,
Եվ ժողվե ցողն, հակինթ հակինթ, անոնց խոնավ
Եղջյուրներեն:

18. ԽԱՉԲՈՒՌ

(Աստվածամոր սեղանին)

Քեզ կը բերեմ, Մա՛յր, հունձքերուս նախընծան:
Զոհագործե՛ սեղանիդ վրա` ուր, դարե՜ր,
Փեթակներուս մեղրամոմերը դեղձան
Լույս ու արցունք են հոսեր:

Դո՛ւն, սուրբ պաշտպան հայրենական հողերուս`
Որոնց տըվիր անմահությունը դրախտի.
Ծիլը ծաղիկ ըրիր, հույսը` Արշալույս,
Որ խըրճիթիս կը ժըպտի:

Դո՛ւն, Խաչաբուռն այս, զոր իմ ձեռքով եմ հյուսեր,
Ընդունե՛, Մա՜յր: Բյուր հասկերուս մեջ ասոնք
Կը նազեին կույսերու պես շիկահեր,
Արևահե՛ղց և ատո՛ք:

Գերանդիիս տակ, գըլուխնին դեռ ցողով,
Լուսնեն հնձված ճառագայթի պես` ինկա՜ն:
Ոչ մի արտույտ քանդեր է իր կըտուցով`
Անոնց շարքերը լըման:

Ես հյուսեցի զանոնք, գիսակ առ գիսակ,
Տալով խաչին ձևը Որդվույդ կարեվեր`
Որուն արյունն, ամեն Զատկի, սո՜ւրբ կըրակ,
Մեր ակոսներն են խըմեր:

Իր հույսերուս, իղձերուս հետ հյուսեցի:
Անոնց մեջ է հույզն արտին, հուրն արևուն,
Խոփին փայլակն ու թևիս թափն առնացի,
Պաղատանքն իմ թոռներուն:

Մա՛յր, Խաչաբուռն այս օրհնե՜. և տուր արտերուս
Ամառն` ոսկի, ինչպես գարունը` մարգրիտ.
Որքան ամբարքըս լի ըլլան` ջահեր լույս
Պիտի տան խորանիդ:

Ըրե այնպես` որ – նման հի՜ն օրերուն–
Երբ դաշտերե դաշտ ժուռ գալու դուն ելլես`
Փուշեր չըգա՜ն ոտքերուդ տակ` այլ սարսռուն
Կակաչներ` մեր սըրտին պես:

19. ԿԱԼԵՐ

Կալերու մեջ ես կը նըստիմ իմ երազուն
Հովանիին տակ էշիս`
Որ քովս սա կոճղին կապած` կը շըփե
Աղու ծընոտը ուսիս:

Տափաստանին վըրա, խաղաղ, կը փըռվի
Ճերմակ ալիք մ’արևու`
Որուն մեջ լյուղ կու գան դեզերն, և կըրիան
Եկեր է հոն տաքնալու:

Թևը հովին, ծանրացած գաղջ բույրերով,
Հազիվ ծույլ ծույլ կը շարժի:
Կովին ըստվերը փառահեղ լույսին վրա`
Սև կարկըտան մ’է լայնշի:

Շինականն իր կահն ու կազմածը բերած`
Հոն հիմներ է նո՜ր գյուղակ…
Հեռուն` լըքված իր մամռապատ շեմին վրա
Կը հըսկե գամփռը մինակ:

Կալերուն մեջ դեզը` ծեփված արևով`
Կարծես տընակ մ’է ոսկի:
Տերևախիտ ծառին զով շուքը կ’ըլլա
Առագաստ մը նոր հարսի:

Ու ես նըստած հովանիին տակ էշիս
Կ’երգեմ քաջերը հողին`
Որոնք մանգաղն հազիվ կախած պատն ի վար`
Կը կըրթեն ցուլը` կամին:

Կ’երգեմ հոտաղն` որ կը հարթե կալատեղ
Լողքարի՛ն զինքը լըծած,
Մինչ քըրտինքով կը թըրջըվի շապիկն իր
Կուրծքին վըրա` պատըռտած:

Կ’երգեմ հարսերն` որ հինան դեռ մատերնուն`
Կը մաղեն ժիր ժիր գարի.
Կը թափթըփին իրենց մաղին ծակերեն
Կարծես շիթեր գոհարի:

Կ’երգեմ մշակներն` որ սայլերուն կատարին
Աստվածներու պես կանգուն`
Երկժանիով կատաղորեն կը քանդեն
Ճակատն հըսկա դեզերուն:

Կա՜մը կ’երգեմ` որ կը նավե շուրջն հունձքին
Իբրև հրագույն լիճի վրա,
Հետո ցորե՜նն աշխարհածուփ` որ արդեն
Հարդերուն մեջ կը լողա:

Օ՛, ի՜նչ քաղցր է երթալ խառնվիլ էությամբ
Այդ սըրբագույն վաստակին.
Տըրեխներեդ մինչև մազերդ համակվիլ
Մըղեղներուն մեջ դեզին:

Փուռի կայծի՜ն, դաշտի հացի՜ն ի խնդիր
Ըլլալ Պա՜նը կալերուն,
Վերադարձնել ջաղացքներուն սըրտին մեջ
Իրենց երգերը անհուն:

20. ԿԱԼԵՐՈՒ ԳԻՇԵՐ

Ամարվան քա՜ղցր գիշեր, գլուխը կամին վրա դրած`
Աշխատանքի սուրբ Ոգին Կալերուն մեջ կը նընջե:
Կը լողա մեծ Լռությունն աստղերուն մեջ ծովացած:
Անհունը` բյուր աչքերու թարթափով` զի՛ս կը կանչե:

Կ’երգեն, հեռուն, ծըղրիդներ: Ջուրերուն մեջ լըճակին
Կ’ըլլա հարսնիք մը ծածուկ նայադներու` այս գիշեր:
Սյուքն հուզելով ուռենին ափերուն վրա գետակին`
Կ’արթընցընե անծանոթ լարերու վրա նըվագներ:

Ծոթրիններու բույրին մեջ, պառկած կատարը դեզին`
Ես կը թողում որ սըրտիս դըպչի ամեն մեկ ճաճանչ.
Ու կ’արբենամ գինիովն Անհունի մեծ կարասին`
Ուր կը ճըմլվին ասուպներ քայլի մը տակ անճանաչ:

Հե՜շտ է մըտքիս ընկըղմիլ կապույտին մեջ լուսալիք,
Նավաբեկիլ – թե հարկ է – կըրակներուն մեջ վերին.
Գըտնել աստղեր նորանոր, կորսըված հի՜ն հայրենիք`
Ուրկե ինկած հոգիս դեռ կու լա կարոտն եթերին:

Վերանալ քա՜ղցր է ինծի թևերուն վրա լըռության,
Լըսել միա՛յն Միջոցին շընչառությունն անխըռով,
Մինչև աչքերըս գոցվին քունի մը մեջ դյութական,
Ու կոպերուս տակ մընա Անհունը իր աստղերով:

Ա՛յսպես, ա՛յսպես կը նընջեն գյուղին մարդիկը ամեն.
Հոտաղն է իր սայլին վրա, վերմակին տակ լուսածոր,
Հարսն է դեզի կատարին` ծոցը բացված զեփյուռեն`
Ուր կը պարպե Հարդգողն իր կաթը սափոր առ սափոր:

Եվ այսպես` օր մը պառկած` փողփողումին տակ երկնի,
Իմ ծընողներըս մըշակ` զիս հըղացան կաթոգին,
Զիս հըղացա՜ն սևեռած իրենց աչքերը բարի
Վերն ամենեն մեծ Աստղին, ամենավառ Հըրայրքին:

21. ԿԱՄՆԵՐԳ

Կամ կը քըշեմ վաղվան հույսով`
Արևն առած ճակտիս վըրա:
Հորիզոնը, անհուն լույսով
Իմ աչերուս մեջ կը լողա:
– Դարձի՛ր կամըս, արագ դարձիր, հիռ, հիռ.
Նվաճե դեզերը հունձքերուս, ժիր ժիր:–

Կը թըռչըտի շուրջը կալին
Իշամեղուն, բռնկած գոհար,
Ու թափ տալով խըռպոտ տաղին`
Լըծկանն առաջ կը մըղե հաչ:
– Դարձի՛ր կամըս, արագ դարձիր, հիռ, հիռ.
Քանդե պըսակն որաներուն, ժիր, ժիր:–

Վարոցըս սուր, հըսկա մասուր,
Հոտված` սըրտեն անտառներուն
Իմ ծույլ եզիս կողեն հաստույր
Մերթ կը քաղե կաթիլ մ’արյուն:
– Դարձի՛ր կամըս, արագ դարձիր, հիռ, հիռ.
Խուզե հասկին բոց մորուքը, ժիր, ժիր:–

Հորձանքին մեջ աշխետ հունձքին
Ես կը լողամ երգերուս հետ.
Մըղեղներուն հետ միասին
Կ’ըմպեմ խարին հոտն ափավետ:
– Դարձի՛ր կամըս, արագ դարձիր, հիռ, հիռ.
Կույս հատիկին պատռե քողը, ժիր, ժիր:–

Ի՜նչ փույթ քաղցած ըլլան եզներ,
Ու մըշակներն ալ` ծարավի.
Խոտն է կանանչ ձորին մեջ դեռ,
Թան աղբյուրին մեջ կը պաղի:
– Դարձի՛ր կամըս, արագ դարձիր, հիռ, հիռ.
Հասկին սըրտեն սուտակ թափե, ժիր, ժիր:–

Զուր տեղը չէր, կա՛մս աղվոր,
Որ օծեցի քեզ կուպրերով,
Զինեցի պորտըդ սևավոր
Կայծքարե սուր ակռաներով:
– Դարձի՛ր կամըս, արագ դարձիր, հիռ, հիռ.
Կըրծե հարդին ոսկիները, ժիր, ժիր:–

Ցորե՜նն ահա, ցորե՜նն ահա,
Մըշուշին մեջ մըղեղներուն,
Անհունորե՜ն կ’արշալույսնա:
…Զվարթությո՜ւն խըրճիթներուն:
– Կեցի՛ր կամըս, ա՛լ կեցիր դուն,
Խաղաղությո՜ւն խըրճիթներուն…

22. ՄԻՋՕՐԵ

Այս այն ժամն է` երբ կալին մեջ Աշխատանքն առած կանգ`
Արևուն տակ կը հևա:
Կը նընջե մեն մի մըշակ:
Քարայրին մեջ հեռակա
Հեծեծագին կը մեռնի զով Զեփյուռը ամրափակ:

Միջոցին սիրտն` հըրեղեն ցանցի մը մեջ սեղմված`
Կը բաբախե հազի՜վ հազ:
Լըռության մեջ շողարծարծ
Ի՜նչ հըծծյուններ, ի՜նչ երազ.
Եվ ի՜նչ բույրեր առտըվան եղեգներուն կըտըրված:

Կը քընանան անտառներ թուխ կողերուն վրա սարին`
Արծաթահյուս քողի տակ
Կապույտին մեջ, առանձին,
Կ’երթա ամպ մը կաթնորակ
Փափուկ բուրդեն ծըվեններ թողլով ժայռի կատարին:

Կ’ընդունի հողն իր սըրտին մեջ` իր սըրտեն ճեղքելով`
Լույսին նիզակն արյունոտ:
Աղբյուր մը հոն, ծառին քով,
Կը հեծեծե նըվաղկոտ`
Իր ոռոգած ծաղիկին վրա մեռնի՜լ չուզելով:

Գոմեշներ` լուծը լըքած` ճահիճին մեջ կը պառկին
Իրենց բերնեն հոսելով
Թելերն արծաթ շողիքին:
Սայլերն, անդին, դեզին քով,
Հըսկա ցռուկներ ցըցած` դատարկությա՛ն կը նային:

Այս այն ժամն է, ո՜վ հոգիս, որ ճըպուռին պես մինակ`
Կատարներուն վրա մընաս.
Անդորրին մեջ անապակ
Դուն քու երգով արբենաս`
Ինչպես արևն իր լույսով, իր լույսին հետ մի՜ս-մինակ:

Իրիկվան մեջ, գյուղին քով,
Կը մըրմընջե գուռն ուռիին տակ շըքեղ:
Զայն կը լեցնե աղբյուրին երգովը բյուրեղ,
Աստղը` բյուրեղ արցունքով:

Խորհուրդին մեջ ըստվերին
Կընունքի ջինջ ավազան մ’է կարծես ան`
Ուր քաղցրորեն կը մըկըրտվի լուսնկան`
Տըղու մը պես նորածին:

Հոգնաբեկ խումբն եզներուն
Հոն կը դիմե արահետեն ճախճախուտ`
Ուրկե կը հոսի, ճապաղելով, ջուրն անփույթ`
Մարգերուն տակ` պըսպըղուն:

Կողեր կողի դեմ ահա՛,
Եվ գավակներ գավակներու կ’ընդհարին.
Հանկարծ մոլուցք մ’եղջյուրներու ահագին
Կը տատանի գուռին վրա:

Միահաղույն կ’երկարեն
Վիզերն իրենց, և ռունգերնին հարդամած
Հըստակ ջուրին ադամանդին մեջ մըխած`
Հավերժորե՜ն կը խըմեն:

Կ’ըմպեն ալիքն անապակ,
Լույս ծյուրումը պարեխներուն սառնակերտ.
Ու չե՛ն խըրչտիր լուսնկայեն` որ մերթ մերթ
Կ’լողա իրենց բերնին տակ:

Կը վերցընեն երբեմն, հա՛գ,
Հըզոր գլուխնին, ու կը նային սարերո՜ւն…
Կը սորսորա իրենց դունչեն` քարերուն`
Ջուրը, երակ առ երակ:

Անդեորդն, հոն, մահակին
Վըրա կըռթնած` կը սուլե երգն հեշտօրոր,
Մինչև վետ վետ ցամքե հեղուկը բոլոր,
Մընա մամուռն` հատակին:

Կ’երթան հետո, օրորուն,
Գոմին խաղաղ գավիթին մեջ պառկելու.
Կը կարկաջե գյուղամեջեն, զերդ առու,
Զանգակն իրենց վիզերուն:

Ու երբ դարձյալ գան առտուն
Պիտի գըտնեն հըսկումին տակ ուռիին
Գուռը նորե՜ն լեցված երգովն աղբյուրին,
Եվ արցունքովն աստղերուն:

24. ԵՐՆՈՒՄ

Իրիկվան մեջ հովերն հևուն
Երբ դուրս կ’ելլեն քարայրներեն`
Մեկ ծայրեն մյուսը կալերուն
Ա՛լ կամնըված հունձքը կ’երնեն`
Հըծծելով երգն Աշխատության.
–Երնե՛, էրան, երնե՛, էրան.
Հարդը քեզի, մեզի ցորյան:–

Հարս ու աղջիկ, պարմանիներ,
(Ժըպտուն վարդեր մասուրի քով)
Իրենց ձեռքին հոսելիներ
Կը ճեղքեն թեղն, հույսերու բով.
Ու կը պոռթկա երգն հաղթական.
–Երնե՛, էրան, երնե՛, էրան.
Հարդը քեզի, մեզի ցորյան:–

Ժիր շարքերուն մեջ ի՜նչ խուճապ
Ելլող իջնող բազուկներու…
Հեղեղներ են` որ հապշտապ
Վեր կը նետվին` սաթ տեղալու.
Ու կ’եռա երգն ալետատան.
–Երնե՛, էրան, երնե՛, էրան.
Հարդը քեզի, մեզի ցորյան:–

Հովեր կ’անցնին, խարտիշահեր,
Թողլով որ վա՛րը երկարին
Հարդգողի լույս ճանապարհներ`
Ու սարյակներ կը թափառին`
Սուլելով երգը ցընծության.
–Երնե՛, էրան, երնե՛, էրան.
Հարդը քեզի, մեզի ցորյան:–

Ուսերե վեր ի՜նչ փոթորիկ,
Ի՜նչ փաղփումներ մազերու մեջ…
Ցորենին հետ, հատիկ հատիկ,
Կը թափի ցողն իրիկվան գեջ:
Ու կ’ըղձա երգն երանության.
–Երնե՛, էրան, երնե՛, էրան.
Հարդը քեզի, մեզի ցորյան:–

Ու երբ ոսկվով ծեփվին կալեր.
Հարսերն ոսկի քողեր առնեն,
Եվ ցորյանի ձուլվին սարեր`
Զոր գա լուսնակն օրհնել վերեն`
Պիտի նվաղի երգն աղվական.
–Երնե՛, էրան, երնե՛, էրան.
Հարդը քեզի, մեզի ցորյան:

25. ՕՐՀՆՈՒԹՅՈՒՆ

Ափ մը ցորյան ափերուդ մեջ
Թող լեցընեմ, կըտրի՛ճ Որդիս.
Կըտրիճ Որդիս, գոտի՛ն մեջքիս
Թող մաճակալ բազուկներեդ
Քըսան ցուլի արյուն անցնի,
Եվ եղևնի քու հասակեդ
Քըսան տունի սյունը կանգնի.
Ու երբ թիվովը մատերուդ
Սերմանես քու սերմընցուն`
Հընձես թիվո՜վն աստղերուն:

Ափ մը ցորյան գըլուխդ ի վար
Թող որ թափեմ, Թոռնի՛կ սիրված,
Թոռնիկ սիրված, ցո՛ւպըս ծաղկած.
Թող ճակատիդ վըա գըրվի
Հարյուր սաղմոս իմաստության,
Եվ ուսերուդ վըրա դըրվի
Տապանակը ըզգաստության.
Ու երբ հոտիդ օր մ’այցելես`
Թող քու ափիդ գարիին
Հազա՜ր ոչխար երկարին:

Ափ մը ցորյան մազերուդ մեջ
Թող որ տեղամ, վա՛րդ Թոռնուհիս,
Վարդ Թոռնուհիս, պըսա՛կ շիրմիս.
Թող այտերուդ վըրա շողան
Ամեն գարուն նո՛ր կակաչներ,
Եվ աչքերուդ մեջը լողան
Ամեն ամառ նո՛ր ճաճանչներ.
Ու երբ տընկես ճյուղ մ’ուռիի
Ամեն ապրիլ դուն տեսնես
Իր շուքին տակ կանա՜նչ քեզ:

Ափ մը ցորյան ծոցերուդ մեջ
Թող որ ցանեմ, Հա՛րսըս աղվոր,
Հարսըս աղվոր, սե՜րս հեռավոր.
Թող անկողնիդ ակոսին մեջ
Հասկ մը ծըլի` լըման շարքով,
Եվ օրորած օրոցքիդ մեջ
Արշալույսնե՜ր նընջեն փառքով,
Ու երբ կըթես քառսուն երինջ
Դույլերուդ մեջ մակըրդի
Կաթը` արծաթ, դալն` ոսկի:

Ափ մը ցորյան, ափ մը ցորյան
Ա՜յ իմ պառավ, ա՜յ իմ Աննա,
Մեր գըլխուն ալ թող որ տեղա.
Թող չըսառի՜ արևն աշնան
Մեր մազերուն ձյուներուն մեջ.
Չը մարի՜ մեր մոմն իրիկվան
Ժամուն մարմար սյուներուն մեջ`
Ու երբ դրվինք ա՛լ գերեզման`
Մեր ներքև հո՛ղը, Աննա՛,
Քիչ մը կակո՜ւղ թող ըլլա:

26. ՎԵՐԱԴԱՐՁ

Այս իրիկուն ձեզի կուգանք, ե՜րգ երգելով,
Լուսնակ ճամբով,
Ո՛վ գյուղակներ, գյուղակներ.
Ձեր բակերուն մեջ ամեն
Թող գամփըռներն արթըննան,
Եվ աղբյուրները որեն
Դույլերու մեջ քրքըջան.
Ձեր տոներուն համար դաշտեն` մաղերով
Վարդ ենք բերեր` խաղերով:

Այս իրիկուն ձեզի կուգանք, սե՜ր երգելով,
Սարի ճամբով,
Ո՛վ հյուղակներ, հյուղակներ.
Եղջյուրներուն դեմ եզին
Թող ա՛լ բացվին ձեր դուռներ,
Թոնիրը մխա, պըսակվին
Կապույտ ծուխով կըտուրներ.
Ահա ձեզի հարսերը` նո՜ր մանչերով`
Կաթ են բերեր` փարչերով:

Այս իրիկուն ձեզի կուգանք, հո՜ւյսն երգելով,
Արտի ճամբով,
Ո՛վ մարագներ, մարագներ.
Ձեր պատերուն մեջ խավար
Թող նոր արև նըշողե,
Երդիկներուն վրա դալար
Լուսնակն ալյուր թող մաղե.
Ահա ձեզի բերեր են խար` խուրձերով
Հարդը` անույշ ուրցերով:

Այս իրիկուն ձեզի կուգանք, հա՜ցն երգելով,
Կալի ճամբով,
Ո՛վ ամբարներ, ամբարներ.
Փեր մութ ծոցին մեջ հըսկա
Թող բերկրության շող ցաթի.
Սարդոստայնը ձեր վըրա
Թող ըլլա քող մ’արծաթի.
Զի բերեր են սայլե՜ր, սայլե՜ր շարքերով
Ցորե՜նն` հազար պարկերով:

27. ԱՄԲԱՐՆԵՐ

Տընակին մեջ մըթըշաղ, կըտուրին տակ հայրական.
Ամբարնե՜րն են, շար ի շար, նոր բերքերով ծոցվորած:
Իրենց լայնշի արգանդեն` թանձր բույրերը կու գան
Աշուններուն պըտղալից և արտերուն մանգաղված:

Հո՛ն է վիգը թըխահատ, հո՛ն է գարին իլաձև.
Հո՛ն, քամվելով ակոսեն ու հոսելով սարն ի վար
Ցորյանն հեղե՜ղ է կազմեր: Անոնք ոսկի և արև
Գըրկած կարծես թե ըլլան արշալույսներ ամպածրար:

Գերաններեն ծըխապատ, և մենավոր պատերեն
Սարդն անոնց վրա է փըռեր պատմուճանները մոխրոտ:
Մերթ անոնց վրա կը ցաթե շեշտակի լույս մը վերեն
Տատամսելե վերջ երկա՜ր շուրջն երդիկին արևոտ:

Անոնք իրենց ծոցին մեջ գանձերն հողին ծըրարած`
Կարծես լըռիկ կը հեգնեն ձըմեռն ու սովը վաղվան…
Իրենց առջև, մըշտարթու, թավ պոչին մեջ ծըվարած,
Կը հըսկե տանը կատուն, Համբարուի մը նըման:

28. ՄԱՐԱԳՆԵՐ

Առվույտի՛ մարագ, լեցուն բույրերով
Խունկի, հաշիշի.
Երբ դուռըդ բանամ` ցուլերը բոլոր
Ճակատով լայնշի
Կը պոչոռեն, խո՛լ, կըտրելով իրենց
Վըզտեքը կաշի:

Ոլոռնի՛ մարագ, լեցուն լեռնաբույր
Հազար ծաղիկով.
Երբ մըսուրներուն խուրձերըդ տանիմ
Կողով առ կողով`
Կը խընկե ծոցիս, թեզանիքիս մեջ
Համեմդ` օրերով:

Հարդերո՛ւ մարագ, երդիքեն նայող
Արևով լեցուն.
Դու` որուն կակուղ դեզին վրա պառկած
Կը ցըկնի կատուն,
Դու` որ կ’արծաթես դունչը գառներուս
Օրհնյա՜լ ըլլաս դուն:

29. ԱՂՈՐԻՔ

Է՜յ աղորիք, դարձի՛ր, դարձիր,
Նըստած կանանչ խորը ձորին.
Աղաղակե՛ երգըդ խորին
Դեպի լուսնակն արծաթածիր:

Դուն դողդոջուն տընակ մըն ես
Ալյուրոտած պատերով` ուր
Կարծես կու լան հիազարհուր
Ջըրանույշներ հագած բեհեզ:

Միշտ կը հըսկե մեջըդ արթուն,
Աղորեպանը ճեփ-ճերմակ.
Եվ ըստ պետքի` մեղմ կամ արագ`
Կը լարե սի՛րտըդ բաբախուն:

Է՜յ աղորիք, բանտվա՛ծ մրրիկ
Ծառերուն մեջ. Աղա՛, աղա՛,
Փըրփուր խըմե՛, ալյուր տեղա՛.
Քարե կուրծքեդ տեղա՛ բարիք:

Կեցո՛ւր գետակն ընթացքին մեջ
Իր ծըփանուտ բաշեն բըռնած:
Ջըրվեժն ահեղ երգի փոխած
Պոռթկա վիհեն վար գահավեժ:

Սայլե՜ր, սայլե՜ր անծայրածիր
Ջաղացքներուն ճերմակ ճամբեն
Աղոնն իրենց քեզ կը բերեն…
Է՜յ աղորիք, դարձի՛ր, դարձիր:

Ցորեններ թող ալյուր ըլլան
Պորտին մեջ ժիր երկաններուն`
Որոնք բռնված տենդով մ’անհուն
Կը մըռըլտան ու հիռ կու գան:

Ցորեններ թող ըլլան փոշի
Զիրար գըրկող քարերուն տակ.
Զիրար կըրծող ժայռերուն տակ
Ցորեններ թող ըլլան նաշիհ:

Մինչև լեցվին շարան շարան
Պարկերն, ու վե՛ր կանգնին նորեն.
Եվ սայլերն ալ ճըռվողելեն
Ոսկի թողած լույսով դառնան:

Եվ մեկ էլ այս բանաստեղծությունը, որ թեպետ «Հացին երգը» շարքից չէ, բայց ես չեմ ուզում տարանջատել նրանից, քանզի այն կարող էր և՛ որպես նախերգ, և՛ որպես վերջերգ դառնալ շարքի համար.

ԱՆԴԱՍՏԱՆ

Արևելյան կողմն աշխարհի
Խաղաղություն թող ըլլա…
Ո՛չ արյուններ, քըրտինք հոսին
Լայն երակին մեջ ակոսին.
Ու երբ հընչե կոչնակն ամեն գյուղակի`
Օրհներգությո՜ւն թող ըլլա:

Արևմըտյան կողմն աշխարհի
Բերրիութո՜ւն թող ըլլա…
Ամեն աստղե ցող կայլակի,
Ու ամեն հասկ ձուլե ոսկի.
Եվ ոչխարներն երբ սարին վրա արածին`
Ծիլ ու ծաղի՜կ թող ըլլա:

Հյուսիսային կողմն աշխարհի
Առատությո՜ւն թող ըլլա…
Ոսկի ծովուն մեջ ցորյանին
Հավետ լողա թող գերանդին.
Ու լայն ամբարն աշուններուն երբ բացվի`
Բերկըրությո՜ւն թող ըլլա:

Հարավային կողմն աշխարհի
Պըտղաբերում թող ըլլա…
Ծաղկի՜ մեղրը փեթակներուն,
Հորդի գինին բաժակներուն.
Ու երբ թըխեն հարսերը հացը բարի`
Սիրերգությո՜ւն թող ըլլա:

Փառք Սաբինային. Բագոս կը պսակվի:

1. ԳԵՂԵՑԿՈՒԹՅԱՆ ԱՐՁԱՆԻՆ

Կ’ուզեմ ըլլա քու մարմարիո՛նըդ պեղված
Ոլիմպոսի ամենեն խոր արգանդեն.
Եվ իմ մուրճիս տակ ըզգենու հըրեղեն
Միս մը կընոջ, լույսով, տենդով սըրարբած:

Աչքերդ ըլլան վիհեր` ուր մարդ երբ սուզի`
Հավերժին մեջ անմահացած ըզգա զինք.
Գիծերդ անե՛ղծ ըլլան, ըլլան քու ըստինք
Դաշնակություն մ’ուր կենսահյութը հուզի.

Մերկ ըլլաս դուն բանաստեղծի մ’հոգվույն պես,
Եվ հեթանոս այդ մերկությանըդ ներքև
Տառապի՛ մարդն ու չըկրնա դըպչիլ քեզ:

Թե հարկ ըլլա զոհ մը ընել քեզ պարգև,
Բագինիդ ե՛ս պիտի ուզեմ մորթըվիլ`
Որպեսզի կուճդ ըմպե արյանս հուսկ կաթիլ:

2. ՎԱՆԱՏՈՒՐ

… Ամենաբեր նորոց պտղոց տօնից
հյուրընկալ դիցն Վանատրի.
ԱԳԱԹԱՆԳԵՂՈՍ

Նըստած պարարտ եզիդ վրա, ո՛ Վանատուր,
Մեկ ծագեն մյուսը կանցնիս
Հայրենական դաշտերուն:
Մեռա՜ն բոլոր մեծ աստվածները, իրենց
Բագիններուն վըրա մամուռը կ’աճի:
Անմահ եղար դո՛ւն միայն
Նըման հողին և կըրակին, ու նըման
Օվկիանոսի աղերուն:
Ուսերուդ հիր պատմուճանեն դեռ կու գա
Գինիի հոտն Ամանորի տոներուն:
Հակառակ այնքա՜ն դարերու ավերին`
Բիբերըդ դեռ զըվարթություն կը բըղխեն.
Ու կենեղուտ դեմքիդ վրա
Արբեցողի կարմիր ծիծաղն է ծեփված:
Ու երբ պարարտ եզիդ վըրա կ’այցելես,
Ծաղկամիսեն Միգաբեր,
Անեզրությունն հայրենական դաշտերուն`
Կ’հոսի ալի՛քը կյանքին
Ակոսներեն հայրենակա՜ն դաշտերուն:

Ահա գարունն ու զարթումներն իր առույգ.
Հիրիկներո՜վ պըսակվե, ո՛ Վանատուր,
Ճամբուդ վրա ճառագայթներ կը հոսին
Երակներո՛ւդ պես զեղուն.
Եվ կը թաղվին կանանչին մեջ ցողաթուրմ
Բոլոր քարերն ըսպիտակ:
Կըտուրներեն գեղջկական
Կը բարձրանա ծուխը, խունկի պես խաղաղ:
Թող ես վարդով և ուլունքով գեղաշար
Քառամանյաըս կախեմ
Պարանոցեն քու եզիդ,
Հըլու եզիդ` որ դարձած`
Մերթ կը լիզե բոպիկ ոտքերդ Աստվածի:
Օ՜, իր պոչյուը գերազոր, որ ահա
Քարանձավե քարանձավ
Կ’արթընցընե թըմրած օձերն ու արջերն,
Ու խաղաղ կյանքն արևուն տակ կը պոռթկա:
Ատղերը մեղը՛ր կը ծորեն երկընքեն
Նայադներու սափորներուն մեջ մարամար
Արշալուսված աղբյուրներուն եզերքին
Աղավնիներ կը լոգնան
Իրենց կտուցեն մարգարիտներ սըրսկելով:
Ծիծաղե՛, ո՛ Վանատուր,
Քու հեթանոս ծիծաղներովըդ վըճիտ,
Զի բընությունն արթընցա՛վ իր քողերեն.
Զի Բերկրությունն, արգասավոր և անհուն,
Օդին մեջեն կ’անցնի կ’երթա, նըման
Մեծ կարապի մը վայրի,
Քու հաղթանա՜կըդ կ’երգե:

Ահա ամառն ու իր անդերը խարտյաշ.
Որաներո՜վ պըսակվե, ո՛ Վանատուր:
Պըճեղներուն տակ եզիդ
Մատղաշ ցորյանն անտառացավ. այժըմ իր
Ծովերուն մեջ` ոսկյա լոգանքըդ ըրե՛:
Թուփերուն տակ ծաղկահեղց
Բույներն են լի՛ օրհնությամբ,
Եվ արտույտին երգն արևե՛ն մեզ կու գա:
Քու արգավանդ անույշ շունչդ է` որ կ’անցնի
Դալարավետ բըլուրներուն կողն ի վար:
Երդիքին վրա քընացող

Գեղջուկին աչքն ա՛լ կը բանա` Արշալույսն,
Եվ կը փակե` Լուսնկան:
Հյուղերն են լի համեմներու բույրերով,
Ավերակներն իսկ մոխրապատ` են զեղուն
Եղիճներու, մոլոշներու հունձքերով:
Ուռենիին տակ, Վանատո՛ւր, կը զոհեմ
Նոխազը, քեզ նըվիրված,
Քամակին վրա` ակոսի պես կը ճեղքվին.
Նոխա՛զն որ միշտ կը կըրծեր
Սուրբ շերտափակն այգիիդ:
Արյո՛ւն խըմե ու մի՛ս կեր, ո՛ Վանատուր,
Քու հինօրյա խըրախներովդ հեթանոս,
Զի հասկաթուռ ցորյանին մեջ փայլակող
Գերանդիներ քե՛զ կ’երգեն:

Ահա աշունն ու արյուններն իր հուռթի.
Որթատունկո՜վ պըսակվե, ո՛ Վանատուր:
Նիզակըդ ա՛ռ, որուն վըրա ոլորուն
Բարունակներ կը ծաղկին.
Թող ես եզիդ եղջյուներն
Ողկույզներո՛վ զարդարեմ:
Մըրգածառերն, հըղի կընոջ մը նըման,
Կ’հևան իրենց բեռին տակ.
Բուներն համակ կըպչուն են քա՛ղցըր հույզով.
Կորիզն ամեն պըտուղի
Քու սերմովդ է պընդացած.
Եվ քու եզիդ շողիքով
Օծված է հողը բեղուն:
Ամբարներն ողջ` խաղաղւթյամբ կը լեցվին,
Եվ կարասներ` ցընծությամբ…
Թող, թեղերուն մեջ, ուտե եզըդ գարի՛ն
Աստղերու պես: Իսկ դուն, Աստվածըդ զըվարթ,
Աստվածըդ գեր, վարդերես,
Ա՛ռ դաշխուրանդ, ըմպե՛ այրունը աշնան:
Աղբյուրին քով ես քեզի
Մատըռվակեմ թող գինի՜,
Մատըռվակեմ թող բոցե՜ր,
Ծիծաղե՛, ո՛ Վանատուր,
Ո՛ Վանատուր, կաքավե՛.
Զի այգիեն տերևաթափ` կ’երևան
Հավերժհարսերն, երկայնքն ի վեր ցանկերուն,
Եվ աղջիկներ, նուռ լեցուցած գոգերնին,
Դեպի մեհանըդ կ’երթան.
Զի դու անմահ ես` դիքերեն վերջ մեռած`
Օվկիաններու աղին պես,
Զի տաղտկալի ձըմրան մեջ,
Հայրենական օճախներուն քով խաղաղ,
Ամեն կիթառ քե՛զ կ’երգե:

3. ԵՐԵՔ ՔՈՒՅՐԵՐ

Անոնք երեք քույրեր էին
Նըման երեք Շընորհներուն.
Երեքն երեք ուխտեր ըրին
Առջևն երեք բագիններուն:

Երեցն ըսավ. – «Դի՛ք կայծակի,
Քե՛զ կը ձոնեմ մազերս ոսկի»:

Միջնեկն ըսավ. – «Ըզգա՛ստ Հիմեն,
Քեզ կ’ընծայեմ մատնիս հրեղեն»:

Կըրտսերն ըսավ. – «Վավա՛շ Աստղիկ,
Ա՛ռ իմ կույսի գոտիս ծաղիկ»:

Ո՛վ որ մազերն ձոնեց Զևսի`
Յոթը ազգի յոթ խույր կապեց
Գահին վըրա Արտաշեսի:

Ո՛վ որ մատնին տվավ Հիմենին`
Յոթը չըքնաղ հերոս ծընավ
Գերահըզոր Հայաստանին:

Ո՛վ կույս գոտին մեջքեն ձըգեց`
Ան` տառապյալ քույրը եղավ,
Եվ բոզնոցին մեջ նուռ ծախեց:

4. ՀԵԹԱՆՈՍԱԿԱՆ

Ապարանքին մեջ մարամար կախարդական Երազին,
Ու աստղակուռ ջահեր լույս անձրևելով կը վառին,
Ես Արքա մ’եմ այս գիշեր Արևելքի ճոխությանց,
Եվ ունիմ գահ ու գանձեր, ճերմակ կիներ հերապանծ:
Բազմոցիս վրա` զարդարված հովազներու մորթերով`
Գըլուխս հեցած դաստակիս, և հեշտության մեջ գինով,
Ընկողմանիկ կը դիտեմ Չերքեզուհի մը անձնյա`
Որ կը պարե իմ առջև, մարգարտահեռ գորգին վրա:
Իր հոտևան մազերեն և մարմինեն ծալ ի ծալ
Կը հոսի ծով մ’հեշտության` ուր կը սիրեմ ես լողալ:
Ըզգեցեր եմ փառահեղ պատմուճաններս ըսպիտակ
Բանված հազար աստղերու արցունքներովը սուտակ.
Շուրջը գլուխիս փաթթեր եմ ապարոշս իմ ձյունափայլ`
Ծանըր` նըման իմ փառքիս, հանճարիս պես` բյուրածալ:
Մատնիներով ադամանդ ծանրաբեռնված ձեռքիս մեջ
Համրիչըս հի՛ռ կը գըլեմ մեծ սաթերով փողփողէջ:
Ինկեր եմ վար ոտքերես անխնամ գորգին վրա քըրքում
Հողաթափերս ոսկեհյուս և թաշկինաս ապըրշում:
Իսկ զետեղված է իմ քով, կենսաժըպիտ, փըրփրադեզ,
Հըսկա բաժակըս գինվո` որ հըրաշքով մը կարծես
Դեռ նոր հոսված արյան պես կը պըճըլտա իմ առջև:
Սակայն բիբերըս ծարավ գույն ու մարմնո գեղաձև`
Մագարեի մ’աղոթող բիբերուն պես տեսլացած`
Անհունորեն սուզեր են հորձանքին մեջ ճախրասլաց
Այն թըխաչվի աղջըկան, Չերքեզուհվույն համպարե`
Որ իմ առջև կը պարե՜, միշտ կը պարե՜, կը պարե՜…
Իր շարժումն հո՛ւյլ է երբեմն, ու իր հասակն է նըման
Հողմնասարսուռ եղեգին, բույր ու փըրփուր, երգ համայն.
Իսկ երբեմն այնքա՛ն զորեղ թափ մը կու տա ոտքերուն`
Որ խարույկված բոց կ’ըլլա` քամիներն ծըփծըփուն:
Օ՜, ան միսին ձևերուն և ծալքերուն հանճա՜րն է.
Գիտե հեղուլ հորդառատ նայվածքներե, մարմինե
Բոլոր հրապույրը կընոջ և տըռիփները հեշտին`
Որոնք նըման ծովերու առջևս անզուսպ կը փըրփրին:
Ու կը պարե՜, կը պարե՜, հորձանապտույտ կը պարե՜…
Քըրտինքներով կը պըտղի ճակատն հըստակ փայլարե:
Վեհ հասակն իր կախարդի` մազերուն տակ ծածկըված`
Ուռենիին խռովքն ունի` լըճակին վրա ցոլացած:
Մերթ դեպ ետև կը թեքի, մերթ ալ դեպի ընդառաջ.
Հազիվ եղած շամբ ճըկուն, կ’ըլլա բարտի մ’աննըվաճ.
Եվ մերթ ցընցուն ոստումով` կարծես իրանն հրաշագեղ
Հանկարծակի կը փըշրե փոշիաբար զերդ բյուրեղ.
Ու հազիվ հազ դաշնակում մ’իր մարմինեն եղծանած`
Նոր թեքումով կ’հորինե նո՛ր դաշնակում մը հանկարծ:
Մարգարտահեռ մուճակներն, ուր ոտքերն իր ձուլվեր են,
Կարծես հազիվ կը հըպին գորգին վըրա նըկարեն.
Ու իր հատուկ ճախրանքեն կ’առնու հով մ’ա՛յնքան ծավալ,
Որ կը մարե երբեմն հա՛պ, ու կ’արծարծե երբեմն ալ
Իր ականջին օղերուն փայլատակները լազվարթ
Ու իր բոլոր քայռերուն ճառագայթները զըվարթ:
Ու կը պարե՜, կը պարե՜, կատաղորեն կը պարե՜,
Միշտ հըպատակ ցոփ կամքիս` որ զինք ընդմիշտ կը վարե:
Գլուխեն վե՛ր կը նետե նուրբ պատմուճանն հապըշտապ.
Կը մերկացվին ըստինքներն ու պարանոցը կարապ,
Ու որովայնը բարի` իր սև պորտով կընքըված,
Եվ հույր բումբերը, բոլո՛ր մյուս մասերն առեղծված
Համակ խորհուրդը միսին ու իր անճառ ձևերուն`
Ուր դըրեր է իր վերջին հանճարը միտքն Աստըծուն:
Երբ կը տեսնե իր աչքով մերկությունն իր բյուրեղյա`
Հրապույրներու այդ բոլոր շռայլման վըրա կ’ամչընա.
Այն ատեն ցունց մը կու տա փորթորկալից մազերուն`
Որոնց քամին թափընդթափ կ’երթա մաել սըրսըփուն
Ադամանդե ջահերն այն մարմարակերտ պալատին,
Մարմարակերտ պալատին ձեղնալույսերը ռետին:
Ո՜վ մերկություն հրաշագեղ, Հավերժահա՜րս ամոթլյած`
Որ խորհուրդի մը նըման մըթության մեջ ես ղողված…
Այն ժամանակ կ’ոստնում վեր կիրքերուս մեջ ծարավի`
Թողլով որ ձյուն ապարոշս իյնա ոտքիս տակ լուծվի:
Մըթարին մեջ առխարխափ Չերքեզուհին կը գտնեմ`
Առաջնորդված իր կուրծքին հևքերեն բուռն ու վըսեմ,
Եվ քըրտնաթոր դաստակեն պինդ բըռնելով` մեկուսի
Կը պառկեցնեմ բազմոցիս մորթերուն վրա հովազի:
Օ՜, մագնիսով և լույսով թըրծունմարմինն աղարծրի`
Որ թևերուս մեջ կաթի արյունի պես կը փըրփրի.
Օ՜, իր մազերն հոդածուփ` որոնց մեջ ես կը լողամ
Խորը անոնց խեղդվելու վըտանգներով հարաժամ,
Օ՜, ջերմությունը սատափ բազուկներուն տարփակեզ`
Որոնցմով վիզըս զորեղ կը պարուրե օձի պես:
Հուսկ իրարու կ’միանանք մենք համբույրով մը հըզոր…
Երբ կը ծըծեմ բերնիս մեջ առած շըրթներն իր բոսոր,
Երբ ժամերով կը քամեմ բյուր երակներն, հուլորեն,
Օ՜հ, այն ատեն ճաշակած կ’ըլլամ կարծես համորեն
Հին դարերուն հեթանոս դահամունքներն հազածո,
Հընդկաստանի համեմնե՜րն, համյն խունկե՜րն Արաբիո:

5. ԿՂԵՈՊԱՏՐԱ

Կյուդնոսին վրա քարավազ
Հընչեց տավիղ, հընչեց վին..
Եթովպիացի մ’ոպնիազ
Կ’երգե` քիթին վրա կուրին.

–« Սահե՛, ո՛վ նավ, սահե՛ շուտ.
Արծաթ ցռուկիդ ես գերի.
Մեջըդ սիրտ մը բոցանուտ
Դափնեվարդի պես կ’այրի:

Դըշխո՛, նավակըդ բուրյան
Ունի սատափ թևճակներ`
Որոնց ծայրեն կը տեղան
Ադամանդյա կայլակներ:

Սահե՛, ո՛վ նավ, սահե՛ շուտ
Ահա Տարսոնը գինով:
Կ’ուզե Իտալը անգութ
Շըղթայվիլ մեղկ թևերով:

Բաբի՛շ, դեմքեդ կը ցոլան
Բոցեր` գետի երեսին.
Լուսինն այսպես կու գա ման
Ջուրերուն վրա Նեղոսին:

Սահե՛, ո՛վ նավ, սահե՛ շուտ
Ծաղկածիծաղ ափն ի վեր.
Նուռ մ’ավասիկ կարմրակուտ
Այգիեն մեջդ է ինկեր:

Դըշխո՛, վըրադ պարզեր են
Ամպհովանի մ’ոսկեթույր,
Առջևըդ խունկ կը ծըխեն
Յոթը նաժիշտ, յոթը քույր:

Սահե՛, ո՛վ նավ, սահե՛ շուտ
Եվ օրորե թագուհին…
Մեր տակ կ’երգե ջուրն ընդփույթ
Պատմելով թովքն անդունդին:

Բամբի՛շ, ծոցիդ բուրումեն
Վիհին օձերն արթընցան.
Շուրջըդ ահա կ’արտասվեն
Մարգարիտներ մոգական:

Սահե՛, ո՛վ նավ, սահե՛ շուտ
Տարսոնն հեռուն կ’երևա.
Ջահեր կ’այրին բոցանուտ
Նիզակներուն ծայրին վրա:

Դըշխո՛, կողեն նավակին
Ներս քաշե ձեռքըդ քընքույշ.
Մատնիդ կ’իյնա խորն ալքին.
Կ’ընկըղմվի կույսըդ, ըզգո՛ւյշ:

Սահե՛, ո՛վ նավ, վիհին վրան
Բաբելոնյան կա՛խ պարտեզ`
Ուր Շամիրամն է` շուշան,
Կղեոպատրան` վարդ մ’է վես:

Բամբի՛շ, գոհարը թագիդ
Եղավ Քաղքին ա՛լ փարոս:
Աչքը քեզի անքըթիթ
Հոն կը սպասե Անտոնեոս:

Սահե՛, ո՛վ նավ, շո՛ւտ սահե,
Քանի որ մեջդ է Իսիս`
Ցըռուկդ աշխարհ կը ջահե`
Քանի որ մեջդ է մայիս:

Դըշխո՛, երկիր պագին ա՛լ
Լեգեոններն Հըռովմի:
Ըզքեզ դատող սալարն ալ
Հմայքեդ դողալ կը թվի:

Կեցի՛ր, ո՛վ նավ, շո՛ւտ կեցիր.
Ափը կ’ելլե թագուհին,
Երգս ալ կ’ըլլա ցանուցիր.
Պետք է փոխեմ լարերս հին»:

Գուսանն ա՛լ վինը չածեց.
Իսկ համբույրով մ’այն գիշեր
Կին մ’Իտալիան նըվաճեց,
Մարդ մը Բուրգերն հաղթաժեռ:

Նըվագե՛ կիթառդ, ո՛վ իմ Մելինա,
Լուսինն է ցաթեր, վերքի պես լանջքիս.
Երգդ, իբրև ըսպունգ, կը ծըծե ահա
Աստղերն երկընքին, արցունքներն աչքիս:

Աշխարհը մոռնա՜նք. ջուրին վրա` լուսնին
Լուսասփյուռ ճամբա՛ն ըլլա մեր ճամբան…
Երբ պըսակեմ գլուխս ողկույզով, Մելի՛ն,
Սըրտիս արյուննե՛ն իսկ գինի կ’ըլլան:

Թող երգդ հըրճըվի՜. Ծովը լուսավետ
Անդունդին աղով կ’օծե գանգուրներդ`
Զոր խառնեց ահա սյուքը` լարերուդ:

Թող երգդ արփենա՜. լեցուցի գինին
Կիթառիդ տոսախ պորտին մեջ հըրուտ…
Աստղի՜կն է նըստեր մեր նավուն քիթին:

7. Ո՜ ՏԱԼԻԹԱ

Կարմրաշառայլ լույսերուն մեջ կը վառի
Կապելադ, ո՛ Տալիթա:
Բե՛ր գարեջուրն, և թող փրփուրն հոսանուտ
Մատերդ ի վար պըղպըջա:

Ի՛նչ փույթ թե ես ազնըվական կը թվիմ,
Ունիմ ձեռքեր քընքշենի.
Եվ ի՛նչ փույթ թե դուն աղջիկ մ’ես ջըլեբաց`
Որ բանվորներ կ’ընդունի:

Կ’ատեմ կիներն` որոնք դիմացն հայլիին
Դիմաներկեր կը շաղվեն.
Կը ծըցընեն Ծերակույտի անդամներ
Տըռփանքներով տարորեն:

Դահլիճներուն փարթամ կիները կ’ատեմ.
Իրենց կավատն է` ոսկին.
Զիրենք սիրողը կը սպառեն, և իրենք
Տան շընիկեն կը սպառին:

Բե՛ր, Տալիթա՜, բե՛ր գարեջուրն, ու նըստե
Ծունկիս վրա` թույլ տալով
Որ աղախնի կարճ քըղանցքեդ երևնան
Բումբերըդ` սև գուլպայով:

Թող ճըրագներդ հյուծին մինչև առավոտ,
Եվ թող շեմին վրա երգե
Գինով աշուղն` հառած բիբերը մեզի,
Բիբերը զուրկ կըրակե:

Թող մազերուդ ոսկի հյուսկերը քակես
Գավաթին մեջ բյուրեղյա,
Եվ ծունկերես վար սըրունքներդ օրորես`
Մինչև որ սերս հասուննա:

Ինծի ի՛նչ փույթ թե շրթունքներդ են խածեր
Նավաստիները կոպիտ,
Եվ հոսեր են քըրտինքն իրենց տըռփանքին
Աչքերուդ մեջ` ու ծոցիդ:

Այսօ կ’ուզեմ կուրծքիդ վըրա գինովնալ
Ինչպես զինվոր մը արբուն.
Կ’ուզեմ պարպել գավաթդ, և դուն ալ պարպես
Սիրտըս` նուռի պես հասուն:

Այսօր կ’ուզեմ դահլիճին մեջ ծաղըրված
Սերըս առջևըդ պղծել,
Խաբված հոգիս բերել ռամիկ աղջըկան
Գարեջուրով մը ծախել:

8. ԱԴՈՆԻՍԻ ՄԸ

Արշալույսին դեմ խեփոր մը բացիր`
Զոր ծովն ոտքիդ տակ նետեց վիհերեն:
Արշալույսին դեմ խեփոր մը բացիր,
Կը փայլեր իր մեջ մարգրիտ մ’հոյաշեն:

Կը փայլեր իր մեջ մարգրիտ մ’հոյաշեն`
Զոր ճակտիդ վրա դըրիր ներդաշնակ:
Կը փայլեր իր մեջ մարգրիտ մ’հոյաշեն
Վայրի կատուի մ’աչքին հանգունակ:

Վայրի կատուի մ’աչքին հանգունակ`
Մարգրիտն ուղիիդ լույս տըվավ գիշերն:
Վայրի կատուի մ’աչքին հանգունակ
Թովեց Աստղիկին բոլոր տատրակներն:

9. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ԲԱՂԱՆԻՔ

Մորճագըմբեթ բաղանիքին ներքնադուռն հո՜ւյլ կը բացվի,
Եբենոս դո՛ւռն հաստաբեստ` որ կը ծեծվի միշտ թակով,
Եվ անընդհատ կը քըրտնի, կը ճըռընչե ուժասպառ
Հուրիներուն ետևեն` որոնք դանդա՜ղ կը մըտնեն:
Բոլոր մե՛րկ են ու չըքնա՛ղ, – թևերն իրենց ծալլեր են
Լանջքերուն վրա հոյաշեն` որոնց վրա կըդիզվին
Կույտերն րենց ծիծերուն, պըտուկներով թըխագեղ:
Սատափազօծ սանդալներն հատակին վրա կը հընչեն.
Սրտերուն հևքն աղվական, ձայներն իրենց քաղցրանույշ
Բաղնիքեն ներս կը փոխվին անդընդասույզ ղողանջի.
Աստղերուն պես` լողացող մառախուղին մեջ աղոտ`
Իրենց աչքերը խոնավ նըշողյուններ կ’արձակեն,
Եվ գոլորշին, իր տամուկ շըղարշներով, կը պատե
Մարմինն իրենց` որ պըտղիլ կը սկըսի ա՛լ քրտինքով:
Հուրիները կը լոգնա՜ն. Պորտաքարին կիզանուտ
Ոմանք պառկած նըվաղկոտ նայվածքներով կ’երազեն:
Լուսացընցուղ գըմբեթեն` արևուն շողը ճերմակ
Ներս կը մաղվի` մարգարտյա հորդ անձրևի մը նըման.
Եվ ծփանուտ գոլորշին կը դառնա ծով մ’արծաթյա,
Ուր լյուղ կու գան կարապներն Արևելքի Հեշտանքին
Ըսպածանին` որ կըպած է զիստերնուն լոռի պես,
Ա՛լ կը նետվի. մարմինները կը փոխվին արձանի.
Եվ մազերնին, հյուս առ հյուս, ծովերու պես կը քակեն,
Ուրկե երբե՛մն կ’իյնան գոհարներու հատիկներ,
Օ՜, ծամե՜րն այդ, ծամե՜րն այդ, որոնցմով ա՛լ կը ծփա
Կարծես բաղնիքը ամբողջ. և պորտաքարը մարմար
Կը թըխանա անոնց հորդ սևափըրփուր ալիքով:
Գըլուխն իրենց կը սանտրեն ոսկեդրվագ սանտրերով
Երկա՜ր, երկա՜ր, մինչև ծայրն անծայրածիր մազերուն
Կ’երթան իրենց մատվըները ծեքծեքուն ու դանդաղ
Միշտ լողալով կայծերուն մեջ մատնիի ադամանդ:
Անոնք երբեմըն կը զգան նըվաղումներ, ու երբեմն
Հանկարծակի կը սարսռան` երբ գմբեթեն կը կաթի
Ցուրտ ցող մ’իրենց ծոծրակին հեշտագրգիռ փոսին մեջ:
Ահա հարյուր ծորակնե՜րն, ահա մարմար ծորակնե՜րն
Իրար ետև կը բացվին` աղմըկահույզ կարկաջով.
Մոխիրի պես գորշ շոգին կը բարձրանա ծուփ առ ծուփ,
Դատարկ գուռերը բոլոր կենդանություն կը ստանան.
Ջուրը կ’հորդի ամեն կողմ, ջուրը կ’երգե քաղցրահունչ.
Հուրիները կը լոգնա՜ն. Գուռերուն շուրջ հավաքված
Գանո՛վայի Շընորհներ, կարծես իրար կը փարին,
Եվ կը խառնեն ծիծերնին, կը խառնեն ժիր թևերնին
Եվ սըրունքնին պաղպաջուն, և պորտերնին կոշարա`
Ուրկե մուշկի հատիկներ, տարրալուծված, կը բուրեն:
Մարմարներուն վրա նստած զիստերն իրենց կ’ընդլայնին`
Ու կը խըմեն հեշտությունն իրենց տակեն սահող ջրին:
Ոսկի թասերը ահա քարերուն վրա կը հընչեն,
Տոսա՜խ թասերն, որոնք մերթ սիրտերու պես կը ճաթին`
Այդ անպատում մերկությանց ծառայելու ժամանակ:
Կը քըրքըրի կավն ահա, ծոթրինաբույր կավը զով,
Ծաղկահյութով զանգըված` զոր մեր նախնիք կ’ուտեին:
Մազերն անով կը ծեփվին, ու կը դառնան ապըրշում:
Լանջերն անով կ’օծանվին, ու կ’ըլլան նման փրփուրի.
Անոր խյուսովը պաղուկ, և լըպըրծուն շաղախով
Կը զովանան հուրիներն, որովայննին կը հըղկեն
Գետի խիճին պես ողորկ ու թավշորեն օծանուտ:
Կ’եռան ջուրերը, կը լվան Կըրակներն այդ պաշտելի.
Կը փըրփըրին օճառներն` Մաքրություններն անգամ մ’ալ
Իրենց մածան լույսերուն մեջ մաքրելու ի խընդիր,
Ջուրն, որ ամեն կողմանե, պորտաքարին շուրջն ի վար,
Կ’հոսի կ’երթա` կոյուղին իսկ բուրումով լեցնելու,
Գո՜րշ է կավով ու կիրով, լեղի կիրով հերաթափ,
Եվ իր ուղխին հետ մեկտեղ մերթ կը գըլե կը տանի
Թըխակուտակ թընճուկներ, անութներու գանգուրներ,
Եվ խըռիվներն աղվամազ այդ կիպերյան լուսեղեն
Արձաններուն կենեղուտ` որոնք այլևս ուժաթափ
Կը լեցընեն հուսկ թասերն, թասերը հուսկ կը պարպես.
Գուռերն հե՛ղ մ’ալ կը հորդին, բաղնիքն հեղ մ’ալ կ’աղմկի
Ջուրն եռեփուն կը վազե, հե՛ղ մ’ալ կ’լողնան հուրիներն:
Կը բըռնըկի մորթերնին վարդի մը պես բոցավառ.
Եվ նըվաղուն բիբերով, թասերն` իրենց գըլուխին,
Կուրծքերնուն վրա միշտ գրկած դեզերն րենց ծիծերուն`
Այլևըս դուրս կը փութան, շարան շարան, հևասպառ,
Անգայտացած շոգիով, կակաչներու պես բոսոր…
Օ՜, գանգուրներն հորդառատ` իրենց կուրծքին վրա մերկ,
Օ՜, գանգուրները խըխում, կաթիլնեով ծանրացած,
Որոնք բոբիկ ոտքերնուն` սատափ ցողեր կը ծորեն…
Ինչպես պատմել ձեր օծումն, ի՜նչպես պատմել ձեր զարդերն`
Երբ մարմիննիդ կը սըրբեք, և կուռքի պես կը հագվիք…
Թող համբուրեմ մատերնիդ` զոր դուք այսօր կը թաթխեք
Հինաներու գուշին խորն` իբր արյունոտ սըրտի մեջ,
Թող համբուրեմ մազերնիդ` կընդրուկներով օծանուտ`
Որոնք, գիշերը, լուսնին տակ, կը բուրեն բարձին վրա,
Եվ հոնքերնիդ ծարուրված, ամպանըման թարթիչնիդ,
Եվ լա՜նջքը ձեր` որ փաղփուն մանյակներով ոսկեշար
Ամուսնական անկողնին նըշողուն ջա՛հը կ’ըլլա.
Թող համբուրեմ պորտը ձեր` ուր ծըրարած կը ծածկեք
Թե՛ Արաբիո հաշիշներն և թե՛ մուշկերն Ափրիկյան:
Ձեր տուներն այժը՛մ կ’երթաք գահարներով բեռնավոր…
Թող սալարկները Քաղքին ձեր քայլերեն թարմանան…
Ցուրտը խածնե թուշերնիդ, ու այտերնիդ բոսորե:
Վարշամակեն ձեր տամուկ, քըղանցքներեն ծըփծըփուն
Արտաբուրե՛ և հորդի՛ լոգանքին հոտը ծոթրին.
Եվ լեցընե գըռեհներն, հըրապարա՜կն և ուղի՜ն.
Ավելցած մասն այն հացին` զոր դուք բաղնիք կը տանիք,
Զոր թասին մեջ կը դընեք և կը ծածկեք ղենջակով,
Թող արձակե՛ բուրումն իր`տարաշխարհիկ համեմով,
Զի այն ատեն փողոցներն Արևելյան Քաղաքին
Պիտի ըզգան թե Մայիսն հետքերնուդ վրա կը ծաղկի,
Եվ թարմացած մայթերեն Գարո՜ւն, Գարո՜ւնը կ’անցնի: