Պե՛տք չէ, սիրելի՜ս.
Զո՜ւր ես երդվում:

Առանց երդման էլ ես հավատում եմ,
Որ հիմա օրըդ մի դար է տևում,
Որ փուշ կարոտը քեզ ծվատում է,
Որ գիշերն ի լույս չես քնում հաճախ,
Որ իմ անունն ես կրկընում հաճախ,
Որ աղջկական քո մաքուր բարձին
Թեքված ես տեսնում մի ծերուկ արծիվ
(Անգղ էլ լինեի՝ արծիվ է թվում),
Որ քեզ աշխարհոէմ ոչի՜նչ չի թովում,
Որ առանց սիրուս կյանքդ կորած է,
Որ...

Գիտե՛մ, ջա՜նըս.
Զո՜ւր ես երդվում:

Բայց գիտեմ և այն,
Ինչ դո՛ւ չգիտես.

Առաջին սերը, ինչպես որ հացը,
Ի՜նչ էլ որ անես՝ միշտ կուտ է գնում...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Մարդ կա ՝ ելել է շալակն աշխարհի,
Մարդ կա՝ աշխարհն է շալակած տանում...

Դու, որ սխալվել, սակայն չես ստել,
Կորցրել ես հաճախ, բայց նորից գտել.
Դու, որ սայթաքել ու վայր ես ընկել,
Ընկել ես, սակայն երբեք չես ծնկել,
Այլ մագլցել ես կատարից-կատար,
Ելել ես անվերջ, բարձրացել ես վեր՝
Քո ահեղ դարից առնելով թևեր...
Ելել ես, որ ողջ աշխարհը տեսնես,
Որ անօրինակ քո դարը տեսնես,
Բոլոր կերպերով դու նրան զգաս,
Շահածով խնդաս, կորուստը սգաս...
Ելել ես իբրև նրա մունետիկ,
Որ նրա հեռուն զգաս քեզ մոտիկ,
Որ ճշմարտության ափերը տեսնես
Ծպտըված ստի խաբելը տեսնես,
Որ չվախենաս, որ չվարանես՝
Անարդարության դեմքը խարանես...
Ահա, թե ինչու դու այսքան տարի,
Դու, որ հարազատ ծնունդն ես դարի,
Քայլում ես անդուլ, առաջ ընթանում,
Քայլում ես այպես ծանր ու վիթխարի,
Ասես աշխարհն ես շալակած տանում...

Մարդ կա՝ աշխարհն է շալակած տանում,
Մարդ կա՝ ելել է շալակն աշխարհի...

Նա, ով ելել է շալակն աշխարհի,
Աշխարհում երբեք թաց տեղ չի քնում,
Գիտի, թե ու՛մ հետ և ու՛ր է գնում,
Ու՛մ մեռելին է անարցունք լալիս,
Ու՛մ խոսքի վրա ստից ծիծաղում,
Ու՛մ հետ դինջ նստած նարդի է խաղում,
Հարկ եղած դեպքում և տանուլ տալիս...
Վերից է նայում ցածրում կանգնածին,
Չի նայում երբեք ներքև ընկածին.
Վերև կանգնածի աղջկան, որդուն,
Սիրուհուն անգամ ու քարտուղարին
Ո՜նց է քսմսվում ու շողոքորթում...
Որտեղ մի պատառ չաղ ու յուղալի՝
Կանգնած է այնտեղ նա երկյուղալի.
Հեշտ զրպարտում է՝ երբ տեղն է գալիս,
Նույն հեշտությամբ էլ իր մեղքն է լալիս...
Ամե՜ն ինչից շատ, ամե՜ն ինչից վեր,
Հարազատ մորից ու որդուց ավել,
Աշխարհում նա իր աշխարհն է սիրում...

Սու՛տ է: Նա այնտեղ իր շահն է սիրում:

Ամե՜ն ինչից շատ, ամե՜ն ինչից վեր,
Նա պատմության մեջ իր դարն է սիրում...

Սու՛տ է: Նա դարի ավարն է սիրում:

Ամե՜ն ինչից շատ, ամե՜ն ինչից վեր,
Մեր կյանքն է սիրում, մեր նորն է սիրում...

Սու՛տ է: Նա միայն իր փորն է սիրում:

Ամե՜ն ինչից շատ, ամե՜ն ինչից վեր,
Գաղափարական իր հորն է սիրում...

Սու՛տ է: Ո՛չ հորը, ո՛չ մորն է սիրում,
Թանկ չէ ո՛չ որդին, և ո՛չ էլ թոռը:

Ամե՜ն ինչից շատ, ամե՜ն ինչից վեր,
Սիրում է կյանքում նա իր... աթոռը:
Աթոռն է սիրում
Ու նրան տիրում.
Ցանկացած գնով ելնում է նա վեր,
Փորձում է թռչել նա առանց թևեր,
Անվերջ սողալով առաջ է գնում,
Գնում է այսպես... և տարեց-տարի
Ելնում է այսպես... շալակն աշխարհի:

Մարդ կա՝ աշխարհն է շալակած տանում,
Մարդ կա՝ ելել է շալակն աշխարհի...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Անհարմար է բոբիկ քայլել,
Այս կոշիկն էլ շատ է նեղում:
Ինչպե՞ս քայլել առանց ուղու,
Այս ճամփան էլ շատ է շեղում:
Դոփել տեղու՞մ: Բայց դրանից
Ո՛չ կոշիկըդ կլայնանա,
Ո՛չ էլ ցավը կմեղմանա...

Ցա՜վն է հաճախ առաջ մղում:

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Գիտես, սիրելի՛ս,
Ո՛վ է անխելքը,
Եվ անբուժելի՝
Ո՛ր խոցն ու վերքը.
-Երբ ո՛չ թե կտրում,
Այլ համբուրում ես
Քեզ անխղճորեն
Հարվածող ձեռքը:

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

***

-Կոչեմ ապրողա՜ց.
կոչեմ վերապրած ժողովո՛ւրդ իմ, քե՜զ,
որ ունես աչքեր, այն էլ ի՜նչ աչքեր,
բայց ավելի ես տեսնում, առա՛յժմ, քո ականջներո՜վ:

Եվ ես, որ եղա տարաբախտ վկան լացիդ ու կոծիդ
և տառապանքիդ անոթը դարձա,
կործվա՛ծ անոթը.
որ վկան եղա սոսկումիդ ահեղ
և զարհուրանքիդ պահեստը դարձա,
անտա՛կ պահեստը.
որ վկան եղա ցասումիդ նաև,
և ծառացումիդ, և ընդվզումիդ,
ու դարձա նրանց խորհրդանիշը՝
հողի մեջ խրված հսկա նիզակի սլաքը ցցուն,

որ նաև ցայսօր դեռևս անկատար
երազանքդ եմ քո, իղձդ երկկատար,
բայց նաև վկան, բախտավո՜ր վկան
նահատակներիդ վերածննդի,
վերապրողներիդ խանդ ու եռանդի,-

ես ասում եմ քեզ՝
պտվիրանի պես.

դո՛ւ, որ վաղուց ես կոչվում ժողովուրդ,
թեպետ ակամա դեռ ժողովված չես,
տակավին ցիր ես, ցան ես և սփյուռք,-
դու այսուհետև ժողովվես պիտի

նախ՝ ինքդ քո մե՛ջ,
և ապա՝ քո շո՛ւրջ՝

հիշելով, որ այս ջարդ-կոտորածը, նախճիր եղեռնը
երե՛կ չսկսվեց,երե՜կ չսկսվեց...

5000 տարվա,
500 տարվա,
և 50 տարվա

պատմություն ունի այդ ջարդ-սպանդը, նախճիր-եղեռնը,
որ չի՛ ավարտվել ու չի ավարտվում.
կարմիր էր, հիմա ճերմակ է դարձել,
և հիմա արդեն նա գանգ չի հատում,
այլ գրավում է,
չի կտրում ձեռքեր, այլ վարձում ընդմիշտ,
չի առևանգում, այլ հմայում է,
չի հեղում արյուն, այլ ծախ է առնում
և, միացնելով երակ-երակի,
իր ամենակուլ արյանն է խառնում...

Ու կրկնում եմ ես ՝
ահզանգի պես.

-Այդ ջարդ-սպանդը, երե՛կ չսկսվեց
և ոչ էլ վաղն է նա ավարտվելու,
ուստի վախեցեք սպանդից ճերմա՛կ
ավելի, քան թե՝ եղեռնից կարմի՛ր.
ուստի կրկնեցեք ինձ հետ միատեղ,
իմչպես երդոմի խոսքերն են կրկնում.

-Բռնի ձուլվելիս թունավորում են ձուլողին՝ արյամբ,
Ինքնին ձուլվելիս թունավորվում են իրենք՝ արյունով:

Ուստի թող գործեն ձեր հին զենքերը՝
ձեր ատմամնե՜րը ու ձեր ոտքե՜րը.
ձեր ատամնե՛րը՝
կռվելու համար ու պաշտպնվելու
կամ ժողովվելու ինքներդ ձեր մեջ,
իսկ ձեր ոտքե՛րը՝
վերադռնալու, տուն գալու համար
կամ ժողովվելու ինքներդ ձեր շուրջ...

Եվ արժի՞ ասել, որ ինչպես երեկ, այնպես էլ այսօր
օտարության մեջ ազատ լինելն էլ ա՛յլ գերություն է,
իսկ տան մեջ նույնիսկ գերի լինելը՝ ա՛յլ ազատություն:
Եվ արժի՞ այսօր, որ ես ինքս ինձ մանրեմ՝ հարդի պես:
Թողե՛ք ես մնամ ինչպես կամ՝ ցողուն:
Եվ թողե՛ք նաև ես մնամ իմ նոր դավանանքի հետ,
որ Երրորդության փոխարեն ունի լոկ Երկրորդություն՛
Եվ անգիր արեք իմ աղոթքը նոր.
«Յանու Մոլորեալ Ոչխարի, Յանուն Անառակ Որդւոյ»...

-Կոչեմ ապրողա՛ց՝
մոլորյալների՜ն :
...
...
...

--ՈՂԲԱՄ ՄԵՌԵԼՈ՜Ց...
--ԲԵԿԱՆԵՄ ՇԱՆԹԵ՜Ր...
--ԿՈՉԵՄ ԱՊՐՈՂԱ՜Ց

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Դ՛ու՝
երկու տա՜ռ,
Դ՛ու՝
հասարա՜կ մի դերանուն,
Եվ ընդամենն այդ քո երկու՛ հատիկ տառով
Այս բովանդակ աշխարհին ես տեր անում...

Դ՛ւ՝
երկու տա՜ռ,
Ու ես գարնան հողի նման
Քո կենսատու ջերմությանն եմ ընտելնում...

Դ՛ւ՝
երկու տա՜ռ
Եվ ահա ես
Երջանկության համն եմ զգում իմ բերանում,
Անջատումին ըմբերանւմ
Եվ թերանում եվ կատարել հրամանը տառամանքի...

Դ՛ու՝
երկու տա՜ռ,
Ու ես, անգի՛ն,
Ինձանից ինքս վերանում՝
Փոշիացած հերոսների
Դասակին եմ ընկերանում...

Դո՛ւ՝
երկու տա՜ռ,
Ու երբ հանկարծ
Թողնւմ ես ինձ ու հեռանում՝
Լքվաց տան պես ճեղք եմ տալիս,
Ծեփըս թափում, անտերանում,
Եվ կսկիծը, ցեցի նման,
Բույն է դնում իմ սյունի մեջ,
Ձեղւնի մեջ ու գերանում...

Դ՛ու՝
երկու տա՜ռ,
Դ՛ու՝
հասարա՜կ մի դերանուն...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Մեր մեռելները մեր հաշվի մեջ են,
մեր հաշվի մեջ են ... ու կաշվի մեջ են,
քանզի մենք,իրո՛ք կապված ենք նրանց հիշատակներին,
ինչպես մանուկը իր մորը՝ պորտով:

Մենք նրա՛նց մեջ ենք
ու մե՛ր մեջ՝ նրա՛նք,
մեր բջիջների՛, մեր ոսկըրի՛ մեջ:
Ու եթե նույնիսկ մենք հոգնենք մի օր,
նրանք՝ ապրելով մեր մեջ ու սրանց,
մեր հոդերի՛ մեջ, սրանց մատների՛,
աստվածաշնչյան Այրի կնոջ պես՝ առա՛նց հոգնելու,
մի՜շտ Դատավորի դուռը կբախեն՝ այնքա՛ն ժամանակ,
մինչև չասեն.«Ե՛կ,դատեցյաց զայրին»...

Ու երբ գոչում եմ.
-Կոչեմ ապրողա՜ց,
ինձ ձայն են տալիս նրա՛նք,որ երեկ
խեղճ գաղթականի ցուպի փոխարեն իրենց ձեռքն առան
անթաղ-անշիրիմ մի նահատակի ազդր կամ սրունք,
և,Ահարոնի գավազանի պես, ոսկորն այդ ծաղկե՜ց՝
անարգ թշնամուն ապացուցելով,
որ թեպետ մեջեթն ավերակված է,
բայց Ալ Մեհրաբը դեռ մնացել է,
դեռ մնացել է... Արարատի՜ շուրջ...
...
...
...
-ՈՂԲԱՄ ՄԵՌԵԼՈ՜Ց...
-ԲԵԿԱՆԵ՛Մ ՇԱՆԹԵ՜Ր...
-ԿՈՉԵ՛Մ ԱՊՐՈՂԱ՜Ց...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Սիրելի իմ, հարազատ իմ, ընկեր իմ,
Որ հանգչում ես այժմ անհայտ մի խորշում,
Ջահել ստրով, անկնճիռ ու անխորշում,
Դու իղձերիս, ապրումներիս մտերիմ:

Ես - եղբայրդ՝ տվայտանքով քո հոգու,
Ես - ընկերդ՝ սրտիդ զարկով բաբախող,
Հարազատըդ փարված կրծքիդ սրախող,
Մի վառ հույսով խոր վերքերդ եմ ամոքում:

Գուցե վաղը ես էլ թաղվեմ մի խորշում
Կույր ու դաժան մի գնդակով՝ բութ արճիճ,
Թաղեմ ճակատն իմ անկնճիռ, անխորշում:

Ու թող մեռնենք, եղբայր, սիրով ու անճիչ,
Վառ հավատով, որ սերունդները անցավ,-
Կկերտեն մեզ փառքի անմահ հուշարձան...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Եղիցի՛ լույս՝ եղև խավար,
Վիշտը շանթեց բոլորին
Ու սևաթույր ժապավենը
Կապվեց հայոց քնարին:

Վիշտդ ողբա, հայ ժողովուրդ,
Վիշտը Պարույր Սևակի,
Սգա ծանր մեծ կորուստը
Քո հանճարեղ զավակի:

Վեր կա՛ց, տեր հայր,
Վե՛ր, Կոմիտաս,Պարույր Սևակն էլ չկա
Վեր կա՛ց, հնչի՛ր, Անլռելի,
Զանգակահարն էլ չկա...

Հ.Գ. Որևէ մեկին ծանո՞թ են այս տողերը, ո՞վ է հեղինակը...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Մեկը լալիս է նորածնի պես՝
Ճչում է , սակայն...արցունքներ չկան:
Մեկն էլ բերանից ծպտուն չի հանում
Բայց արցունքներն են շիթ-շիթ լճանում:
Մեկն էլ ինձ նման( գուցե նաև՝ քո,)
Բարձր ճչալու սովոր չէ բնավ,
Եվ արցունքներն էլ աչքից չեն հորդում,
Այլ հոսում են ներս
ՈՒ կիտվում դանդաղ
Չեչաքարի պես ծածկված սրտում:

Քիչ է պատահում, որ ինքս ինձանից
Փոքր ինչ գոհ եմ լինում,
Դժգոհ եմ հաճախ,
ՈՒրեմն՝ մարդ եմ ու դեռ ապրում եմ:
Բայց ես սիրում եմ, երբ սիրում են ինձ.
Ես ինձ այդ պահին այնպես եմ ժպտում,
Ինչպես ժպտում են այն կոր գերանին,
Որ գետի վրա դարձել է կամուրջ.

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես