Ես ատում եմ քո անունը,
Ինչպես որ դու քեզ փայձայած
Իմ ձեռքերն ես ատում գուցե:

Ես ատում եմ քո անունը,
Որ խրվել է իմ լեզվի մեջ
Փշատենու փշի նման:

Եվ դու ինչու չես հարցնում,
Թե քո անունն ինչ գույն ունի:
Ես ատում եմ այդ գույնը:
………………………….
Եթե աղջիկ ես ունենանամ`
Նա կկոչվի քո անունով:

Ես ատում եմ քո անունը:

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Իմ տված ցավից
Դու լաց ես լինում,
Իսկ ես ` ամոթի°ց`
Տաք-պաղ քրտնում եմ:

Ի±նչ ասեմ հիմա:
Գեթ մխիթարվի°ր,
Որ նույն համն ունեն
Քրտինք ու արցունք...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Դեռ նոր հանդիպած ` մենք բաժանվեցինք,
Իրար նոր գտած` կորցրինք իրար:

Այսպես ` դանակի սրությունն են միշտ բութ մատով փորձում:
Այսպես` մտովին - անգիտակցաբար մեծ մեղք են գործում:

Այսպես ` տալիս են, բայց թերևս առնում:
Այսպեսա` հառնում են, բայց ` ավելի շուտ ` թերևս մեռնում:
Ուրիշի մարմնով , այսպե°ս, սեփական հոգին են բեռնում
Ու ծանրանում են, բայց ավելի ծատ թեթև են դառնում:

Այսպես` մի ժամով §Հավերժ քաղաքը ¦ ` Հռոմն են առնում.
Աթիլլայաբար հասցնում մտնել,
Բայց չեն հասցնում կրակի մատնել...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Դու իմ վերջի~նը` թյուրիմացաբար,
Եվ իմ միա~կը` ճակատագրով...

Սիրո բավանդակ կոչականները մանկական են միշտ,
մինչդեռ ես արդեն ապրել եմ այնքան,
որ իմ տարիքում
Դեղձին տասն անգամ մեռած կլիներ:
Իսկ ինչպե՞ս ես դու:
Չէ՞ որ չեմ տեսել քեզ այնքա°ն տարի,
Որքան տեսել եմ:
եվ աչքերիս մեջ կա անլցելի մի դատարկություն,
Քանի որ չկաս
Դո°ւ –
Իմ վերջի~նը` թյուրիմացաբար,
Եվ իմ միա~կը` ճակատագրով:

Իմ շրթունքներից
Կախված է հիմա մի ամբո~ղջ աշխարհ`
Մի գունդուգծի°կ,
Բառերի մի պա~րս,
Որ իր բզզոցով գլխապտույտ է հարուցում իմ մեջ:
Եթե երբևէ բառերն այդ պիտի իմ բերնից թռչեն`
Թող թռչեն սիրո°վ,
Մի°միայն սիրով
Եվ մի ճախրանքով աստվածաշնչյան,
Որի մեջ կա գոլ անապատային,
Ավազների սողք ու մտապատրանք:
Մի՞թե քո հեռվից`
Քո անտառների խոնավ օդի մեջ,
Անվերջ չես լսում խոսքերս չասված:
Իսկ թե լսում ես խոսքերս չասված`
Չե՞ս զգում արդյոք մի գլխապտույտ,
Որ, թվում է ինձ,պիտի որ զգան
Սրբորեն հղի դեռահաս կանայք,
Որոնցից մեկին,
Մի°միայն մեկին
Կարողանայի~ մտովին ասել.
«Դու~-
իմ վերջի~նը` թյուրիմացաբար,
Եվ իմ միա~կը` ճակատագրով»:

Քիչ ենք օգտվել մենք բարությունից:
Եվ դրանից չէ՞ ,որ հետզհետե
Բարին եմ դառնում,
Եվ այնքա~ն բարի,
Որ խղճում եմ ես .... մենակությանն էլ:
Նա էլ է տանջվել ու հոգնել:Մեղք է:
Եկ ամեն մեկս բացենք մեր փեղկը,
Որ նա դուրս թռչի իր փակ վանդակից,
Եվ կամ հանդիպենք գեթ այնտեղ...այնտեղ,
Ուր հանդիպում են այգն ու գիշերը:
Իսկ հանդիպո՞ւմ են նրանք երբևէ,-
ես ի~նչ իմանամ:Գուցե գիտես դո՞ւ,
«Դու°-
իմ վերջի~նը` թյուրիմացաբար,
Եվ իմ միա~կը` ճակատագրով»

Ու ձյուն է գալիս,
Ինչ –որ ջե~րմ մի ձյուն.
Հյուսիսն է հղում հարավին ողջույն:
Եվ ձյան մեջ ինչ –որ բուրմունք կա գարնան,
Հեռավո~ր մի բան,
Մի հիշողությո°ւն,
Որի բարությամբ հոգեբուժական
Չեն մեռնում, ճիշտ է, բայց և չեն ապրում,
ինչպես չի մեռնում ,բայց չի ապրում
Սերս-
իմ վերջի~նը` թյուրիմացաբար,
Բայց և միա~կս` ճակատագրով:

Արի° ինքներս մեզնից բարձրանանք`
Թույլ տանք արարքների ինքնաժխտումի.
Փոխադարձաբար իրար նեղացնենք
Ու վիրավորենք փոխադարձաբար,
Որ... կարոտն ինքը հածտվի իրեն հետ,
Ու տառապանքը ինքն իրեն ներ,
Ես էլ հավատամ,որ դու չես եղել
Ո°չ իմ միակը` ճակատագրո~վ,
Ո°չ իմ վերջինը ` թյուրիմացաբա~ր...
26.1.62a

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Մտքեր խա՞կ, թե՞ հասուն,––
Ո՞ւմ է պետք երգի մեջ։

(Մի կտոր հանածո ոգի է հարկավոր,
Մի պատառ կախարդանք,
Մոգության մի պճեղ,
Մի բացվող փակագիծ,
Անհայտի մի լուծում)...

Շրջում են «ինչու»-ներ՝ էակներ սապատված,
Որ չունեն օթևան ու չունեն դեռ անուն։
Հոգու մեջ տալ անկյուն ու լեզվով մկրտել
Սապատված մի «ինչու» —
Ու երգը կհնչի~ ...

Հույզեր մե՞ծ, թե՞ ճղճիմ,-
Իսկ ո՞վ է վճռելու:

(Մի կտոր արնածոր տաք միս է հարկավոր`
Սեփական ձեռքերով իրենից պոկոտած,
Մի սարսուռ օդեղեն,
Մի սարսում ընդերքի)...

Մթության երանգներն առատ են ավելի է,
Քան բոլոր մնացած գույներն գումարված,
Խուսափուկ խլիրտի քղանցքից գեթ կառչել,
Սփվերի վետվետուն քայլվածքը ճանաչել, -
Ու երգը չի՞ կարող չհնչել ինքնակամ...

Ի՞նչ անել և ինչպե՞ս.
Հաստ մանել, թե՞ բարակ։

(Լի օրվա երակին պատվաստել կիրակի՛,
Վեճ մղել ծովի՛ հետ,
Ամաչել կրակի՛ց,
Չուշանա՛լ, չշտապե~լ),—
Եվ այնժամ, օ, հարկավ
Իր պոչին կտնկվի ձվաձև առարկան,
Եվ արփին ափիդ մեջ կդառնա ձվածեղ..

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Ա~յ թե ճանաչել,
Ա~յ թե իմանալ ընդերքն ու հողը,
Բայց ո՛չ թե ինչ-որ երկրաբանի պես՝
Ծակելով հողի կողը
կամ ողը.
Եվ ո չ էլ իբրև ինչ-որ հնաբան՝
Գործի դնելով բրիչ, բահ ու բան.
Եվ ո՛չ էլ անգամ՝
Ինչպես ես գիտեմ իմ հինգ մատները։

Ա~յ թե ճանաչել ընդերքն ու հողը,
Ինչպես, երևի, հողն են ճանաչում
Լոկ արմատնե~րը։

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Ասում են, թե միանգամից կյանքում ոչի~նչ չի կատարվում.
Միանգամից ո՛չ մի կարպետ և ո՛չ մի գորգ չի պատռվռում,
Միանգամից բերդ չի շինվում ու չի բանդվում միանգամից,
Միանգամից ձյուն չի գալիս և չի փչում անգամ քամին։

Մի՛րգ չի հասնում միանգամից, ո~ւր մնաց թե՝ խելոքանան,
Զույգ չեն կազմում միանգամից, ո~ւր մնաց թե՝ երեքանան:
Միանգամից չեն կշտանում և չեն զգում ջրի կարիք,
Ո՛չ այսօրն է անցյալ դաոնում, ո՛չ էլ վաղն է դառնում գալիք:

Այս ամենը ճիշտ է, հարկա՛վ,
Հենց այսպես է, ինչպես որ կա:
Սակայն եթե իմ կյանքի մեջ գեթ հարցնեին մի՛ անգամ ինձ,
Թե ես ի՞նչ եմ գերադասում,
Ի՞նչ եմ ուզում
Ու երազում,
Ես կասեի.
- Ինչ լինում է՝ թող որ լինի միանգամի~ց...
28.1,62, Երևան

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Ինձ հետ լինի, թե առանց ինձ, իմ բալի՛կս, կմեծանաս,
Իմ օգնությամբ, թե առանց ինձ, դու երբևէ կհասկանաս,
Թե ոնց պիտի ապրել կյանքում, թե ոնց պիտի նայել կյանքին,
Թե աշխարհում ինչն է էժան, թե աշխարհում ինչն է անգին:
Ինքս էլ խրատ կարդացողին ո՛չ հարգում եմ, ո՛չ հանդուրժում,
Տափակ թե սուր քարոզներից ինքս էլ եմ միշտ, տղա՛ս, խորշում:

Ու թե հիմա, իմ բալի՛կս, ես քո գլխին ճառ եմ կարդում,
Ապա միայն նրա համար, որ շատ հաճախ կյանքում մարդու
Եթե իր մեծ բաժինն ունի ժամանակը, ինքը դարը,
Բայց և այնպես քիչ չի ազդում նաև ընտրած ճանապարհը:
Գուցե քեզ հետ նույնը լինի, որ պատել է հաճախ ինձ է՛լ.
Հաճախ շուրջս աչք ածելով, այն մարդկանց եմ ես նախանձել,

Որոնց կյանքը հեշտ է անցնում – ասես կյա՜նք չէ, այլ խճուղի`
Անխոչընդո՜տ և անարգելք, քանոնի պես հա՜րթ ու ուղիղ.
Դպրոց, հետո ինչ-որ մի ԲՈՒՀ, մի ազդեցիկ զանգահարող,–
Եվ տաք տեղն է ապահովված…
Այդպես ապրել դու չե՜ս կարող:
Չէի ուզի, որ քո կյանքը հարթ խճուղու նման լիներ:
Դու մի՛ անցիր ասֆալտ ճամփով, գերադասի՛ր ճամփա շինել:

*
Դու սիրո հետ միշտ հաշտ ապրիր, բայց խույս մի՛ տա տառապանքից.
Նա սրբում է աչքը փոշուց, նա մաքրում է հոգին ժանգից:
Տառապանքից չեն մեռնում, չէ՛, այլ ավելի են պնդանում,–
Ապաքինված սիրտը հետո գալիք ցավը հեշտ է տանում:
Ա՜խ, մի՛ նվա: Հայրդ երբեք չի հանդուրժում նվացողին…
Շատ ավելի լավ է, տղա՛ս, դառն արցունքով աչքըդ ցողիր
Ու քո ճամփան շարունակիր: Թո՛ղ որ լինի նա քարքարոտ,
Բայց քո հոգում եթե լինի բարո՛ւ, լավի՛, սիրո՛ կարոտ,
Դու չե՜ս հոգնի, դու կքայլես. կբարձրանաս դու սարն ի վեր:
Դրա համար ոգի է պետք, դրա համար պետք չեն թևեր:

*

Ազնի՛վ եղիր ամեն ինչում – ո՞վ է կայնքում սովից մեռել:
Ճշտի համար աքսոր չկա – ստի հանդեպ ինչու լռել:
Իսկ մեր շուրջը դեռ կան մարդիկ, որ երբ պետք է, մեջք են ծռում,
Երբ որ պետք է, հռհռում են, պե՞տք է` ժպտո՛ւմ, պե՞տք է` լռո՛ւմ,
Պե՞տք է` իրենց մատն են տնկում… Դու մի՛ եղիր կյանքում տհաս`
Դու հասկացի՛ր հենց այս գլխից, մի՛ մոռացիր երբեք, տղա՛ս.
Ազնըվությունն այն է միայն, որ չի փոխվում` ոնց էլ խուռ տաս,–
Նա մի ճերմակ երես ունի, ոչ թե յոթ-ութ գունեղ աստառ…

*

Մի՛ տրտնջա: Դու հիշո՞ւմ ես. «Ձախորդ օրեր… կուգան-կերթան»…
Մի՛ տրտնջա: Եթե լավից ետ ես ընկել` ինքդ հասիր…
Մի՛ տրտնջա, բայց և կյանքը գրքի նման դու մի՛ կարդա,
Գրքի նման` քեզնից հեռու, ինչ-որ օտար մարդկանց մասին…
Հպա՛րտ եղիր, բայց ոչ գոռոզ (դատարկ մարդն է գոռոզանում,
Հայրդ խելոք ու տխմարին դրանով էր զանազանում):
Հորդ նման հպա՛րտ զգա, որ ոչ մեկի տուն չես քանդել,
Ոչ մի ազնիվ խոսք չես կտրել, ոչ մի ազնիվ միտք չես բանտել,
Որ շիտակ ես քայլել կյանքում և լռել ես եթե հաճախ,
Ապա միայն նրա համար, որ առևտուրը մանարծախ
Հաճախ միայն զիզի-բիզի զանգուլակ է նետել շուկա,
Իսկ դու զուրկ ես զիզի-բիզուց, կեղծ դրամ էլ մոտըդ չկա…

*

Դու փոքր ես դեռ, դեռ չգիտես, թե ոնց պիտի կյանքին նայել:
Դու փոքր ես դեռ: Երբ մեծանաս, դառնաս արդեն հասուն ջահել,
Խորհուրդներն իմ և՛ հնացած, և՛ ավելորդ թվան գուցե –
Կյանքում այնժամ էլ չլինեն նման բացեր, նման խոցեր:
Է՛հ, տա Աստված: Ես էլ կյանքում ուրիշ ոչինչ չեմ երազում
(Կույրը, տղա՛ս, ինչպես գիտես, երկու աչք է միայն ուզում):
Խորհուրդներն իմ թող հնանան… Ծաղիկն է լոկ այդպես մեռնում,
Երբ ամռանը ծառի վրա հասուն միրգ է արդեն դառնում:
Հանուն գալիք վառ խարույկի ես պատրաստ եմ այսօր ծխալ,
Հանուն վաղվա ճշմատության թող որ այսօր լինեմ սխալ…

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Եվ ա՛յն, հասկացա,
Ո~վ Ազատություն,
Որ կարծեմ շատ ես դու նման աղի.

Երբ քեզ պեղում են՝
Հանում ընդերքից,
Իրենց ձեռքերն են մարդիկ կտրատում,
Ինչպես ապակուց...
Ու երբ լուծվում ես`
Ճիշտ աղի նման
Դու չես երևում.
Դու համ ես դառնում...
Իսկ եթե չկաս՝
Անհամություն Է:
Որ և կարող Է կոչվել բռնություն...
Իսկ եթե չկաս՝
Կարող Է հոտել
Ե՛վ թանկ սնունդը,
Որ հոգևոր Է...

Իսկապես, որ դու նման, ես աղի:
18.12.59
Թիֆլիս

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Մարիա´մ, լսո՞ւմ ես,

Տեսնո՞ւմ ես, Մարիա´մ,

Դրսում անձրև է շեղակի մաղում,

Ու երբ բացում եմ իմ լուսամուտը,

Ասես բացում եմ

Գժված ջերմուկի գազառատ մի շիշ:

Նույն լուսամուտով երկինք եմ թռչում,

Որ արդեն հիմա` անձրևից հետո,

Վճիտ է ու ջինջ`

Քո հայացքի´ պես,

Եվ լայնատարած ու հեռագնաց`

Ինչպես ժպիտըդ:

Հետո երկնքից ընկնում են սարին,

Որտեղ վեհորեն ժայռերն են թառել`

Նախապատմական թռչունների պես...

Դու ի´նձ չես մերժում:

Դու աշխատում ես ժխտել ինքըդ քե՜զ:

Եվ քո մերժումի սուտ-սուտ խոսքերից

Կարող եմ խրտնել ես այնպես դյուրին,

Ինչպես... քարեղեն այս թռչունները:

Հիմա հասկացա՞ր...

Տե´ս,

Հորիզոնի գիրգ-գգվոտ գոգին

Իր գանգրագիսակ գլուխն է դրել,

Մեկնըված դաշտը`

Մի անտառապատ մեծ լեռան տեսքով,

Որի անունը քչերը գիտեն,

Ինչպես որ իմը:

Իսկ ո՞վ չգիտի, Մարիա´մ, անունըդ,

Որ հորիզոնի նման է, Մարիա´մ.

Երբ ընկրկում ենք`

Նա մոտենում է,

Երբ մոտենում ենք`

Հեռանում է նա...

Գեթ մեկի´ համար,

Գոնե ի՜նձ համար մի´ լինիր կյանքում

Այս քո անվան պես կամ հորիզոնի,

Որ... երբ մոտենամ`

Դու չհեռանաս...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես