Հարցաթերթի՞կ,
Խնդրեմ այսպե՛ս լրացրեք-
Կուզեք՝ ձեր մտքի մեջ, կուզեք՝ ձեր թղթերում.

-Երբ ողջ աշխարհը մեր
Առաջնորդի ննջող շիրմի առաջ
Ամբողջ հինգ րոպե համրացավ ու լռեց,
Ինչպես վշտահոձանք փոթորիկից հետո
Անտառներն են լռում խորախորհուրդ,-
Մայրս գալարվում էր... երկունքի մեջ...
Եվ առաջին ճիչը, որ կրծքիս տակ ծնվեց,
Իմ առաջին ճիչը - անգիտակից ցավով -
Անլսելի դարձավ սգո համազարկի
Ահեղ բոմբյունի մեջ...

Այնուհետև խնդրեմ լրացրեք այսպե՛ս.

-Նախնիքս - հողագործ,
Գաղթած Պարսկաստանի ինչ-որ գյուղերից,
Հայրս, որ դեռևս աշխատում է՝ նույնպե՛ս,
Մայրս - տնտեսուհի:

-Ազգությու՞նըս: - Հայ եմ՝
Ավելի քան ամբողջ երկու հազար տարի:

-Մասնագիտությո՞ւնըս:- Կյանքին նայել
Միա՛յն բարձունքներից ապագայի:
_Սովորել եմ կյանքից,
Թեպետ ավարտել եմ համալսարան:

_Վա՞յրը աշխատանքիս.-
Դեռ ուսանող էի, երբ ինձ բանակ տարան:

_Բարեկամներ ունե՞մ ես արտասահմանում.-
Որքան որ կամենաս, որքան շուրթդ բերի:
Երկրագնդի բոլոր գոտիների վրա,
Կա՛ն, տանջվու՜մ են նրանք,
Որքան էլ որ մերոնք
Հեռու Պրտ-Արտուրից հասնելով մինչ Բեռլին,
Իրենց անցած ուղու հաղթական հետքերով
Նրանցից շատերին ազատություն բերին:

-Դատի տա՞կ: Քավ լիցի, ո՛չ, չեմ եղել,
Չհաշվելով լոկ այն, որ երեք թե չորս օր
Ընկել եմ թշնամու օղակի մեջ
Իմ թեկուզ և փոքրիկ զորամասով:

-Չորս լեզու եմ, այո՛, տիրապետում-
Հայերենից բացի նաև երեք... զենքի,
Որով կարող եմ ես գալիք գոտեմարտում
(Հակառակ կամքի եթե մի օր նա գա),
Ինչպես հարկն է խոսել
Լեզվագարների հետ ամերիկական:
_ Ես արտասահմանու՞մ: Կասկածու՞մ եք միթե.
Ինչ խոսք, որ եղել եմ, կռվե՛լ և ո՛չ դիտել:-
Բուդապեշտո՛ւմ, Լոձո՛ւմ, Վարշավայու՛մ
Գարեջուր չեմ ըմպել, այլ թափել եմ արյուն,
Իսկ Վայմարում,
Մոռացած, որ արդեն կորցրել եմ մի թև,
Երկու թևով կարծես
Մորս պես գրկել եմ հաղթական Մայիսը...
Չկա՞ ուրիշ հարցեր:
Իսկ խառնվածքի՞ մասին,
Իսկ այն մասին, թե ես ի՞նչ եմ նախասիրում:

Իսկ այդ առթիվ, խնդրեմ, հաղորդեցեք այսպես.

-Սիրում եմ ես ապրել պայծա՜ռ, խնդումնասի՜րտ,
Ապրել առօրյայո՛վ, երազներո՛վ,
Հորիզոնո՛վ հեռու:
Չեմ զլանում երբեք
Ընթերցել այն, ինչ գրվում է ի՛նձ համար
Կանանց՝ գորովանքից մշուշված աչքերում:

Սիրում եմ նաև
Իմ սեփական սրտին ա՛յն հայացքով նայել,
Որով նայում եմ ես դեռ անմշակ,
Բայց արյունով գծված իմ երգերին...

Սիրում եմ ես նաև
Այս ամենի՜ց ավել,
Իմ սեփական բազկի երակներով
Զգալ շունչը դարի,
Շունչս նրա շնչին միշտ համաչափ պահել:
Եվ վերջապես՝ ապրել այնքա՛ն տարի,
ՈՒ չմեռնել այնքա՜ն,
Մինչև որ աշխարհում՝ Հիմալայից - Անդեր
Եվ Անդերից - Մասիս,
Իմ սեփական և իմ հաղթ ձեռքերով
Պարզեմ մի բորբ դրոշ...

Սակայն եղեք ներող...
ճիշտ որ ես մի վայրկյան
Մոռացա, որ գալիք օրվա մասին
Հարցաթերթիկի մեջ կետեր չկան...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Իսկ քարածու՜խը...

Երբ նա վառվում է
Ձմեռվա ցրտին,
Հին վառարանում,
Եվ ձյունն է դրսում կրկնում ինքն իրեն, -
Լինում է այնպես,
Որ՝ մեկ էլ տեսար՝
Սոսափն եմ լսում ա՛յն անտառների,
Որոնք բյուրհազար տարիներ հետո
Այս քարածուխին պիտի վերածվեն.
Եվ գազանների ոռնոցն եմ լսում
Այդ անտառների անեզրության մեջ.
Եվ ձայնը նաև
Իմ նախա-նախա-նախապապերի,
Որ որս են անում այդ անտառներում,
Որ մերկանդամ են
Եվ ունեն դեռ պոչ,
Բայց անկարող են այլևըս ապրել
Լռին խավարում կույր անձավների,
Ինչքան էլ դրանք թվան ապահով:

ՈՒ հասկանում եմ,
Որ սերվել եմ ես
Դե՛ռ այն ժամանակ, հե՛նց այն ժամանակ...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Սիրո կապանքի ու տառապանքի
Հարցերն են անվերջ պատասխան փնտրում,
Եվ բառերն իրար ձգում են կրկին,
Ինչպես ողնաշարն` իր իսկ ողերը,
Եվ ... ստացվում է
Ահավո՛ր խոսքի ահավո~ր կմախք.
-«Այսպես ապրելը անկարելի է» ...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Երկու նռնակ ` կրծքիդ վրա ...
Երանի ~ թե նրանց պայթյունն ինձ սպաներ
Անտառի մեջ`
Փասյանների ներկայությամբ,
Կամ սենյակում `
վարագույրի վկայությամբ...

ու երկու աչք ` հոնքերիդ տակ .
Պատերազմի երկու հրձ~իգ...
Ե՛կ ,գրավի~ր , միացրու քե՛զ.
Ես մի ամբողջ տիրություն եմ անտիրական,
Որ վաղուց է զգում կարիք
Քեզ պես վարյագ ու բարբարոս տիրակալի ...

Ու երկու ոտք ` նազանքիդ տակ.
Մկրատ մի նուրբ ,որ կոպտորեն
Կտրատում է թելն ըղձանքիս,
Ինչպես լույսի էլեկտրական լարն են հատում,
Եվ խավարը անհուսության
Ինձ է ներսից շրջապատում ...

Եվ զույգ ականջ `
Ցորենագույն գանգուրիդ տակ անթափանցիկ ...
Եվ զո~ւր մի կանչ .
Դու չե՛ս լսում ,
Որովհետեև ... մտքիս մեջ եմ հետդ խոսում,
Որովհետև մինչև անգամ ... ծանո~թ չեմ քեզ ...
Ու թերևս դու կի՛ն էլ չես,
Այլ գուցե մի ... արգելանո~ց,
Ուր հասնում են նռնե~ր վայրի,
Ուր փասյաններն են զբաղվում հրձիգությա~մբ,
Ուր հրազեն չի արձակում ո~չ մի որսորդ ...

Արգելանո~ց ... արգելանո~ց:
Ես հասկացա ՛,
Բայց ... ոտքե~րս չեն հասկանում
Եվ ,ինքնաշարժ կարկինի պես,
Բնա~վ կամքդ չհարցնելով `
հետևում են դեռևս քեզ
Եվ չափում ա՛յն,
Ինչ կոչվում է «անմատչելի»,
Ու ձգվում է
Իմ հիացքից մինչև անծիր հմայքը քո ,-
Մի անսահմա~ն տարածություն,
Որ թերևս հաղթահարվեր,
Թե աստղային օրացույցով մենք ապրեինք
Կամ թերևս չլինեինք այսքա~ն ... այսքա~ն օրինապահ :
26.11.63
Երևան

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Ես ծնվել եմ նրա համար,
Որ մոր սրտում կարոտ դառնամ
Եվ սպասվող որդու նման
Հեռուներից վերադառնամ.

Ես ծնվել եմ նրա համար,
Որ ցավածին մխիտարեմ.
Ջահելների հարսանիքին
Ձեռքիս գինի զվարթ պարեմ.

Նորածընի բերնով ճչամ
ՈՒ մոր բերնով ասեմ «նանիկ».
Տուն երազող զույգի համար
Դառնամ սիրո համեստ տանիք.

Եթե շուրջըս խավար լինի՝
Մարդկանվ համար փայլատակեմ,
Հասակով մեկ փռվեմ գետին
Վհատության ճամփան փակեմ...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Ես տեսնում եմ՝ չես հավատում ո՛չ իմ, ո՛չ քո անցյալին.
Մեր հարուստը՝ աչքիդ աղքատ, կեղծ է թվում պանծալին:

Դու կարծում ես, որ ամե՜ն ինչ, ո՜ղջը սուտ էր մեր միջև,
ճիշտ էր միայն երկար ճամփան՝ լիքը փշեր ու խճեր:

ճիշտ էր միայն սպասումը, որ և անցավ ապարդյուն -
Իզուր էին մեր սրտերը սպասումից թպրտում:

ճիշտ էր միայն արբեցումը այն սին բախտով, որ եկավ,-
Նա ոսկի չէր, այլ ոսկեզօծ, հետո՝ պղինձ, վերջը՝ կավ...

Ես տեսնում եմ՝ չես հավատում դու անցյալին իմ ու քո,
Չես հավատում ու չես տարվում նաև դու մեր գալիքով:

Չես հավատում, թե նա կգա, թե կլինենք բախտավոր,-
Քեզ ամե՜ն ինչ փուչ է թվում և ամեն ինչ՝ ախտավոր:

Քեզ թվում է, որ մենք իզու՜ր հանդիպեցինք մեկմեկու,-
Ո՛չ մեր սրտում՝ երջանկություն, ո՛չ մեր կյանքում՝ մեծ բեկում...

Իսկ ի՞նչ անենք, ո՞նց բաժանվենք, երբ սրտերը իմ ու քո
Թե սիրով էլ չեն շղթայված, գեթ կապված են տանջանքով...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Այս պահերին աշխարհում
Ես հարուստ եմ բոլորի՜ց:
Ես բարի եմ մանկան պես
Այս պահերին աշխարհում:
Այս պահերին թվում է՝
փակ դուռ չկա ինձ համար-
ՈՒր էլ գնամ՝ կընդունեն,
Եվ չեն մերժի՝ ինչ ուզեմ:
Այս պահերին թվում է,
Որ հողագունդը համայն
Ես կարող եմ մի խոսքով
Թախծոտ մորը սփոփել,
Իմ մի խոսքով կարող է
Սիրտը սիրով տրոփել.
Իմ մի խոսքով կարող է
Գնալ զինվորը մարտի,
Իմ մի խոսքը կարող է
Մարդ դարձնել տմարդին:
Ես կարող եմ ձեռք բերել
Իմ մի հատիկ մի խոսքով,
Ինչ չեն կարող ձեռք բերել
Ո՛չ արյունով, ո՛չ ոսկով.
Ո՛չ հրդեհով, որ տներ
ՈՒ քաղաքներ է վառում...

Ես զորեղ եմ ամենքից
Այս պահերին աշխարհում...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Ամենից դժվար բանը սիրելն է:

Իսկ ոտներիցըս բարի բա՞ն - չկա՜:
Իրենց շարժումով, որ քայլ է կոչվում,
Նրանք ուզում են հենց ա՛յն կրճատել,
Ինչի անունը տարածություն է,
Հեռավորությո՜ւն,
Որ և մեր միջև
Ձգվել է իբրև մի մե՜ծ քմծիծաղ:

Խավարի համար պատասխանատուն
Իմ մտքերը չեն,
Այլ իմ աչքերը,
Որ քեզ են ուզում կենդանացընել:

Եվ բույնն աստղերի ոչ թե երկինքն է,
Այլ խոտն ու թուփը,
Եվ իմ քայլերով
Խրտնեցնում եմ ես նիրհած աստղերին.
-Իմ չարությունը արդարացի է:

Կա գիշերային ինչ-որ մի թռչուն,
Որ քրքիջով է միշտ արդարացնում
Իր գոյությունը և մթան կյանքը:
Ես, ի՞նչ է, չկամ թռչունի չա՞փ էլ:

ՈՒ տուն եմ գալիս՝
Իմ բույնն եմ դառնում,
Որ արդարացնեմ իմ գոյությունը:
Խրտնած աստղերը նորիվ թառում են խոտին ու թփին,
Քաղաքավարի «շնորհակա՜լ եմ» ասում ոտքերիս,
Բարի՛ ոտքերիս,
Որ ուզում էին սրտանց կրճատել
Ա՛յն,
Ինչ կոչվում է հեռավորություն,
Եվ ինչ մեր միջև ձգվում է իբրև մի մե՜ծ քմծիծաղ:

Բայց թռչունի չափ ես չկամ իրոք.
Ես թևեր չունե՛մ
Եվ անկարող եմ նաև քրքջալ
(Քրքիջի համար ուժ է հարկավոր):

Եվ իմ քրքիջը հազիվ դառնում է... նու՛յնպես քմծիծաղ...

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

Ես կարծում եմ ,երբ խոր վերքից
Մարդ ժպտում է համառությամբ
Այդ ժպիտը վերջ ի վերջո
Փոխարկվում է ծամածռության....

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես

...Քանզի կա մթին մի կախյալություն
Ջղի և արյան,հոգու և կրքի.
Քանզի նշանը "+"և"-"
Այդ մենք չենք դնում լուծվելիք խնդրում.
Քանզի թեպետև բախտ մենք ենք փնտրում,
Բայց բախտը,
Բախտը,
ԲԱԽՏՆ Է ՄԵԶ ԸՆՏՐՈՒՄ...
ԵՎ հասկանում ես ,որ մարդն,ի վերջո,
Նորից չի սիրում,սիրում է կրկին.....

Հայաստան ասելիս աչքերս լցվում են
Հայաստան ասելիս թևերս բացվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես